Media-icmal 07.12.2016

Azərbaycanın Cənubi Qafqaz regionunda yeri və rolu, ölkənin ağır iqtisadi durumu, yaşayış minimumunun səviyyəsi, bankların ləğv olunması prosesində korrupsiya təhlükəsi bugünk8 medianın aparıcı mövzusudur.

Cənubi Qafqazın siyasi, iqtisadi və mədəni güc mərkəzi

“Azərbaycan” qəzeti “Cənubi Qafqazın siyasi, iqtisadi və mədəni güc mərkəzi” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=111377) sərlövhəli məqalədə Cənubi Qafqazda Azərbaycanın yer və rolunu dəyərləndirir.

Müəllifə görə, Azərbaycan regionun davamlı inkişaf edən və müasirləşən dövlətinə çevrilib və cəmiyyətin bütün sahələrindəki intibah meyilləri sosial-mədəni sferada da özünü qabarıq büruzə verir.

Müəllif hesab edir ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin Azərbaycanı qısa zamanda bölgədə və Avropa məkanında nüfuzlu dövlətə çevirməsi  onun həm daxildə, həm də xaricdə ciddi siyasi dəstək almasına zəmin yaradıb: “Rəsmi Bakının Avropa və dünya miqyaslı siyasi, iqtisadi və humanitar tədbirlərə yüksək səviyyədə ev sahibliyi etməsi Şərqlə Qərb arasında multikultural mərkəz rolunu oynaması ilə şərtlənir”.

Müəllif bu tədbirlər sırasında “Eurovision-2012” musiqi yarışmasının, “Bakı-2015” ilk Avropa Oyunlarının adlarını çəkir və bunları ölkədə insan hüquqları və demokratikləşmə, habelə milli-etnik, dini tolerantlığın təmini sahəsində əldə edilən böyük uğurlaın göstəricisi adlandırır.

Məqalədə deyilir ki, I Avropa Oyunlarının Azərbaycanda keçirilməsi həm də ölkədə son illər idmanın və bədən tərbiyəsinin, Olimpiya hərəkatının geniş vüsət alması ilə bağlıdır. Müəllif bütün bu tədbirlərin keçirilməsini Azərbaycanın bütün sahələrdə, o cümlədən idmanda da tərəqqi dövrünü yaşaması ilə əlaqələndirir.

Yazıya görə, bu sırada 2016-cı il də istisna deyil, bu ilin ötən 11 ayında da Azərbaycanda keçirilən beynəlxalq tədbirlər ölkənin dünya miqyasında rolunun artdığını göstərir.

Müəllif dünyanı narahat edən problemlərə dair Bakida keçirilən forum və konfransların mühüm əhəmiyyət daşıdığını vurğulayır.

Məqalədə son illər ölkədə keçirilən idman, ictimai-siyasi xarakterli tədbirlər mühüm hadisələr kimi dəyərləndirilir və qarşıda ölkənin IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarına ev sahibliyi etməsinin dayandığı xatırladılır. Azərbaycanın dövlət başçısı, Milli Olimpiya Komitəsinin prezidenti İlham Əliyev bu yarışların Azərbaycanda keçirilməsilə bağlı deyir: “Bu, beynəlxalq idman aləmi tərəfindən bizə göstərilən böyük hörmətdir”.

Müəllifə görə, ölkədə makroiqtisadi sabitliyin təmin olunması, demokratik-hüquqi islahatların uğurla davam etdirilməsi Azərbaycanın nüfuzunu daha da artırır.

Kredit borcları, yarımçıq qalan təhsil - inkişaf budur?

“Azadlıqinfo” saytı “Baş bankirin qırmızı böhran yalanı” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/169044.html) Mərkəzi Bankın rəhbəri Elman Rüstəmovun parlamentdəki çıxışını dəyərləndirir.

Buna səbəb isə E.Rüstəmovun “Biz 2008-ci ildən başlayan böhranı yalnze bu il hiss etdik” cümləsi olub. Müəllif bahalaşmanın insanları ayağının altına aldığı bir vaxtda Mərkəzi Bank rəhbərinin bu mövqeyini açıqlama xətrinə açıqlama adlandırır. Məqalədə E.Rüstəmova büdcənin 25 milyard dollardan 9,6 milyard dollara enməsinin səbəbləri üzərində düşünməsi tövsiyəsi də verilir.

