Media-icmal 12.10.2016

Dünya enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində Azərbaycanın rolu, dolların məzənnəsinin enməsi, bank sistemindəki böhran, ticarətin zəifliyi bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Enerji təhlükəsizliyinin təminatçısı -Azərbaycan

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycan qlobal enerji təhlükəsizliyinin təminatında mühüm rol oynayır” sərlövhəli məqalə ilə çıxış edərək enerji

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=1074100) təhlükəsizliyi məsələsini gendəmə gətirir.

Müəllif hesab edir ki, bu məsələ hazırda dünya siyasətinin ən aktual məsələlərindən biridir. Müəllifə görə,  hazırda baş verən müharibələr, ekoloji və humanitar fəlakətlər, enerji daşıyıcılarının nəqli sahəsində problem və mübahisələrin yaşanması alternativ nəql sistemlərinin yaradılması istiqamətində əməli hərəkətə keçməyi tələb edir: “Bu baxımdan zəngin karbohidrogen ehtiyatlarına malik Azərbaycanın marşrutların genişləndirilməsi ilə bağlı təşəbbüsləri həmişə alternativ nəql imkanlarının axtarışında olan Avropanın diqqətini cəlb edib”.

Müəllif deyir ki,  Azərbaycan rəhbərliyi neft və qazın nəqli marşrutlarının şaxələndirilməsi ilə bağlı səslənən təklifləri hər zaman dəstəkləyib. Buna görə də dünya birliyində etibarlı və strateji tərəfdaş kimi öz yerini möhkəmləndirib. Müəllifə görə, son illər bu yöndə baş verən və gələcəkdə Avropanın enerji xəritəsinə ciddi korrektələr edəcək hadisələr həm də Azərbaycanın enerji siyasətinin böyük uğurlarıdır. Müəllif hesab edir ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin İstanbulda keçirilmiş 23-cü Dünya Enerji Konqresinə (DEK) dəvət edilməsi də bu uğurun göstəricilərindən biridir: “Bu tədbirə İlham Əliyevin dəvət olunması ölkəmizin dünyanın enerji xəritəsində oynadığı rola beynəlxalq ictimaiyyətin verdiyi böyük önəmin növbəti təsdiqi idi”.

Daha sonra müəllif  DEK-in 1923-cü ildə yaradılması, bərpa olunan enerjinin gələcəyi ilə bağlı mühüm layihələr həyata keçirən qlobal miqyaslı mötəbər forum olması, 100-dən çox ölkəni və 3 mindən çox təşkilatı əhatə etməsi kimi informasiyalar verir. Məqalədə deyilir ki, DEK enerji qaynaqları ilə zəngin olan ölkələri bir araya gətirmək baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Şuranın üç ildən bir təşkil edilən konqres enerji sahəsində fəaliyyət göstərən qurumlara yeni texnologiyalar və yeni iş imkanları təqdim edir. Müəllif 23-cü Dünya Enerji Konqresində iştiraçıların müxtəlif səviyyələri təmsil etdiklərini bildirərək bu konqresdə verilən mesajları gələcək üçün “yol xəritəsi” adlandırır.

Müəllifin fikrincə, artıq bəşəriyyət elə dövrə qədəm qoyub ki, enerji təhlükəsizliyinə nail olmadan digər sahələrdə irəliyə getmək mümkün deyil.

Müəllifə görə, Cənubi Qafqazın lider dövləti olan Azərbaycan nəql marşrutlarının diversifikasyası və milli maraqları ehtiva etməklə yanaşı bütün tərəfdaş ölkələrin enerji təhlükəsizliyinə, sabitliyinə və inkişafına yol açır. Prezident İlham Əliyev 23-cü Dünya Enerji Konqresində bu barədə deyib: “Enerji təhlükəsizliyi hər bir ölkənin milli təhlükəsizlik məsələsidir. Bu gün ölkələr çalışırlar ki, öz təbii resurslarını müxtəlif yollarla dünya bazarlarına çıxarsınlar. Ancaq təbii qaynaqlarla zəngin olmayan ölkələr isə çalışırlar ki, onlara resurslar müxtəlif yerlərdən gətirilsin. Azərbaycan bu istiqamətdə də önəmli addımlar atmışdır və həm nefti, həm qazı şaxələndirilmiş yollarla dünya bazarlarına çıxarır”.

