Media-icmal 06.07.18

İyulun 3-də Mingəçevir İstilik Elektrik Stansiyasında baş vermiş qəza ilə bağlı hakimiyyətin fəaliyyətinə baxış, bu qəzada mühafizəçi SCADA sisteminin işləməməsi, adı çəkilən qəza fonunda kommunal xidmət sisteminin fəaliyyətinə yanaşma, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı E.Vəlievə sui-qəsd fonunda cəmiyyətdəki psixoloji ovqata baxış bucağı bugünkü (06iyul, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Hakimiyyətin operativliyi

"Azərbaycan" qəzeti "Ölkənin enerji sistemindəki vəziyyət ən yüksək səviyyədə nəzarətdədir" sərlövhəli məqalədə iyulun 3-də Mingəçevir İES-də baş vermiş qəzadan sonra hakimiyyətin bu hadisəyə yanaşmasını dəyərləndirir.

Müəllif həmin qəzanın səbəblərini araşdırmaq üçün yaradılan Dövlət Komissiyasının bu günlərdəki iclası fonunda bildirir ki, dövlət başçısı ən kritik məqamda düzgün və operativ qərarlar qəbul edir, təcili çıxış yollarını təyin edir.

Yazı müəllifinə görə, iclasın mediada işıqlandırılmasının öz səbəbləri var: "Müşavirənin mətbuatda geniş işıqlandırılması isə ictimaiyyətin nigarançılığına son qoyur, qaranlıq məqamlara aydınlıq gətirir, kimin günahkar olduğunu üzə çıxarır. Bütün bu addımlar cəmiyyətdə əminlik yaradır, lüzumsuz şayiələrin qarşısını alır".

Məqalə müəllifi iddia edir ki, İnternet resurslarında xaricdən sərt və gərginliyə səmtlənən çağırışlar olub, amma ölkə vətəndaşları vətəndaş həmrəyliyi nümayiş etdiriblər.

Müəllif deyir ki, qəzanın səbəblərini daha dəqiq müəyyən etmək üçün ekspert komissiyası yaradılıb və yaxın bir həftə ərzində yekun məruzə hazırlanacaq.

Məqalədə deyilir ki, dövlət başçısı komissiyanın növbəti iclaslarında bütün qaranlıq məqamların geniş müzakirə olunmasının vacibliyini vurğulayıb. "Qəzanın səbəbləri vacib olsa da bundan daha önəmli məsələ qəza nəticəsində ümumi sistemin sıradan çıxmasıdır. Bu, çox ciddi bir faktdır və əlavə tədbirlər görülməlidir ki, gələcəkdə əgər hər hansı bir qəza baş verərsə, ümumi sistemə bunun təsiri olmasın, yəni qəza lokal xarakter daşısın".

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı bu işlərdə günahı olan bütün insanların müəyyən edilərək cəzalandırılmasını da xüsusi vurğulayıb.

Məqalə müəllifi bu iclasda xəstəxana və metro sistemi kimi strateji obyektlərdə nöqsanların üzə çıxdığını və generetorların quraşdırılması məsələsinin gündəmə gəldiyini bildirir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, bu hadisə metro sistemində, ümumiyyətlə, generatorların olmadığını aşkara çıxarıb.

Müəllif deyir ki, müşavirə bir daha göstərdi ki, dövlət başçısı fövqəladə hallarda problemin həlli istiqamətində çevik addımlar atır, operativ qərarlar qəbul edir, mərkəzi icra orqanlarının rəhbərlərinə qarşı daha tələbkar olur.

Bundan irəli gələrək müəllif deyir ki, enerji sistemində baş vermiş qəzanın nəticələrinin tezliklə aradan qalxmasının əsas səbəbi də bunlardır.

Mühafizəçi SCADA sistemi niyə işləməyib?

"Marja.az"da isə "Dövlətə 58 milyon dollara başa gələn sistem işləməyib" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif iyulun 3-də Mingəçevir İES-də baş vermiş qəza fonunda Azərbaycanın enerji sistemində dayanıqlıq məsələsini ekspert Osman Gündüzlə müzakirəyə çıxarıb.

Ekspert burada ictimaiyyətə məlum olmayan məqamlara toxunur: "Azərbaycan İstilik Elektrik Stansiyasında baş verən hadisələr göstərir ki, 2012-ci ildə istifadəyə verilmiş real vaxt rejimində elektron idarəetmə sistemi olan SCADA işləməyib və "Azərenerji" ASC-nin dispetçer məntəqəsi "əllə" hərəkət edib", - ekspert Osman Gündüz bildirib.

