Media-icmal 14.10.17

Ölkənin neft-qaz sahəsindəki modernləşmə, girov qoyulması standartlarının yenilənməsi zərurəti və boşanmaların artmasının səbəbləri bugünki medianın (14 oktyabr, 2017-ci il) aparıcı mövzularındandır...

Ən zəngin neft-qaz strukturu

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanda ən müasir və zəngin neft-qaz infrastrukturu qurulub" sərlövhəli məqalədə ölkənin bu sahədə qazandığı

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=131744) uğurları dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ölkənin neft-qaz sənayesi inkişafının əsası olan 1994-cü ildə imzalanmış "əsrin müqaviləsi" neft kontraktları həm də bu sahənin modernləşdirilməsini nəzərdə tuturdu: "Nefti və qazı Xəzərdən suyun altı ilə quruya daşıyan xətlər, karbohidrogenləri qəbul etmək üçün terminal və istehlakçılara ötürmək üçün boru kəmərləri, dənizdə müxtəlif daşıma, quraşdırma işlərini yerinə yetirən təmirli gəmilər və s. lazım idi".

Yazıda deyilir ki, Bakı Dərin Özüllər Zavodu (BDÖZ) , Bakıdan Novorossiyskə qədər uzanan, nefti Səngəçaldan Supsayadək daşıyan Şimal və Qərb ixrac boru kəmərləri, Səngəçal terminalı, "İstiqlal", "Dədə Qorqud" yarımdalma qazma qurğuları, "İsrafil Hüseynov" borudüzən barjı, "Tofiq İsmayılov" dalğıc gəmisi və s. nəhəng neft-qaz layihələri hələ ilk mərhələlərində yaradılmış, yaxud modernləşdirilmiş infrastruktura aiddir.

Müəllif dünyanın ən böyük neft-qaz terminallarından biri olan Səngəçal terminalının 1997-ci ildə tikilməsi, 2002-ci ildən isə genişləndirilməsinə başlandığını və bunun bir neçə il davam etdiyini bildirir.

Yazıda xatırladılır ki, "Şahdəniz-1" qazını ixrac edən Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (CQBK) də başlanğıcını buradan götürüb və hazırda genişləndirilməsi başa çatmaqda olan CQBK həm də "Cənub qaz dəhlizi"nin vacib qollarından birinə çevrilib.

Müəllif hesab edir ki, Azərbaycanın neft-qaz sahəsində "Əsrin müqaviləsi"ndən sonra əldə etdiyi ikinci böyük uğur Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəmərinin fəaliyyətidir.

Yazıda "Şahdəniz" yatağının işlənməsinin ikinci mərhələsi çərçivəsində hasil olunan qazın sualtı xətlərlə buraya gəlməsi üçün "Səngəçal" terminalının yenə də genişləndirilməkdə olduğu, CQBK vasitəsilə TANAP-a (Transanadolu Qaz Boru Kəməri), sonra da TAP-a (Transadriatik Qaz Boru Kəməri) birləşəcəyi deyilir.

Bu sahədə göstərilən fəaliyyətlərin nəticələrini ümumiləşdirən müəllif deyir ki, Azərbaycanda neft-qazla bağlı yaradılan infrastruktur dövlətin mülkiyyəti, xalqın sərvəti kimi qalacaq.

"Vicdan haqqı" təminatlı kreditlər

"Exo" qəzetində isə diqqəti "Azərbaycan bankları 10 milyonları bir "vicdan haqqı" sözünə necə veriblər?" (http://ru.echo.az/?p=63549) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyasının (BMK) indiki sistem köhnəldiyi üçün girov qoyulacaq mülkiyyətin dəyərləndirilməsi standartarına yenidən baxılması təşəbbüsünü ekspertlərlə dəyərləndirir.

Ekspertlər deyirlər ki, çox hallar olub ki, kreditin həcmini artırmaq üçün girov qoyulmuş mülkiyyətin dəyərini şişirdiblər və bank sahibləri öz yaxınları, dostları, biznes tərəfdarları olduqda belə hallara göz yumublar.

Ekspertlərə görə, girov kredit götürənin imkanlı olmasının göstəricisidir və indiki sistemə görə, girov qoyulan mülkiyyətin dəyərləndirilməsi orta bazar qiymətindən kəskin fərqlənməməlidir, amma bu anlayış olduqca yayğındır.

Bu problem barədə ilk dəfə Beynəlxalq Bankda qoyulan girovların milyonlarla verilən kreditlərə uyğunsuzluğu aşkarlandıqdan sonra danışılıb: "10 milyonlarla manatlar faktiki bir "vicdan haqqı" sözünə verilib və bu mənzərə, demək olar ki, bir çox kommersiya banklarına aiddir. Azərbaycanda problem təkcə onda deyil ki, girovu qiymətləndirmə prinsipləri köhnəlib, həm də ondadır ki, banklar zəruri tələblərə əməl etmirlər. Bu problem ölkənin maliyyə bazarında bu gün də qalmaqdadır, belə ki, bank sahibi və rəhbərliyinə yaxın şəxslər indi də girov qoymadan böyük kreditlər ala bilərlər".

