Media-icmal 04.10.18

Azərbaycanın ixrac əməliyyatlarının artmasının səbəbləri, ölkədə pul bazasının artmasının müsbət və mənfi cəhətləri, yol qəzaları zamanı sığorta sisteminin işləməsi və s. məsələlər bugünki (04 oktyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Azərbaycanın artan ixrac tərəfdaşları

"Azərbaycan" qəzeti "Made in Azerbaijan"- tələbat artır, sifariş çoxalır" sərlövhəli məqalədə ölkədə ixracın artmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda ixracın artırılması, "Made in Azerbaijan" brendi altında qeyri-neft məhsullarının istehsalı və ixracının təşviqi iqtisadi islahatların əsas istiqamətlərindən biridir: "Azərbaycan brendinin dünyada ixrac coğrafiyası genişlənir, ölkənin ixrac missiyaları tərəfdaşları, ixrac məhsullarının həcm və növlərini, xaricdəki ticarət evlərinin sayını artırır".

Müəllif bildirir ki, Azərbaycan bu ilin 8 ayı ərzində MDB ölkələrinə 682 milyon 850 min dollar dəyərində məhsul ixrac edib, bu ölkələrdən Azərbaycana idxal məhsullarının dəyəri 1 milyard 710 milyon 601 min dollar olub.

Yazı müəllifinin sözlərinə görə, MDB-də Azərbaycanın ən böyük ticarət tərəfdaşı Rusiyadır, belə ki, Azərbaycan Rusiya iqtisadiyyatına 1 milyard dollardan çox, Rusiya isə Azərbaycan iqtisadiyyatına 4 milyard dollardan artıq investisiya yatırıb və Azərbaycanda Rusiya kapitallı 700-dən çox şirkət fəaliyyət göstərir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanın xaricdə ilk ticarət nümayəndəliyi də məhz Rusiyada yaradılıb.

Müəllif vurğulayır ki, bu ilin mayında Həştərxanda Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə açılmış Azərbaycan İş Mərkəzi iqtisadi əlaqələrin genişlənməsində xüsusi əhəmiyyətə malikdir və 2018-ci ilin sonunadək İş Mərkəzində şərab və çay evləri fəaliyyətə başlayacaq.

Avropa İttifaqı ölkələrinə gəlincə, müəllif deyir ki, bu ilin 8 ayı ərzində bu ölkələrə 7 milyard 57 milyon 446 min dollar dəyərində məhsul ixrac edilib və bu, ötən ilin analoji dövrünə nisbətən 3 milyard 876 milyon 738 min dollar çoxdur.

Müəllif deyir ki, bu müddətdə Azərbaycana 1 milyard 529 milyon 91 min dollar məhsul idxal edilib, ixrac idxalı 6 milyard dollar həcmində üstələyir.

Müəllifin sözlərinə görə, Avropada "Made in Azerbaijan" brendi ən çox İtaliyada tanınır və Azərbaycandan Avropa ölkələrinə ixracda İtaliya ilk sırada yer alıb, daha sonrakı yerləri Türkiyə və İsrail tutur və İtaliya Aİ ölkələri arasında Azərbaycanın ən böyük ticarət tərəfdaşıdır və ötən il iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 4,7 milyard dollardan çox olub.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanla ticarət dövriyyəsində İtaliya, Türkiyə, Rusiya ilk üçlükdədir və bu ilin 8 ayında Azərbaycanın ticarət dövriyyəsinin həcmi 20 milyard dollara yaxın olub.

Yazı müəllifi deyir ki, ABŞ Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir, Azərbaycanda 240 ABŞ şirkəti fəaliyyət göstərir, bu ilin 6 ayında iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 476,1 milyon dollar təşkil edib və indiyə kimi bu ölkə Azərbaycana 13 milyard dollardan çox investisiya yatırıb.