Ekspert əlavə edir ki, elektrik paylayıcı şəbəkədə SCADA sistemi Dünya Bankından (47 milyon dollar) və Almaniyanın KfW bankının (3 milyon dollar) krediti hesabına yaradılıb, dövlət büdcəsinin vəsaiti də üstünə gəlsə sistemin yaranması dövlətə 58 milyon dollara başa gəlib.

O.Gündüz deyir ki, "SCADA çərçivəsində bütün ölkə boyu fəaliyyətdə olan elektrik stansiyaları arasında fiber-optik şəbəkənin və 3 dispetçer məntəqəsinin qurulması, qəzaların operativ ləğvi üçün imkanların yaradılması, şəbəkənin tam rəqəmsallaşdırılması, uzaqdan idarəetmə sisteminin qurulması, enerji obyektlərində baş verən bütün fiziki proseslərin uzaqdan avtomatik idarə edilməsi və s. nəzərdə tutulub: "Əgər qeyd olunanlar bizim SCADA sistemində olubsa, düşünürəm ki, kifayət qədər intellektual və ən müasir bir sistem olmalı idi".

O.Gündüz komissiyanın bu günlərdəki iclasında deyilənlərə istinadən bildirir ki, enerji sistemində baş verən qəzada SCADA-nın sıradan çıxması və növbəti qərarların qəbulunda bu sistemdən istifadənin mümkünsüzlüyü başa düşülür.

Ekspert hesab edir ki, qəzadan öncə isə SCADA-nın hansı vəziyyətdə olması da maraq doğuran məsələlərdən biridir və komissiya SCADA sisteminin auditini, nəzərdə tutulanların yerində olmasını, sistemin dayanıqlığını və qəza zamanı nə üçün işləmədiyini araşdıracaq.

O.Gündüz deyir ki, bu sistemin quraşdırılmasının birinci mərhələsində dünyada tanınmış şirkət olan SİEMENS iştirak edib, amma nə üçünsə 2007-ci ildən sonra bu işləri görmək üçün "Azərenerji" Dünya Bankı ilə birgə Fransanın "Areva" şirkətini seçib.

Deputatdan kommunal xidmət sistemilə bağlı təklif

"Bizim Yol" qəzetində isə "Deputat "Azərenerji"nin və "Azərsu"yun ləğv edilməsini təklif edir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif iyulun 3-də Mingəçevirdə İstilik Elektrik Stansiyasında (İES) baş vermiş qəza fonunda "Azərenerji" və "Azərsu" kimi kommunal xidmət qurumlarının fəaliyyət əsaslarının dəyişdirilməsi kimi xüsusatların ortaya çıxması barədə deputat Fazil Mustafanın düşüncələrinə yer verib.

F.Mustafa deyir ki, bu hadisə kommunal xidmətlərin özəl sektorun idarəetməsinə verilməsi kimi bir yanaşmanı ortaya qoydu və onun fikrincə, baş verən qəza bir sıra vacib məqamları bir daha gündəmə gətirdi.

"Öncə daha keyfiyyətli və səmərəli xidmətin həyata keçirilməsi üçün kommunal xidmətlərin özəl sektorun idarəetməsinə verilməsinə ehtiyac var". Bunu "Bizim Yol"a açıqlamasında deputat Fazil Mustafa deyir.

F.Mustafa hesab edir ki, kommunal xidmətlər sisteminin ya bələdiyyənin, ya da özəl sektorun idarəetməsinə verilməsinə ehtiyac var, əks halda isə gələcəkdə də problemlər yaranacaq.

Deputat deyir ki, indiyə kimi kommunal xidmətlər sahəsində özəl sektorun rol almaması bu sahənin daha çox baxımsız vəziyyətdə olmasına gətirib çıxarıb. "Mən özəl sektorun daha məsuliyyətli olacağı düşüncəsindəyəm, özəl sektorun daha keyfiyyətli xidmət göstəcəyini fikirləşirəm".

