Media-icmal 10.06.2016

Böhran və liderlik “birliyi” məkanı

 “Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan Avropanın iqtisadi, enerji və logisitk mərkəzlərindəndir” sərlövhəli məqalədə Azərbaycanın dünya çapında rolundan danışır. Məqalədə son illər ölkənin bir neçə layihəni icra etməsi onun regional lider statusunu gücləndirməsi kimi dəyərləndirilir:  “ Ölkəmiz Avropanın enerji xəritəsinə etdiyi korrektələrlə, beynəlxalq nəqliyyat dəhlizlərinin yaradılmasında yaxından iştirakı ilə qlobal aktuallıq kəsb edən məsələlərdə söz sahibi olduğunu təsdiq edib”.

Ölkənin indiki ağır iqtisadi duruma düşməsi belə müəllifi mövcud durumla bağlı nikbin mövqedən geri çəkə bilmir və bu haqda məqalədə oxuyuruq: “İqtisadi sahəyə gəldikdə isə qeyd edildiyi kimi, böhranın təsirləri Azərbaycanda hiss olunsa da ölkəmiz ümumən son 12 ildə sosial-iqtisadi sahədə mühüm uğurlara imza atıb”.

Məqalədə energi təhlükəsizlyinin təmin olunması mühüm cəhət sayılır və bu məsələdə Azərbaycanın yeri belə dəyərləndirilir: “ Bütün siyasi və iqtisadi məzmunlu konfransların gündəliyində yer tutan başlıca məsələlərdən biri enerji təhlükəsizliyidir. Cənubi Qafqazın lider dövləti olan Azərbaycana bu baxımdan əksər dövlətlər həsəd apara bilər. Ölkəmiz bu sahədə həyata keçirdiyi uğurlu və nümunəvi siyasəti ilə enerji əməkdaşlığına və enerji təhlükəsizliyinin təmininə töhfə verir”.

Neftdən asılılıq davam edir

“Azadlıq” qəzeti dövlət başçısı İlham Əliyevin bu yaxınlarda Almaniya səfərində ölkənin durumuna dair ifadə etdiyi rəqəm göstiricilərini tənqid edir.

Dövlət başçısı işsizlik və yoxsulluq göstəricilərinin 5%-ə yaxın olduğunu deyir. Müəllif isə 2015-ci il ilə müqayisədə 2016-cı ildə həyat şəraitinin 38% pisləşdiyini bildirir: “Ötən bir il ərzində yüzlərlə obyekt, şirkət, müəssisə qapadılıb,  dövlət qurumları ləğv edilib, milli valyuta 2 dəfə ucuzlaşıb, qiymətlər 30-40% bahalaşıb, problemli kreditlər 1 milyardı ötüb”. Daha sonra məqalədə əhalinin pul gəlirlərinin 34 faiz  azaldıldığı xatırladılır.

Dövlət başçısının neftdən asılılığın azaldılması, qeyri-neft sektorunun inkişafı ilə bağlı dedikləri də ciddi qarşılanmır. Müəllifə görə, yenə də köhnə fikirlər səsləndirilir. Belə ki, rəsmi statistika keçən il ilə müqayisədə bu il qeyri-neft  sektoruna sərmayə qoyuluşunun 73%, təhsilə qoyulan investisiyanın 84%, səhiyyə və s. 65% azaldığını, ÜDM-in builki 4 aylıq həcminin keçən il ilə müqayisədə  39% kiçilib. Yerli iş adamlarının sərmayə yatırımı 51%, xarici sərmayə yatırımı isə 14% azalıb.

Bütün bunlardan sonra  müəllif deyir: “Göründüyü kimi, bütün sahələrdə geriləmə var və neft sektorundan asılılıq əvvəlki qaydada davam  edir. Deməli, hökumətin dediyi kimi qeyri-neft sektorunun inkişafı prioritet olmayıb. Hakimiyyətin fəaliyyətində yalnız imitasiyalar, praktiki əhəmiyyəti olmayan sərəncamlar, fərmanlar prioritet olub”.

İran və Nigeriyadan Azərbaycana saxta valyuta “lütfü”

 “Exo” qəzeti ölkə bazarında saxta valyuta problemini araşdırır. Son vaxtlar postsovet məkanının bir neçə ölkəsində irihəcmli saxta valyuta əskinazları aşkar olunub. Bu fonda bu işbazların Azərbaycanda da üzə çıxması istisna edilmir.

Ekspert Nəriman Ağayev isə valyuta bazarında saxta valyuta problemini belə şərh edir: “Bazarda saxta dollarlar var, amma hansı həcmdə olduğu məlum deyil, Azərbaycana saxta dollarlar əsasən İran və Nigeriyadan gətirilir”. 