İctimai rəyi aldatmaq gedişi- manatın güclənməsi

“Azadlıqinfo” saytı “Dolların ucuzlaşması müvəqqətidir” sərlövhəli məqalədə (http://www.azadliq.info/160124.html) son vaxtlar manatın möhkəmlənməsini ekspert Nemət Əliyevlə müzakirə edir. 

Məqalədə son günlər dolların manata nisbətdə məzənnəsində yenə müəyyən oynamaların baş verdiyi, ekspertlərin dolların bir qədər ucuzlaşmasını təsadüfi saymadıqları vurğulanır. Məqaləyə görə, səbəblərdən biri bağlanan bankların əmanətlərinin aşağı kursla qaytarılmasıdır, çünki təkcə «Standart Bank»ın əmanətçilərə olan borcunun qaytarılması üçün 460 milyon manat vəsait ayrılıb.

Müəllif bunu da vurğulayır ki, hazırda dolların məzənnəsinin aşağı düşməsi üçün real iqtisadi əsas yoxdur.

Ekspert Nemət Əliyevin fikrincə, Azərbaycanda dolların ucuzlaşması süni şəkildə baş verir.

  Onun fikrincə, manatın dəyər qazanmasından ötrü çox vacib hadisələr baş verməlidir. : “Birincisi, ölkəyə valyuta axını sürətlənməlidir, idxal-ixrac əməliyyatlarından  və digər proseslərdən Azərbaycanın xarici qazancı artmalıdır. İkincisi, ölkə daxilində xarici valyuta sərbəst alınıb-satılmalıdır. Növbəti mərhələdə isə milli valyutada saxlanılan depozit və əmanətlərin sayı artmalıdır. Əgər biz bu parametrlər üzrə ən azı biraylıq göstəriciləri nəzərdən keçirsək görərik ki, bunların heç biri yoxdur”.

Ekspertə görə, manatın bahalaşması psixoloji məsələdir, əhalidə yaranacaq narazılğı hökumətin bu yolla aradan qaldırmaq metodududr. Ekspert  deyir ki, bəzi idxal mallarına rüsumların artırılması kəskin bahalaşma yaratdı: “Mənə elə gəlir ki, bahalaşma səviyyəsi əhalini küçələrə çıxarmaq həddinə gəlib çatdığı üçün hökumət psixoloji vəziyyəti sakitləşdirmək məqsədi güdür. Manatın bahalaşmasının, dolların dəyərdən düşməsi bununla bağlıdır. Hətta Mərkəzi Bankın bu işdə açıq formada manipulyasiya etdiyi görünür».

N.Əliyev hesab edir ki, bazarda qiymətlərin kəskin şəkildə artmasına həm manatın dəyər itirməsi səbəb olur, həm də ölkədə yerli istehsalın boğulması təsir edir: «Hökumət o qədər səriştəsiz addımlar atıb ki, onlar nəinki milli valyutanın möhkəmlənməsinə xidmət etmir, onlar əksinə yerli istehsalın boğulmasına səbəb olur. Real vəziyyət budur. Manatın möhkəmlənməsi üçün heç bir iqtisadi zəmin yoxdur. Hökumət sadəcə olaraq ictimai rəyi aldadır. Az bir müddət sonra manatın dəyərdən düşməsi sonrakı dövrdə də davamlı olacaq. Çünki əks proses üçün zəmin yoxdur».

Bank sisteminin davam edən böhranı

“Novoye Vremya” qəzetində “İrimiqyaslı böhran bankları əhatəyə alıb” sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w68564/.../#.V_0vVOh97IU) məqalə oxumaq olar.