Müəllif vurğulayır ki, Belarus, Latviya və Ukraynada Azərbaycan Ticarət Evi fəaliyyət göstərir, bu ilin sentyabrında Çində ilk "Azərbaycan Ticarət Evi" açılıb, ilin sonuna kimi Polşa və Qazaxıstanda da Azərbaycanın ticarət evlərinin açılması gözlənilir, bu isə "Made in Azerbaijan"ın ixrac coğrafiyasının daha da genişlənəcəyi deməkdir.

Artan pul kütləsinin müsbət və mənfi cəhətləri

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Pul bazası artır: müsbət və mənfi cəhətləri" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə pul bazasının artmasını, bu amilin müsbət və mənfi keyfiyyətlərini müzakirəyə çıxarır.

Yazı müəllifi deyir ki, bu günlərdə türk lirəsinin kəskin dəyər itirməsi Azərbaycanda ciddi narahatlıq yaratdı, bir çoxları bu amilin Azərbaycan manatına təsir edəcəyi proqnozları da verdilər: "Amma xoşbəxtlikdən, pis heç nə baş vermədi, manat dayanıqlı qaldı, nəyin hesabına, bu, artıq başqa məsələdir. Bu məsələdə neftin indiki qiyməti az rola malik deyil. Hətta yerli iqtisadçılar manatın dəyərdən düşməsi üçün əsas görməsələr belə, manatın devalvasiya olmayacağı təhlükəsi tam aradan qalxmayıb".

Müəllif Mərkəzi Banka istinadən bu il oktyabrın 1-nə Azərbaycanda pul bazasının 8 871,5 milyon manat, keçən ilin sentyabrı ilə müqayisədə 553,5 milyon manat və ya 6,65% çox olduğunu deyir, manatın sabit qalmasına bu amilin də təsirini ehtimal edir.

Müəllif deyir ki, pul bazası ayrıca götürülmüş ölkədə istehlakçıların xərcləri üçün əlçatan pul kütləsidir, onun artması çox zaman kredit faizlərini aşağı salır, bu da öz növbəsində bank kreditlərini əhali üçün əlçatan edir.

Amma müəllif ölkə bankirlərinin kredit faizlərini azaldacaqlarına inamsızlıq bildirir: "Ölkədə pul bazasının artması ilk dəfə deyil, bir neçə dəfə baş verib, amma kredit faizləri artmaqda davam edir".

Müəllif vurğulayır ki, pul kütləsi Mərkəzi Bank üçün iqtisadi prosesləri idarə etmək alətidir, amma problem MB-nin bu alətdən necə istifadə etməsindədir: "Pul bazasının artması bəzən istehsalın artmasına gətirir, təəssüf ki, bunun yetərli şəkildə olduğunu görmürük. Yeri gəlmikən, pul bazasının artması Mərkəzi Bankın faiz dərəcələrini aşağı salmasına səbəb olur, amma bizim ölkədə bu da baş vermir".

Müəllif bu amilin mənfi tərəfi barədə deyir ki, pul bazasının kəskin artmımı inflyasiyanın artması təhlükəsi yaradır və bu, izafi pul kütləsinin yaratdığı mənfilikdir, ona görə də hadisələrin belə inkişafı yerli məhsulları xarici istehlakçılar üçün ucuzlaşdıra bilər.

Müəllifə görə, Azərbaycan məhsulları üçün xairci bazar axtarıldığı indiki halda bu, yolverilməzdir.

Yazı müəllifinin iddiasına görə, pul bazasının kəskin artması bütün iqtisadiyyatda, o cümlədən bank sistemində böhrann hələ də davam etməsinin göstəricisidir, vətəndaşların sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılması isə arzu olaraq qalır, yəni manatın məzənnəsi, inflyasiyanın cilovlanması neftin yüksək qiyməti hesabına baş verir, hər hansı başqa iqtisadi əsaslandırma yoxdur.

Müəllif hesab edir ki, ölkədə pul bazasının artmasına barmaqarası baxmaq, bunda ancaq müsbət amil görmək olmaz.