Müəllif hesab edir ki, E.Rüstəmov 2015-ci ildəki iki devalvasiya öncəsi xalqa yalan danışmaqla sözünü hörmətdən salıb: “Elman Rüstəmova camaat niyə inanmalıdır ki? 2015-ci ilin fevralında, birinci devalvasiyadan bir neçə gün öncə insanlara müraciət edərək “ən etibarlı valyuta manatdır, pullarınızı manat şəklində saxlayın” deyən şəxs bilmir ki, onun sözləri artıq əhəmiyyətini itirib?”

Daha sonra müəllif ölkənin bank rəhbərinin inkişaf haqqında dediklərinə cavab olaraq bildirir: “Maliyyə sahəsində durum ilbəil ağırlaşır, 2015-ci ildə manat iki dəfə devalvasiyaya uğrayıb, 11 bank fəliyyətini dayandırıb, son 3 ildə 17 min tələbə təhsil haqqını ödəyə bilmədikləri üçün təhsili yarımçıq qoyub, bunlar da “çiçəklənən” iqtisadiyyatın tərkib hissəsidir?”.

Müəllif 2014-cü ildə məhkəmələrdə 153 606 mülki işə baxılmasını, bunlardan kredit, borc münasibətləri ilə bağlı 95 454 iş üzrə qərar (qətnamə və əmr) qəbul edilməsini də ölkədə maliyyə durumunun ağırlaşmasının göstəricisi kimi dəyərləndirir. Məqalədə 2015-ci ildə bu tipli 228 428 mülki işə baxıldığı vurğulanır. Yazıda  deyilir ki, əgər ölkə böhran yaşamırsa ,o zaman ölkə rəhbərliyi 2,5 milyon nəfər vətəndaşın kredit borcu olmasının, ölkədə benzinin, suyun, qazın, elektrikin bir neçə dəfə bahalaşdırılmasının, xarici şirkətlərin və yerli iş adamlarının ölkəni tərk etməsinin səbəbini izah etməlidir: “Böhran olduğunu ona görə indi etiraf edirsiniz ki, cibinizə gedən pullarda ciddi azalma baş verib. Yoxsa qətiyyən sizi bu xalqın taleyi düşündürmür”.

Müəllif vətəndaşların dollarla götürdükləri kreditlərin ödənilməsində belə hökumətin xalqa yardımçı olmamasını yada salır və hökuməti ölkəni xarabalığa çevirməkdə ittiham edir.

Ehtiyac minimumu 116 manat yox, 500 manat olmalıdır

“Exo” qəzetində isə diqqəti “Yaşaya bilmək üçün Azərbaycanda adambaşına 500 manat lazımdır” (http://ru.echo.az/?p=52662) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif ölkədə istehlak səbətinin məzmununu ekspert Nəriman Ağayevlə müzakirə edir.

“Son illər Azərbaycanda istehlak səbətinin məzmunu, demək olar ki, dərc edilmir. Bunun səbəbi də aydındır, belə ki, onun məzmunu 2017-ci ildə 155 manat həddinə qalxacaq istehlak minimumunun içinə “sığmır”. Bunu qəzetə ekspert Nəriman Ağayev şərh edir.  

Ekspertə görə, hətta bu artım belə olduqca azdır və həm də bazardakı qiymət artımı ilə müqayisədə ölçüyəgəlməzdir. N.Ağayevə görə, böhran, ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının bahalaşması nəzərə alınmaqla, “ehtiyac meyarı” 200 manata, yaşayış minimumu 500 manata qaldırılmalıdır: “Normal yaşaya bilmək üçün adambaşına 500 manat lazımdır. O zaman adam kommunal xidmət ödənişləri edə bilər, özünə süd və ət məhsullarını rəva bilməklə normal qidalanar. Bundan əlavə, adam səhhəti üçün zəruri olan dərmanları ala bilər”.  

Ekspert  qaz və elektrikin qiymətilə bağlı tariflərin qaldırılmasını vətəndaşın sosial həyatına zərbə sayır. N.Ağayev deyir ki, buna görə də hökumət ğözünə özəlləşdirmə kimi başqa gəlir mənbələri tapmalıdır. Onun fikrincə, bununla həm büdcəyə əhəmiyyətli dərəcədə pul daxil olar, həm də hökumətin vətəndaşdan pul gözləntisi olmaz.

Müəllif qaz və elektirkin qiymətinin artması hesabına 2017-ci ildə ehtiyac yaşayış minimumunun 105 manatdan 116 manata qaldırılması haqda maliyyə naziri Samir Şərifovun açıqlamasını xalqın pulunu özünə xərcləmək minnəti kimi dəyərləndirir.   

