Media-icmal 08.01.19

Ölkə iqtisadiyyatının uğurları, ölkə vətəndaşının pensiya almaq müddəti, aksiz vergilərinin artırılmasının maşın bazarına təsiri və s. məsələlər bugünkü (08 yanvar, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Güclü iqtisadiyyat = sosial rifah

"Azərbaycan" qəzeri "Güclü iqtisadiyyat" sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatının inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, 2018-ci ildə də ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi həyatın bütün sahələrində uğurlar əldə olundu, Azərbaycan tanınan ölkə olduğunu bir daha təsdiq etdi.

Müəllif xatırladır ki, prezident İlham Əliyev Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü və Yeni il münasibətilə Azərbaycan xalqına təbrikində deyib ki, bu uğurları güclü iqtisadiyyat əsasında qazanmaq mümkün olub.

Məqalə müəllifi Dünya Bankının "Doing Business" proqramının son hesabatlarında Azərbaycanın dünya miqyasında 25-ci yerə layiq görülməsini, ölkədə aparılan iqtisadi islahatları, onların şəffaflığını və nəticələrini yüksək dəyərləndirməsini güclü iqtisadiyyatın sübutu adlandırır: "Keçən il ölkə iqtisadiyyatına 10 milyard dollar sərmayə qoyulub. Qeyri-neft sektoru, o cümlədən onun mühüm qolu olan aqrar sahə getdikcə inkişaf edir. İxracın strukturunda qeyri-neft məhsulları çoxalır. İl ərzində ixrac təxminən 40 faiz artıb".

Yazı müəllifi deyir ki, güclü iqtisadiyyat həm də sosial proqramların və yeni sosial infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsini təmin edir və 2018-ci ildə 5800 köçkün ailəsinə ev və mənzillər tikilməsi, şəhid ailələrinə 626 yeni mənzil verilməsi bu iqtisadi gücün nəticəsidir.

Müəllif hesab edir ki, güclü olan Azərbaycan iqtisadiyyatı həm də müstəqil iqtisadiyyatdır, odur ki, beynəlxalq layihələri, o cümlədən "Cənub" qaz dəhlizi kimi layihəni gerçəkləşdirməyə imkan verir: "Bu, Avropanın enerji xəritəsini dəyişən layihədir ki, Azərbaycan qazını 3500 kilometr məsafə boyu neçə-neçə ölkəyə çatdıracaq".

Müəllif TANAP-ın (Transanadolu Qaz Boru Kəməri) istifadəyə verilməsini "Cənub" qaz dəhlizinin artıq reallığa çevrilməsi adlandırır, 2018-ci ildə TAP-ın (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) tikintisinin də davam getdiyini bildirir.

Yazı müəllifi Ələt Ticarət Limanının qurulmasını, Şimal-Cənub, Şərq-Qərb dəhlizlərinin Azərbaycandan keçməsini ölkənin tranzit imkanlarının genişlənməsi adlandırır.

Məqalə müəllifi 2018-ci ildə Azərbaycanın üçüncü peykinin orbitə buraxılmasını, Xəzər dənizinin hüquqi statusu ilə bağlı Konvensiyanın imzalanmasını böyük uğurlar hesab edərək sonda deyir: "Yeni ilə xalqımız bir-birinin ardınca qazandığı belə böyük uğurların müjdəsi ilə qədəm qoydu. Bu uğurlar gələcək işlər üçün möhkəm bünövrə, onları həyata keçirmək üçün xoş əhval-ruhiyyə, həm də sabaha böyük inamdır".

Ölkə insanının pensiya almaq ümidi

"Novator.az" saytında isə "Azərbaycanlılar neçə il pensiya ala bilir?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Sayt iqtisadçı Qubad İbadoğlunun Azərbaycanın gözlənilən pensiya ödənişi müddəti sarıdan bir sıra ölkələrdən geridə qalması düşüncələrinə yer verib.

Q.İbadoğlu deyir ki, Belarusda orta ömür uzunluğu 74 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 14 ildir və bu, MDB məkanında ən yüksək həddir.

Ekspertin deməsinə görə, Rusiya və Ukraynada orta ömür müddəti 71 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 11 il, Moldovada orta ömür müddəti 72 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti isə 10 ildir.

Q.İbadoğlunun təqdim etdiyi statistikaya əsasən, Gürcüstanda orta ömür uzunluğu 75 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 10 ildir.

Bu müddət Qazaxıstanda 72 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 9 il təşkil edir.

Qırğızıstanda isə orta ömür müddəti 71 ilə, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 8 ilə bərabərdir.

Özbəkistanda orta ömür uzunluğu 68 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 8 ildir.

Ekspert bildirir ki, Azərbaycanda orta ömür uzunluğu 71 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti 7,5 il, Tacikistanda isə orta ömür müddəti 70 il, gözlənilən pensiya ödənişi müddəti isə 7 ildir.

Q.İbadiğlu dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində bu parametrlərə gəlincə, statistik rəqəmlərə istinadən deyir ki, bu göstərici, yəni, pensiya ödənişi müddəti İsveçrədə 18 ilə, Yaponiyada 17 ilə, Fransada 16 ilə bərabərdir.

