Media-icmal 17.04.18

Manatın sabitliyi, qiymətli kağızlar bazarındakı durum, bu ilin ilk iki ayında əmək haqlarının azalması və s. bu günkü (17 aprel, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Manatın sabitliyinə qorxu yoxdur

"Azərbaycan" qəzeti "Bu gün manatın ucuzlaşmasını şərtləndirən heç bir ehtimal yoxdur" sərlövhəli məqalədə manatın ucuzlaşmayacağı mövqeyini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, kimlərinsə prezident seçkilərindən sonra manatın dollar və avroya nisbətdə dəyər itirəcəyilə bağlı hələ seçkilərdən öncə qəsdən dövriyyəyə buraxdığı şayiələr əhali arasında narahatlıq yaradıb: "Evində manatla ehtiyat pulu, banka dollar və ya avro ilə borcu olanı da, olmayanı da eyni dərəcədə dərd götürüb, onlar gözlərini açmamış manatın kursu ilə maraqlanırlar. Kiminin KİV-dən, kiminin İnternetdən, bunlara əli çatmayanların isə rastlaşdıqları tanışlarından ilk öyrəndikləri məhz "dolların bahalaşıb-bahalaşmadığı" olur.

Müəllifə görə, əslində şayiə müəlliflərinin əsas hədəfi əhali daxilində narahatlıq yaratmaq olub, belə ki, onlar valyutanın informasiyaya həssaslığını, çox valyutaların taleyini məhz belə informasiyaların həll etdiyini bilirlər.

Yazı müəllifi iddia edir ki, 2015-ci ildə manatın iki dəfə devalvasiyaya uğramasının bir çox səbəblərilə yanaşı biri də məhz əhalinin içinə milli valyutanın qiymətdən düşməsinin qaçılmazlığı ilə bağlı buraxılan şayiələr olub: "Yoxsa, bir neçə gün ərzində əhali tərəfindən 5 milyard dolların alınmasını başqa hara yozmaq mümkündür ki?! Bu isə ölkənin təkcə strateji valyuta ehtiyatının azalması yox, həm də maliyyə balansının pozulması demək idi ki, nəticədə də manatımız iki dəfə ucuzlaşmağa məruz qaldı".

Manatın indiki vəziyyətinə toxunan müəllif deyir ki, manat sabitdir, ona etibar bərpa edilir, banklar kredit faizlərini aşağı salmasalar da kredit həcmlərini artırmağa başlayıblar.

Müəllifə görə, hazırda bu şayiələrin məqsədi ölkədə ictimai-siyasi və milli valyutanın məzənnə sabitliyini pozmaqdır, amma hazırda manatın məzənnəsinin aşağı düşməsinə heç bir iqtisadi əsas yoxdur, əsas makroiqtisadi rəqəmlər, neftin dəyərinin yüksək olması məzənnə sabitliyinə müsbət təsir edir.

Müəllif məzənnənin sabitliyinə digər əsaslar kimi bu ilin ilk rübündə ölkənin strateji valyuta ehtiyatının daha 2,2 milyard dollar artaraq 44,2 milyard dollara çatmasını, habelə, xaricdən valyutaya alınan bir çox məhsulların artıq ölkədə istehsal olunmasını, qeyri-neft məhsullarının ixracının artmasını göstərir.

İki aya 29 milyon manat azalan əməkhaqqı

"Azadlıq.info"da isə "Əməkhaqqı alanlardan 29 milyon kəsilib" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

İqtisadçı Nemət Əliyev deyir ki, bu ilin ilk iki ayı ərzində əməkhaqqı alanların pul kisəsi 29 milyon manat boşalıb: "Tendensiya davam edərsə, ilin sonunadək işləyənlərin əməkhaqqı gəlirləri 174 milyon manat, pensiya fonduna daxilolmalar isə 44 milyon manata qədər azalacaq".

Müəllif vurğulayır ki, orta aylıq əmək haqqı göstəricisi bu ilin yanvar-fevral aylarında 17 manat 40 qəpik azalıb, bu azalma yanvar ayında 8 manat 40 qəpik, fevral ayında isə daha 9 manat olub, iki ay ərzində isə ölkə üzrə orta əməkhaqqı səviyyəsi 3,3% azalaraq 528,2 manatdan 510,8 manata düşüb. (bax: https://www.stat.gov.az/news/index.php?id=3802,https://www.stat.gov.az/news/index.php?id=3748).

İqtisadçı Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən bu ilin yanvar-fevral aylarında muzdla çalışanların sayının 1512,45 min nəfər, 2017-ci ilin yanvar-dekabr dövründə 1517,65 min nəfər təşkil etdiyini, orta hesabla bu il bu sayda 5 min 200 nəfər azalma olduğunu bildirir: "Əgər muzdla çalışanların ölkə üzrə ümumi əməkhaqqı fondunun bir aylıq həcmini hesablasaq, məlum olar ki, bu göstərici ötən il 801,6 milyon manat, bu il isə 772,6 milyon manat olub. Aradakı fərqi hesablasaq, məlum olur ki, ölkə üzrə bir aylıq əməkhaqqı fondunun həcmi iki ayda 29 milyon manat azalıb".

