Media-icmal 08.06.19

Ölkənin son 16 ildə iqtisadi inkişafı, mövsümi meyvələrin bahalığı səbəbləri,

SOCAR-ın Rusiyaya investisiya yatırması ətrafında müzakirələr və s. məsələlər bugünki (08 iyun 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Son 16 ilin iqtisadi uğurları

"Azərbaycan" qəzeti "260 milyard dollar sərmayə, 46,7 milyard valyuta ehtiyatı" sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi inkişafını dəyərləndirir.

Müəllif məqaləni bu il 28 May - Respublika Günü münasibətilə keçirilən qəbulda dövlət başçısı İlham Əliyevin çıxışından sitatla başlayır: "Dünya da, bölgə də dəyişib. Dünyada, bölgədə yeni təhlükə mənbələri üzə çıxır, yeni çağırışlar meydana gəlir. Əlbəttə, biz həmişə çalışırıq və çalışmalıyıq ki, ölkəmizi mümkün olan risklərdən qoruya bilək. Son illərin təcrübəsi onu göstərir ki, biz buna müvəffəq ola bilmişik... Bu gün Azərbaycan müstəqillik yolunda inamla irəliləyir və ölkə qarşısında duran problemlər həll edilir".

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı son 16 ildə Azərbaycanın əldə etdiyi uğurları dəyərləndirib, dayanıqlı inkişafı təmin etmək üçün fəal iş görülməsinin vacibliyini, ölkə qarşısında duran problemlərin həlliənin əsas məsələ olduğunu vurğulayıb.

"Reallıq da budur ki, son 16 ildə qarşıya qoyulan bütün planların həyata keçirilməsi üçün iqtisadiyyatını uğurla inkişaf etdirən, iqtisadi cəhətdən tamamilə asılılıqdan qurtulan, regionda irimiqyaslı enerji, nəqliyyat və infrastruktur layihələrinin təşəbbüskarı və fəal iştirakçısı olan, dünya kosmos ailəsinin üzvünə çevrilən Azərbaycan tarixinin ən qüdrətli dövrünü yaşayır", müəllif 16 illik fəaliyyətin nəticəsini belə dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, bu müddət ərzində ümumi daxili məhsul 3,2 dəfə, büdcə gəlirləri 13,5 dəfə, strateji valyuta ehtiyatları 27 dəfə, xarici ticarət dövriyyəsi 4,6 dəfə, ixracın həcmi 6 dəfə artıb, 2003-cü ildə Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatları 1,8 milyard dollar idisə, bu gün həmin rəqəm 46,7 milyard dollardır.

Müəllif statistik rəqəmləri devam etdirərək deyir ki, bu müddət ərzində əməkhaqqı və pensiya 10 dəfəyə yaxın artıb, 16 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına 260 milyard dollar sərmayə yatırılıb: "Təkcə bu ilin birinci rübündə ölkə iqtisadiyyatına yatırılan 2,8 milyard dollarlıq sərmayənin 2 milyardının qeyri-neft sektorunun payına düşməsi bunu bir daha təsdiqləyən reallıqdır. Ümumilikdə isə bu il ölkədə kənd təsərrüfatı 3,6 faiz, qeyri-neft sektorunda sənaye istehsalı 15,6 faiz artıb, sənaye istehsalı 4,4 faiz çoxalıb", deyə müəllif iqtisadi inkişafın davam etməkdə olduğunu söyləyir.

Müəllifə görə, dövlətin imkanları artdıqca əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılmasına yönələn tədbirlər də artır, sosial islahatlar paketi çərçivəsində imzalanan fərman və sərəncamların icrası da vətəndaş məmnunluğunun daha da artmasına xidmət edir.

Yazının sonunda isə oxuyuruq: "Görülən işlər onu deməyə əsas verir ki, həyata keçirilən bütün islahatlar uğurlu nəticələr verməkdədir. Dövlət başçısının dediyi kimi, iqtisadi, sosial sahələrdə və bütün başqa sahələrdə islahatlar davamlı olacaq. Bütün bunlar isə xalqın rifah halının yaxşılaşdırılmasına və dövlətin qüdrətinin daha da güclənməsinə xidmət edəcək".

Adamlar var ki, hələ nübar etməyiblər

"Yeni Sabah.az"da isə "Ölkədə meyvə-tərəvəz niyə bu qədər bahadır? - səbəbi açıqlandı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif mövsümi meyvələrin baha olmasının səbəblərini kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmovla araşdırır.

V.Məhərrəmov hesab edir ki, mövsümi meyvələrdə qiymət bahalığının əsas səbəbi iqtisadi artımın əhali artımına adekvat olmamasıdır: "Mövsümi meyvələrdə qiymətlərin yüksək olması təklifin az olması ilə bağlıdır. Uzun müddətdir ki, bu haqda deyirik. Əhalinin artım tempi nəzərə alınmalıdır. Əhali ilbəil artır. Meyvə-tərəvəz istehsal tempi isə bununla adekvat artmır".

Ekspert bahalığa daha bir səbəb kimi əlverişsiz hava şəraitinin, təbiət hadisələrinin kənd təsərrüfatı sahəsinə təsirini göstərsə də, onu əsaslı səbəb hesab etmir: "İqlimin də öz təsiri var. Ancaq müəyyən işlər aparılsa, aqrotexniki qaydalara əməl olunsa, intensiv yağışların yağması, dolu düşməsinin istehsala bir o qədər təsiri olmaz", V.Məhərrəmov fikrini belə əsaslandırır.