F.Mustafa bildirir ki, elektrik enerjisi daxil olmaqla kommunal xidmətlərin satışı zamanı tərəflərin öhdəliklərinin ikitərəfli qaydada müəyyənləşdirilməsinə də ehtiyac var:

Deputat vurğulayır ki, ikitərəfli qaydada hazırlanmış müqavilə əsasında qarşılıqlı öhdəliklər və vəzifələr müəyyən olunmalıdır.

F.Mustafa bunu da bildirir ki, kommunal xidməti satan tərəfin bu təminatı yerinə yetirə bilmədiyi hallarda məsuliyyəti müəyyənləşməlidir".

Qeyd edək ki 2018-ci il iyulun 3-də Mingəçevir şəhərində yerləşən "Azərbaycan İstilik Elektrik Stansiyası" MMC-nin yarımstansiyalarından birində, cərəyan transformatorunda qəza baş verib. Bununla əlaqədar Bakı və Gəncə şəhərləri də daxil olmaqla, respublikanın 39 şəhər və rayonunun elektrik enerjisi ilə təminatında bir neçə saat fasilə yaranıb.

Sevinc yox, hadisəyə maraq böyükdür

"Yeni Müsavat" qəzetində "Elmar Vəliyevin güllələnməsinə sevinənlər- doğrudurmu ... sərlövhəli məqalə maraq doğurur.

Müəllif iyulun 3-də Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elmar Vəliyevə silahlı sui-qəsd kontekstində ölkədəki ictimai-psixoloji ovqatı ekspertlərlə araşdırır.

Müəllifin iddiasına görə, E.Vəliyevə sui-qəsddən sonra sosial şəbəkədə bu cinayəti təqdir edən statuslar çoxalıb, buna sevinənlər olub və elə bu hal indiki araşdırmanın səbəbi olub.

Ekspert İlham İsmayıl deyir ki, bu sevinci yaradan səbəblərə baxmaq lazım gəlir və hesab edir ki, buna sevinən insanlardan səbəbi soruşulsa həmin səbəbləri yox, nə vaxtsa onlara edilmiş haqsızlıq saydıqları əməlləri xatırladacaqlar.

"Bu insanlar məsələnin mənəvi tərəfindən çox onun mənbəyini ortaya qoyurlar".

Psixoloq Azad İsazadə isə hesab edir ki, xalq bu duruma sevinmir, kimlərsə sevinə bilər, kimlərsə kədərlənər: "Amma, ümumiyyətlə, xoşagəlməz hadisədir, bəlkə sosial şəbəkədə kimsə nəsə yazır. Ancaq bunu ümumiləşdirmək olmaz, maraq var".

A.İsazadə kriminal verilişlərə, hadisələrə insanların daha çox meyl etdiyini, üstəlik bu kriminal hadisə hansısa rütbəli məmurla bağlı olanda marağın ikiqat artdığını bildirir: "Daha düz olar ki, bu hadisəyə insanların sevindiyini yox, maraqlandığını deyək. Yəni, bu, onları maraqlandıran hadisədir. Kimsə bu şəxsin fəaliyyətindən narazıdır deyə başına gələnlərə görə sevinir. Amma toy-bayram da yoxdur".

A.İsazadə deyir ki, ümumiyyətlə, belə vəzifəli məmurlarla bağlı məlumatlar azdır və cəmiyyət olaraq praktiki bu məlumatlar verilmir.

Psixoloq hesab edir ki, məlumat alanda da ancaq müxalif mediadan, neqativ detallarla bağlı bilgilər əldə edilir: "Dövlət başçısı bu məmurlara hansısa ad-orden verəndə xəbər tuturuq. Amma bütünlükdə belə vəzifəli şəxslərin fəaliyyəti kölgədə qalır".

A.İsazadə vurğulayır ki, Azərbaycanda çoxdandır ki, məmurlara sui-qəsd yoxdur, indi belə bir hadisə baş verəndə buna maraq çoxalır.

Psixoloq hesab edir ki, konkret bu hadisə ilə bağlı bir-birinə zidd olan məlumatlar dolaşdı, sağ qalıb-qalmaması məlum olmadı.

A.İsazadəyə görə, rəsmi informasiya qıtlığı var və cəmiyyət bunları yenə də mediadan öyrənir, rəsmi heç nə deyilmir.

Ekspert belə informasiya qıtlığının yaranmasını bunları xalqın bilməməsini istəməsi kimi dəyərləndirir və hesab edir ki, vəzifəli insanların həyatı və hadisə haqqında cəmiyyətə məlumat verilməlidir.