N.Əliyev təhlillərə istinadən deyir ki, bu azalmanın 9%-i və ya 2,7 milyon manatı iş yerlərinin bağlanması hesabına, 91%-i və ya 26,4 milyon manatı isə əməkhaqqı səviyyəsinin düşməsi hesabınadır: "Beləliklə, aydın olan budur ki, bu ilin əvvəlindən ötən müddətdə işləyənlərin sosial vəziyyəti ağırlaşıb. Əgər bu iki ayda əmələ gəlmiş bu mənfi tendensiya davamlı olarsa, o zaman ümumi əməkhaqqı gəlirləri ilin sonunadək 174 milyon manat məbləğində azalacaq".

Müəllifə görə, belə bir bir arzuolunmaz hal heç şübhəsiz ki, pensiya alanların da həyat səviyyəsinə mənfi təsir göstərəcək.

Müəllif deyir ki, buna səbəb Sosial Sığorta Fonduna daxilolmalar əmək haqlarının azalması ilə cari ilin yanvar-fevral aylarında 7,3 milyon manat (29 milyon manat x 25%) azalıb.

İqtisadşı deyir ki, buna görə də əmək haqqından tutulmalar hesabına Fonda daxilolmalar ilin sonunadək 44 milyon manata qədər azala bilər.

İqtisadçının sözlərinə görə, inflyasiyanın alıcılıq qabiliyyətinə mənfi təsiri də bura əlavə olunarsa, o zaman ilin əvvəlindən ötən müddətdə ölkədə həyat səviyyəsinin daha çox pisləşməsi qənaətinə gəlmək olar.

Qyimətə minməyən "qiymətli kağızlar"

"Exo" qəzetində isə "Qiymətli kağızlar Azərbaycanda cətin ki qiymətli ola" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanda qiymətli kağızlar bazarının vəziyyətini bank eksperti Əkrəm Həsənovla müzakirəyə çıxarır.

"Azərbaycanda fiziki və hüquqi şəxslər əmindirlər ki, maliyyə müəssisələri-banklar real durumlarını və ödəmələrdən yayınmalarını aksiya sahiblərindən gizlədəcəklər. Odur ki, onların qiymətli kağızlarını az adam alacaq. Digər tərəfdənsə prinsip etibarilə banklar özləri də yaxşı anlayırlar ki, onların qiymətli kağızlarına tələbat yoxdur, ona görə də bu kağızları bazara buraxmırlar". Ekspert ölkənin qiymətli kağızlar bazarındakı durumu qəzetə belə şərh edir.

Ə.Həsənov deyir ki, ölkə bankları aksiyalar, istiqraz kağızları, depozit sertifikatları buraxa bilər, amma buna səhmdar bankların hüququ çatır, qanunvericiliyə görə, Azərbaycan bankları məcburi səhmdar banklar sayılır, buna görə onlarda belə qiymətli kağızlar buraxa bilərlər: "Amma məsələ budur ki, bu aksiyalar birjalarda dövriyyədə olmur, buna görə də tam anlamda qiymətli kağız sayılımır. Faktiki olaraq isə Azərbaycan bankları səhmdar cəmiyyətlər yox, məhdud məsuliyyətli cəmiyyətlərdir".

Ekspert deyir ki, bir çox ölkələrdə səhm bazarına tələbat böyükdür, belə ki, şirkətlər üçün əmanət qoyuluşu və istiqraz vasitəsilə yox, səhmlər vasitəsilə pul cəlb etmək daha əlverişlidir: "İstiqraz kağızları və ya əmanət qoyuluşuna görə banklar maliyyə durumlarından asılı olmayaraq faizlər ödəməlidir. Bizdə isə bu yoxdur, çünki bizim banklar şəffaf deyil. Maliyyə müəssisələri ödənişlər etməmək üçün real maliyyə durumunu səhm sahiblərindən gizlədəcək. Odur ki, az adam bu qiymətli kağızları alacaq, onlara tələbat olmayacaq, ona görə də bu kağızları bazara buraxmırlar".

Ə.Həsənov deyir ki, istiqrazlar və depozit sertifikatları ölkə əhalisini əsla maraqlandırmır, bəzi banklar nadir hallarda buraxsalar da bu istənilən nəticəni vermir: "İstiqraz kağızları almaqdansa əhali öz sərbəst vəsaitlərini banka yatırıb faizlərini almağı daha məqbul sayır. Əmanət sahibilə istiqraz sahibinin fərqi orasındadır ki, əmanət sahibi əmanətini istənilən vaxt bankdan götürə bilər, istiqraz sahibi isə istiqrazın bitmə müddətini gözləməlidir".

Ekspertin sözlərinə görə, burada ölkə əhalisini ehtiyatlı olmağa vadar edən bəzi səbəblər var ki, onlardan birincisi banklara etimadıslıq, ikincisi uzun müddətə qoyduğu vəsaiti vaxtından öncə götürə bilməməsidir.