Müəllif bunu da xatırladır ki, noyabrın 28-də Tarif Şurası əhali üçün təbii qaz və elektrikə görə yeni differensiallaşdırılmış qiymətlər təsdiq edib və bu qiymətlər 2017-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minəcək.

Yeni qiymətlərə görə, əhali illik 1500 kub.metr qaz sərfi üçün hər kub.metrə görə ödənişi 10 qəpikdən, 1500 kub.metr sərfini keçdiyi halda həmin artıq sərf edilən qazın hər kub.metinrə görə ödənişi 20 qəpikdən edəcək.

Elektrik məsrəfinə gəlincə, aylıq 250 kilovatt/saat məsrəfin hər kilovatt/saatına görə ödəniş 7 qəpik, bu limit keçildikdə isə 11 qəpik olacaq.

Ləğvetmə prosesində korrupsiya təhlükəsi

“Yeni Müsavat” qəzeti isə “Bağlanan banklarla bağlı təhlükə - ləğvetmə şəffaf deyil..” (http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/baglanan-banklarla-bagli-tehluke-legvetme-sheffaf-deyil_398001.html) sərlövhəli məqalədə bağlanan banklar ətrafındakı prosesləri ekspert Əkrəm Həsənovla dəyərləndirir.

“Ölkədə bağlanan banklarla bağlı daha bir təhlükə var. Belə ki, hazırda ləğvetmə prosesində olan 10-dan çox bankın ləğvedicisi Əmanətlərin Sığortalanması Fondudur. Halbuki, “Banklar haqqında” qanuna əsasən bankın ləğvedicisi hüquqi şəxs ola bilməz, yalnız fiziki şəxs ola bilər. Çünki həmin maddəyə əsasən, ona əməkhaqqı ödənilməlidir. Əməkhaqqı isə yalnız insana ödənilə bilər”.  Ekspert Əkrəm Həsənov ləğv edilmiş banklar ətrafında durumu qəzetə belə şərh edir. Bundan irəli gələrək, ekspert hesab edir ki, ləğvedicisi qanunsuz olan ləğvetmə prosesindən yaxşı nəticə gözləmək olmaz.

Ə.Həsənov deyir ki, müflis olmuş banklarda pulu qalmış sığortasız əmanətçilər və şirkətlərdən ibarət kreditorların ümumi yığıncağı və komitəsinin yaradılması barədə Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına təklif verib: “Ümid edirəm ki, Palata təklifimi qəbul edəcək. Əks halda ləğvetmə prosesində korrupsion maraqların olduğu aşkar olunacaq. Amma hər bir halda sözügeden kreditorların özü də fəal olmalıdır”.

Ə.Həsənov hesab edir ki, kreditorların ümumi yığıncağı və komitəsi yaradılsa, kreditorlar bankın vəziyyəti, gəliri və xərcləri barədə məlumatlı ola biləcəklər. Ekspert bu düşüncədədir ki, bu halda kreditorlar bu proseslərə nəzarət edərək, nəticədə pullarının heç olmasa, bir hissəsinin qaytarılmasına nail ola bilərlər. Onun fikrincə, əks halda ləğvetmə prosesi illərlə davam edəcək, kimlərsə bundan milyonlar qazanacaq, kreditorlar isə heç nə ala bilməyəcəklər. 

Ə.Həsənov müflis bankların ləğvində korrupsiya təhlükələrindən də danışır: “Kreditorlar müflis bankda nə baş verdiyini bilmirlər, ləğvetmə prosesinə təsir etmək imkanından məhrumdurlar. Çünki bankların ləğvedicisi olan Əmanətlərin Sığortalanması Fondu üzərində heç bir real təsiredici nəzarət yoxdur. İstədiyini edə bilər, rüşvət ala, bankın pulunu mənimsəyə, gəlirləri azalda, xərcləri isə şişirdə bilər və sair”.

Ə.Həsənov deyir ki, dünya təcrübəsinə əsasən müflis bankda ləğvetmə prosesinin düzgün aparılmasının bir yolu var və bu da ləğvedici üzərində kreditorların ümumi yığıncağının və həmin yığıncağın qurumu olan kreditorların komitəsinin nəzarətidir. “Müflis bankın ləğvedicisi ilk növbədə kreditorların maraqlarına xidmət etməlidir. Buna görə də kreditorların ümumi yığıncağı ləğvedicidən bütün məsələlərlə bağlı hesabat tələb etmək, ləğvedicinin büdcəsini təsdiq etmək, ləğvediciyə etimadsızlıq göstərmək, ləğvedicinin iri əqdlərinə razılıq vermək və sair səlahiyyətlərə malik olmalıdır".