Ekspert Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatında hər il nisbətən iqtisadi artım olması barədə göstərilən rəqəmlərə inamsız yanaşır: "Amma bazar real vəziyyəti tam mənzərəsilə ortaya qoyur. Yəni bu gün təklif çox, əhalinin tələbatına uyğun olsa, qiymətlər bahalaşmaz. Əksinə, normal qiymət münasibətləri yaranar".

V.Məhərrəmov deyir ki, indi əhalinin mövsümi meyvələrdən qidalanması, qışa azuqə hazırlaması, digər tərəfdən kəndli və fermerlərin daha çox qazana bilməsi baxımından daha əlverişli vaxtdır: "Ancaq bunu həyata keçirmək mümkün deyil, çünki daha çox məhsul satmaq üçün daha çox istehsal etmək lazımdır. Problem istehsalla bağlıdır. İstehsal kifayət qədər deyil".

Ekspertə görə, mövsümi meyvələrin qiymətlərinin baha, alıcılıq qabiliyyətinin isə aşağı olması üzündən əhalinin bir hissəsi hələ bu meyvələrin nübarını etməyib: "Tutun qiyməti yüksəkdir. Keçən il bu vaxt nisbətən pomidor, kartof, tərəvəz məhsullarının qiyməti ucuz idi. Bu il, demək olar ki, tərəvəz məhsulları da baha qiymətə təklif olunur. Bütün bunların bir səbəbi var. Bu sahədə aparılan siyasət qənaətbəxş deyil. Deyərdim ki, siyasət aparılmır".

V.Məhərrəmov hesab edir ki, pambıqçılıq, baramaçılıq, tütünçülük və digər sahələrə verilən diqqət meyvəçiliyə verilməlidir: "Azərbaycanın gələcəyi bu sahə ilə bağlıdır və ölkənin torpaq, iqlim şəraiti meyvə-tərəvəz istehsalı üçün daha münbitdir. Daha geniş çeşiddə meyvə-tərəvəz istehsal edib xaricə ixrac edə bilərik".

V.Məhərrəmov deyir ki, bu sahədə son iki ilin birinci 5 ayına aid statistik göstəririciləri nə Dövlət Statistika Komitəsindən, nə də Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin saytından almaq mümkün deyil, bu isə bəri başdan proqnoz verməyi bir az çətinləşdirir.

Müflis olan müəssisəyə investisiya mübahisələri

"Moderator.az"da isə "Müflis olmuş bir xarici müəssisəyə milyardlarla yatırım etmək nə qədər doğrudur?" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Rusiyanın Tümen vilayətində müflis olmuş Antipinsk Neft Emalı Zavoduna Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (ADNŞ) investisiya yatırmaq niyyətini və bunun indiki halda nə qədər məqbul olmasını keçmiş maliyyə naziri Fikrət Yusifovla müzakirə edir.

Müəllif "son günlər dünya bazarında neftin qiymətində yaşanan təlatümlər fonunda və sanksiyalarla üzləşən Rusiyanın neft sektoruna SOCAR-ın investisiya yatırmaq istəməsi" deyərək, zamanın düz seçilmədiyi qənaətini və riskin böyük olduğunu ifadə edir.

F.Yusifov bildirir ki, hazırda Azərbaycan ölkə prezidenti səviyyəsində xarici investisiyaların ölkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi yönündə olduqca ciddi səylər göstərir, çünki manat 2015-ci ildə iki dəfədən çox dəyər itirdikdən sonra Azərbaycan iqtisadiyyatına yatırılan xarici sərmayələrin həcmi xeyli azalıb.

Keçmiş nazir hesab edir ki, bu gün bu boşluq doldurulmalı, iqtisadiyyata daxili və xairici investisiya həcmi artırılmalıdır: "Dövlətin bu məsələdə bəlli kursu fonunda SOCAR-in xarici sərmayələrlə bağlı sərgilədiyi strategiyada ciddi yanlışlıqların olması hər bir Azərbaycan vətəndaşını narahat edir. Bu gün nefti Azərbaycanda emal etməyə və bu məqsədlə çoxsaylı müəssisələr qurmağa kəskin ehtiyac olduğu halda, SOCAR-n xarici olkələrə milyardlarla dollar yatırımlar edərək bu işi Azərbaycandan kənarda görməsi nə qədər uyğun bir addımdır?", deyə F.Yusifov bu niyyətin doğruluğunu şübhə altına alır.

Keçmiş nazir deyir ki, bu yaxınlarda Sumqayıtda istifadəyə verilmiş bir karbamid zavodu qeyri-neft sektorundan ümumi ixracın 10%-i səviyyəsində xarici valyuta gətirə bilmək imkanı yaradır, odur ki, belə müssisələr ölkə daxilində yaradılmalıdır: "Bütün bunları nəzərə alıb Dövlət Neft Şirkətinin Rusiyanın Tümen vilayətində yerləşən müflis olmuş Antipinsk Neft Emalı Zavoduna investor kimi qoşulmasını məqbul addım saymıram. Hesab edirəm ki, SOCAR rəhbərliyi belə məsələlər barəsində qərarları dövlətimizin maraqları prizmasından çıxış edərək verməyə borcludur. Qeyri-rəsmi mənbələrdən əldə etdiyim məlumatlara görə, bu gün SOCAR-n xarici borcu 15 milyard ABŞ dolları ətrafındadır. Bu, az qala Azərbaycan dövlətinin xarici borcundan iki dəfə artıq bir borcdur. Bu gün SOCAR çoxsaylı layihələrdə iştirak etməsi səbəbindən ciddi maliyyə çətinlikləri ilə üzləşir.

Belə bir şəraitdə müflis olmuş bir xarici müəssisəyə milyardlarla dollar yatırım etmək nə qədər doğrudur?"