Yol qəzaları və sığorta sistemi

"Modern.az"da isə "Bakıdakı ağır qəzada ölənlərin ailəsinə 5 min manat təzminat ödənməlidir, yaralılara isə..." sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif son zamanlar baş verən yol qəzalarında ölüm və xəsarət faktlarının kütləviləşməsinin məsələni aktuallaşdırdığını bildirir və bu zaman sığorta sisteminin necə işləməli olduğunu ekspert Xəyal Məmmədxanlı ilə araşdırır.

"Qanuna görə, Binə qəsəbəsində ağır qəzaya səbəb olan 160 saylı avtobusun icbari sığorta müqaviləsini bağlayan şirkət həlak olan sərnişinlərə 5000 manat təzminat ödəməlidir. Hər bir halda avtobusun icbari sığorta müqaviləsini bağlayan şirkət həlak olanlara təzminat ödəməlidir". Ekspert "modern.az"a şərhində belə deyib.

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda avtonəqliyyat vasitəsi sahiblərinin mülki məsuliyyətinin icbari sığortası var, bu sığorta məcburidir, bu avtobusun da icbari sığortası var, hal-hazırda proses başlayır, yəqin ki, təzminatı ödəyərlər.

X.Məmmədxanlı deyir ki, icbari sığortalar haqqında qanunda "üçüncü şəxslər" anlayışı var, sürücünün özü və ailə üzvlərindən başqa nəqliyyat vasitəsində olan sərnişinlər "üçüncü şəxs" sayılır: "Bu isə o deməkdir ki, maşında hər hansı bir qəza olarsa, sürücünün özü və onun ailə üzvlərindən başqa kimsə xəsarət alarsa, nəqliyyat vasitəsində olan hər kəsə ödəniş verilməlidir".

Ekspertin sözlərinə görə, ödənişin məbləği həlak olanlara adambaşına ən çox 5000 manatdır, bir avtomobil üçün isə son sığorta həddi 50000 manatdan çox ola bilməz. "Yəni, həlak olanların sayından asılı olaraq, hər həlak olana 5000 manatdan ödəyəcəklər, ümumi 50000 manat olacaq. Əgər avtobusda 25 nəfər nəfər həlak olsaydı, hərəsinə 2000 manat ödənəcəkdi. Ödəniş ümumi 50000 manatı ötməmək şərti ilə ola bilər, yəni bir hadisəyə görə maksimum 50000 manat ödənilə bilər".

Ekspertin sözlərinə görə, təkcə həlak olanlara yox, xəsarət alanlara da ödəniş var:

X.Məmmədxanlının sözlərinə görə, qəzadan sonra 3 il ərzində şəxsə 1-ci qrup əlillik dərəcəsi təyin olunursa, sığorta məbləğinin 80 faizi (4000 manat), 2-ci qrup əlillik təyin olunursa 60 faizi (3000 manat), 3-cü qrup əlillik təyin olunursa, 40 faizi (2000 manat) həcmində ödəniş edilir.

Ekspert deyir ki, sürücünün sürücülük vəsiqəsi olub-olmaması, nəqliyyatı sərxoş və ya narkotikdən istifadə halında idarə etməsi şirkəti sığorta ödənişindən azad etmir.

Xatırladaq ki, oktyabrın 1-də saat 14 radələrində Xəzər rayonunun Binə qəsəbəsi ərazisində qəsəbə sakini, əvvəllər məhkum olunmuş Əlixan Şirəliyev idarə etdiyi "Daewoo" markalı 160 saylı xətt avtobusunu qorunan keçiddə hərəkətdə olan elektrovoza vurub. Nəticədə sürücü və 42 sərnişini xəstəxanaya yerləşdirilib, onlardan Şakir Əliyev və 13 yaşlı məktəbli, ailənin tək övladı Yusif Dadaşzadə orada ölüblər, xəsarət alanlardan 5-i azyaşlıdır.