Ekspertlər deyirlər ki, girov qoyulmadan böyük həcmli kreditlərin verilməsi kimi hallar var ki, bu, artıq hüquqa ziddir və burada söhbət korrupsiyadan gedir: "Banklar üçün girov qoyulan mülkiyyətin peşəkar baxımdan qiymətləndirilməsi müstəqil ekspertlər tərəfindən aparılmalıdır, amma buna əməl edilmir. Bu sahədə riskləri azaltmaq üçün kreditin ən yüksək məbləği girov qoyulan mülkiyyətin 60%-i qədər olmalıdır və heç kəs zəmanət verə bilməz ki, girov qiymətdən düşə və ya zərər çəkməyə bilməz".

Ekspertlərə görə, bir çox ölkələrdə belə sistem fəaliyyətdədir, amma Azərbaycan bankları çox zaman qanunvericiliyə zidd olan "öz sistemi" ilə hərəkət edir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda hələ indi də 2003-cü ildə qəbul edilmiş köhnə standartlardan istifadə edilir ki, o vaxtdan bu yana həmin standartlar dəfələrlə dəyişib və son dəfə belə dəyişikliklər 2017-ci ildə baş verib.

Min "səbəbi" olan bir boşanma

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Boşanmaların acınacaqlı statistikası" (http://www.novoye-vremya.com/w108392/.../#.WeD4jWi0PIU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bütün dünyada nikahların azalması və boşanmaların çoxalması kimi tendensiyanın Azərbaycandan da yan keçməməsini rəsmi statistik rəqəmlərə istinadən dəyərləndirir.

Məqələ müəllifi fikrinin əsaslı olması üçün statistik göstəriciləri xatırladır: "Bu il yanvarın 1-nə ölkədə rəsmi 10 minə yaxın rəsmi boşanma qeydə alınıb və elə həmin statistikaya görə, hər 4-cü nikah boşanma ilə bitir. Müqayisə üçün, 2015-ci ildə 68733 nikah qeydə alınıbsa, 2017-ci ildə bu rəqəm 57269 olub. Hələ, Azərbaycan ənənəvi ailə dəyərləri olan ölkədir və burada boşanmalara rəğbətlə baxlımır".

Müəllif boşanmaların səbəblərinə də aydınlıq gətirərək deyir ki, bu müstəvidə də dəyişiklik yoxdur, belə ki, ilk sırada ailədaxili zorakılıq, alkoqolizm, narkomaniya, bir-birini anlamama, qohumların ailəyə müdaxiləsi, son yerdə isə maddi təminatsızlıq durur.

Amma müəllif vurğulayır ki, indi artıq prioritetlər də dəyişir və sosal təminatsızlıq boşanmaların ilkin səbəbləri sırasına çıxır və bu sırada problemli kreditlərin həlini tapmaması bir çox ailələrin dağılmasına səbəb olub.

Müəllifə görə, bu zəmində yaranan ailədaxili gərginlik nəticə etibarilə ailələrin dağılması səbəbinə dönür və iş gəlib boşnma həddinə çatır.

Müəllifə görə, gənclərin mənzil tələbatlarında yaranan problemlər də çoxsaylı nikahların qarşısını alıb və buna da səbəb ölkədə ipoteka kreditlərinin verilməsi şərtlərinin ağırlığıdır: "Bu şərtlər hətta daimi işi olan ölkə vətəndaşları üçün də real deyil və bu deyilənlər hələ o zamana aiddir ki, neft dollarları ölkəyə axırdı, gənclər arasında işsizlik yüksək deyildi, kredit verilməsi sadələşdirilirdi. İndi isə iqtisadi böhran yaşanır, problem daha da kəskinləşib, işsizlik artır, gənc ailələr gəlir mənbələrini itirirlər, bu da boşanmaları çoxaldır və nikahların azalması meyli də bunun nəticəsidir".

Yazıda "sosial mənzil" dövlət proqramı çərçivəsində mənzil tikintisi barədə danışılsa da, onun reallşama gələcəyinin qeyri-müəyyən olması, ölkədə yarımboş qalan 100-lərlə hündürmərtəbəli binalardan gənc ailələrə ev verilməməsi kimi hallar vurğulanır.

Müəllif hesab edir ki, sosial təminatsızlıq boşanma və nikaha daxil olmaq sahəsində ilkin səbəblərdən birinə döndüyü üçün onun həlli zəruridir.