   Müəllifin fikrincə, bank sistemində durum çox pisdir: “Bizim bank sistemi, qətiyyən şəffaf, hesabatlı olmayan, pis tənzimlənən, milli əmanətləri istehsal investisiyasına transfer etməyi bacarmayan böyük bir köpükdür”. Müəllif deyir ki, mövcud bank sistemi indiyə kimi az gücə və az dayanıqlğa malik sistemdir.

Müəllif problemli kredtilərin həcminin artmasını, bu rəqəmin artıq milyard yarımdan yuxarı olmasını da bank sisteminin səmərəsiz fəaliyyətinin nəticəsi adlandırır: “Xarici valyutada olan problemli  kreditlərin həcmi  sentyabrın 1-nə bütün kredit həcminin 10,37%-ni əhatə edib”.

Müəllifin fikrincə, ölkənin bank sistemində mürəkkəb durumun yaşanmasının heç kimə sirr deyil. Müəllif  bu ilin başlanğıcından bu yana 43 bankdan 10-un, keçən il isə 2 bankın bağlanmasını bu mürəkkəb durumun göstəricisi sayır.

Müəllifə görə, bu, hələ son deyil, bir çox maliyyə müəssisələri uçurumun qırağındadırlar.

Müəllifə görə, əhalinin banklardan əmanətlərini geri çəkmələri də bankların durumunu ağırlaşdırır və ekspert Əkrəm Həsənova görə, bu fakt əhalidə banklara inamın hələ də bərpa olunmamasından irəli gəlir. Ekspertə görə, bank rəhbərlərinin yararsızlığı, idarə edilməzliyi bütünlükdə ölkəni irimiqyaslı böhranın içinə soxub. 

AMAY-da “bekarçılıq”dır

“Bizim Yol” qəzeti “Boş mağazalar, çılpaq manekenlər…” sərlövhəli

(http://www.bizimyol.info/news/85949.html)  məqalədə ölkənin iri ticarət mərkəzlərindən olan AMAY-dakı ticarət durumunun səviyyəsindən bəhs edir.

Müəllif burada ticarətin zəif olduğunu bildirir, manatın iki dəfə devalvasiya uğramasından, vergi xərclərinin yüksək olması və müştəri qıtlığından obyektlərin bağlanması prosesinin sürətləndiyini bildirir. 

Müəllif  bunu da vurğulayır ki, bağlanan obyektlərin əksəriyyəti geyim mağazaları olub, bağlanmayanlar isə kəskin endirimlərə gedərək müştəri qazanmağa ümid edirlər. Müəllif deyir ki, ticarətçilərlə söhbət zamanı məlum oldu ki, onlar sosial şəbəkədə səhifələr açıblar, Facebook”və İnstagram vasitəsilə onlayn satış təşkil edib gəlir əldə etməyə ümid edirlər: “Müşahidə etdik ki, ticarət yerlərinə məxsus qələbəlik, satıcıyla alıcının mal üstündə hay-küyü yoxdur. Səkkizmərtəbəli AMAY-ın yuxarı mərtəbələri, ümumiyyətlə, boşdur. Mağazalar boş, manekenlər çılpaqdır. Mağazalar yalnız birinci mərtəbədə yerləşir, onların da yarıdan çoxunda heç bir fəaliyyət yoxdur. Arxa sıralarda  heç işıqlar da yandırılmayıb”.

Müəllif deyir ki, xeyli dükanın içərisində mal olduğu halda qapısına qıfıl vurulub, boş obyektlərin icarəyə verilməsi ilə bağlı elanlar belə yoxdur.  

Müəllif bildirir ki, ticarətçilər yaxınlarda fəaliyyətə başlayacaq Arıçılıq Məhsullarının Respublika Sərgi-Satış Yarmarkası ilə bağlı ümidli olduğunu deyirlər. Onlar bildirirlər ki, ənənəvi olaraq bu binada keçirilən “bal yarmarka”sı onların ticarətinə müsbət təsir göstərir.