Ekspert Oqtay Haqverdiyev vətəndaşların dələduzların əməllərindən sığortalanmadıqlarını bildirir: “Özbəkistanda necə yayırdılarsa eləcə də Azərbaycanda yaya bilərlər”. Ekspert indiki ağır iqtisadi situasiyada irihəcmli saxta əskinazların bazara intervensiyasının iqtisadi  durumu daha da ağırlaşdıracağı barədə xəbərdarlıq edib.

Məqalədə ilin əvvəlindən bu yana Azərbaycanda bir neçə belə dəstənin ifşa olunduğu vurğulanır. Demək olar ki, bütün dünyada baş verən neqativ iqtisadi dəyişikliklər fonunda dələduzlar fəallaşıblar. Bu gün Azərbaycanda xarici valyuta alınması sahəsində problem var və cinayətkarlar  cəmiyyətdəki ajiotaj fürsətini əldən verməyərək bundan öz tamah məqsədləri üçün istifadə etməyə can atırlar.

Cəmiyyətin təlaş ovqatı

“Novoye Vremya” qəzeti neftin kəskin dəyərdən düşməsindən sonra ölkənin post-neft erasını yaşamasını dəyərləndirən “Optimizm üçün əsas yoxdur” sərlövhəli məqalə ilə çıxış edib.

Məqalədə bir çox neft ölkələrinin neftin dəyərinin 85-90 dollar həddində olmasına vərdiş etdiklərini, indi buna görə düşmüş olduqları iqtisadi şokdan heç cür çıxa bilmədikləri deyilir və Azərbaycanın da adı bu ölkələr sırasında çəkilir.  Müəllif ölkənin mövcud iqtisadi durumunu belə təsvir edir: “Nə gizlədək, yaxın zamanda ölkə iqtisadiyyatının artmasını gözləməyə dəyməz, ölkənin bank sektorunda problemli kreditlərin həcmi artır. Əhali bu iqtisadi çətinliklər yaşayır, ərzaq məhsullarının qiymətləri artır, eləcə də inflyasiya da artır. Digər tərəfdən, əhalinin gəlirləri azalır, işsizlik artır, biznes isə son nəfəsindədir, ticarət obyektləri bağlanır, iş adamları müflisləşir, cəmiyyətdə təlaş ovqatı daha da sürət götürür”.

Müəllifin düşüncəsinə görə, hələ də biznes üçün münbit şərait yoxdur: “Hələ ki, rəqabətli biznes mühiti yaradılmayıb. İndiyə kimi biznesi tormozlayan  korrupsiya, inhisar, məmur özbaşınalığı aradan qaldırılmayıb”.

Müəllifə görə, özəlləşmənin yeni mərhələsinin iqtisadiyyatı artıracağına da əsaslanmaq olmaz: “Xarici investorların iştirakı olmadan uğurlu özəlləşmə  həyata keçirmək mümkün olmayacaq. İqtisadiyyatda korrupsiya və inhisarın yüksək həcmini nəzərə alsaq xarici investorlar prosesdən imtina edərək ölkəyə sərmayə qoymaqdan imtina edə bilərlər”. Müəllifin fikrincə, bu halda  oturub neftin qiymətinin artmasını gözləməkdənsə qeyri-neft sektorunu inkişaf etdrimək lazımdır.

Bu, Azərbaycanın indiki borclanma həcminə bərabərdir

“Bizim Yol” qəzeti ekspert Rövşən Ağayevin qaz bazarında baş verən proseslərə dair düşüncələrinə yer verib. R.Ağayev yaxın  3-4 ildə Azərbaycanın TANAP layihəsinə 10 milyard dollar sərmayə qoyacağnı yazır. Həm də bunun ən azı 7-8 milyard  dollarının xarici borc hesabına həyata keçiriləcəyini bildirir. R.Ağayev bu həcmin Azərbaycanın indiki bütün  borclanmasına  bərabər olduğunu bildirir.

Müəllif bunu da qeyd edir ki, qiymətlərin pik dövründə Azərbaycan hökuməti mənfəət neftindən il ərazində 16 milyard dollar qazanıb. Hazırki qiymətlər sabit qaldığı halda bu 7  milyard dollar ətrafında olan söhbətdir. Hasilat azaldılarsa bu rəqəm 3-4 milyard dollara enə bilər.

R.Ağayev qaz bazarı ilə bağlı xəbərdarlıq da edib: “Dünya qaz bazarında çox sərt rəqabət dövrü gəlir”. R.Ağayev qaz bazarında maye qazın əsas alıcısının Yaponiya və Koreya olduğunu qeyd edib. Bu ölkələrin yanacaq istehlakını azaltması üzündən bazarda təklif tələbi üstələyir.

R.Ağayev bu şəraitdə Azərbaycanın böyük gəlirlər əldə edəcəyinə inana bilmədiyini deyir.