Ekspert xatırladır ki, 2017-ci il iyulun 1-dək Azərbaycanda kişilər 63, qadınlar 60 yaşda pensiyaya çıxırdı, həmin vaxtdan bəri yaş həddi artırılır və 2021-ci il iyulun 1-dək kişilərin, 2027-ci il iyulun 1-dək qadınların pensiya yaşı 65-ə çatdırılacaq.

İqtisadçının deməsinə görə, Azərbaycanda vəfat edənlərin 30,72 faizi 60 yaşa çatmamış şəxslərdir: "Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, 2017-ci ildə bu göstərici kişilər arasında 38,27 faiz, qadınlar arasında 22,11 faiz, kənd yerlərində 27,41 faiz, şəhərdə 33,47 faiz olub. Hesablamalara əsasən, pensiya yaşı 65-ə çatanda Azərbaycan əhalisinin hər 5 nəfərindən 2-si pensiya almadan dünyasını dəyişəcək".

Q.İbadoğlu bildirir ki, 2019-cu ildə Azərbaycanda orta aylıq pensiyanın 240 manat və ya 141 dollar olacağı gözlənir: "Ötən il orta aylıq pensiya Qazaxıstanda 240 dollar, Rusiyada 209 dollar, Belarusda 181 dollar, Gürcüstanda 145 dollar olub.

Olmayan idxalın bahalaşması

"Oxu.az" saytında isə "Aksiz daha çox "salon maşınları"nı "vuracaq": idxal kəskin düşəcək" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif 2019-cu ildə avtomobil idxalı ilə bağlı aksiz vergilərinin artırılması, bunun ölkənin maşın bazarına təsirlərini eskpert Eldəniz Cəfərlə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, 2019-cu ilin aksiz vergisi ilə hələ Azərbaycana avtomobil daxil olmamış, yəni, 2018-ci ilin sonundan bazarda qiymətlər artmağa başlayıb, alverçilər hətta aylarla satılmayan avtomobilləri belə alıblar, hazırda maşın bazarında 10 faizə qədər bahalaşma olması faktdır.

Ekspert E.Cəfər isə deyir ki, aksiz vergilərinin artırılması 2019-cu ildə Azərbaycana komfortlu avtomobillərin idxalını kəskin azaldacaq: "Hələ 2018-ci il yanvarın 1-dən aksiz vergisi 80 faiz artırıldı, bu da iri mühərrikli avtomobillərin satışına ciddi təsir etdi. 2019-cu il yanvarın 1-dən aksiz vergisi 50%- də artırıldı və təbii ki, yenidən azalma olacaq, distribüterlər iri mühərrik həcmli avtomobilləri gətirməyəcək və idxal da düşəcək".

E.Cəfərin deməsinə görə, bu informasiyalar dərhal ikinci əl avtomobillərin qiymətinə təsir etdi, 2018-ci ilin sonlarından bahalaşma 5-10 faiz artdı: "Yəni, avtomobil illər boyu Bakıda sürülür və yanvar ayının 1-dən ölkəyə idxal olunan avtomobillərin qiymətinin qalxacağını eşidən satıcı 1998-ci ilin avtomobilinin qiymətini 7 min manatdırsa, 8 min manata qaldırır. Halbuki, rəsmi dilerlər və salonlar belə avtomobil 2018-ci ildə idxal olunubsa, onu 2019-cu ilin idxal qiymətləri əlavə olunmaqla sata bilməz".

Bundan irəligələrək ekspert deyir ki, 2018-ci ildə idxal olunmuş avtomobil köhnə qiymətlə satılmalıdır, ona yeni aksiz rüsumu əlavə edilə bilməz, varsa, bu artıq süni bahalaşma deməkdir.

"Salon avtomobilləri"nə bağl yeni qiymətlərin olmamasını ekspert belə izah edir ki, yeni avtomobil idxal olunmadığından rəsmi dillerlərdə qiymətlər 2018-ci ildəki vəziyyətdədir: "Yanvardan başlayaraq avtomobil gələndə onun üzərində artırılan aksiz vergisinin dəyəri əlavə olunaraq satılacaq. Bu, o deməkdir ki, avtomobillərin qiymətində 5 faiz civarında artım olacaq. İri mühərrikli avtomobillərdə bahalaşma isə 10 faiz təşkil edə bilər".

E.Cəfər deyir ki, 2.5 litr mühərrik tutumlu avtomobilin qiymətində 1000 manat civarında fərq yaranacaq və bu kifayət qədər ciddi rəqəmdir.

Ekspert iddia edir ki, ikinci əl avtomobil bazarında qiymətlər nəzarətdən çıxıb, işlənmiş maşınların qiymətləri 10-15 faiz bahalaşıb, bu, artıq süni qiymət artımıdır.

E.Cəfər deyir ki, aksiz vergisinin artırılması iki əsas məqsədə büdcəyə daxilolmaların artmasına və daxili istehsala dəstək olmağa xidmət edir, həm də bu komforta görə əlavə vergi ödəmək deməkdir.