Media-icmal 18.05.19

Ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişaf istiqamətləri, problemli biznes kreditlərinə dövlət dəstəyinin mümkünlüyü, universitetlərin fəaliyyəti ətrafında müzakirələr, Rusiyaya tətbiq edilməsi gözlənilən sanksiyaların Azərbaycana mümkün təsirləri və s. məsələlər bugünkü (18 may, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır.

İnkişaf istiqaməti-qeyri-neft sektoru

"Azərbaycan" qəzeti "İndi Azərbaycan dünyada təkcə neft-qaz ölkəsi kimi tanınmır" sərlövhəli məqalədə ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafını dəyərləndirir.

Müəllifə görə, Azərbaycanda aparılan iqtisadi islahatların əsas hədəflərindən biri də qeyri-neft sektorunun inkişafıdır, səbəb də budur ki, ölkəni neft asılılığı amilindən azad etməklə ixrac qabiliyyətini artırır.

Daha bir səbəb kimi isə müəllif yerli istehsal hesabına bir çox məhsulların idxalına son qoyulmasını, ölkədən valyuta ehtiyatlarının xaricə axmasının qarşısını almasını göstərir.

Müəllif deyir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafında istiqamətlərdən biri də sənaye parklarının və məhəllələrinin yaradılmasıdır: "Hazırda Bakı, Sumqayıt və Mingəçevir şəhərlərində müxtəlif sahələr üzrə sənaye parkları fəaliyyət göstərir. Neftçalada, Masallıda, Şirvanda, Sabirabadda sənaye məhəllələrinin daha geniş fəaliyyəti üçün mühüm işlər görülür. Neftçala və Masallı sənaye məhəllələrində isə istehsal edilən məhsullar yerli tələbatı ödəməklə yanaşı, xarici ölkələrə də idxal olunur", -müəllif bu qurumların fəaliyyətini belə dəyərləndirir.

Pirallahı Sənaye Parkı haqda danışan müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə mayın 16-da burada "Diamed" şpris istehsalı zavodunun açılışı keçirilib.

Müəllifin deməsinə görə, ölkədə kimya, təkrar emal, yüngül sənaye, gəmiqayırma, əczaçılıq sahələri üzrə ixtisaslaşmış 5 sənaye parkının fəaliyyət göstərdiyi deyilib, hazırda həmin sənaye parklarında 9 minə yaxın insan daimi işlə təmin edilib.

Müəllifə görə, Pirallahı Sənaye Parkının əsas hədəflərindən biri əczaçılıq sənayesinin inkişafı və dəstəklənməsi, əczaçılıq məhsullarının idxaldan asılılığının azaldılması, əhalinin məşğulluğunun artırılmasıdır.

Yazı müəllifi bu müəssisə ilə bağlı deyir ki, bu illik istehsal gücü 150 milyon şpris olan müəssisənin investisiya dəyəri 9,5 milyon manatdır, zavodda əsasən Qərb ölkələrindən gətirilən yüksək texnoloji avadanlıqlar quraşdırılıb ki, bu da istehsal olunan məhsulların xarici bazara çıxarılmasına imkan verəcək: "Hədəf ilkin olaraq Rusiya, Gürcüstan, İran və Orta Asiya ölkələridir. "Made in Azerbaijan" brendi ilə istehsal ediləcək məhsulun keyfiyyəti yüksək olduğu üçün digər ölkələrin bazarına da çıxmaq mümkün olacaq".

Müəllif deyir ki, aparılan islahatların əsas məqsədlərindən biri də iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi yolu ilə qeyri-neft sektorunun inkişafıdır, elə sənaye parkları və məhəllələrin yaradılması da məhz bu zərurətdən doğub.

Müəllifə görə, ölkənin ixrac coğrafiyası da getdikcə genişlənir, Azərbaycandan idxal edilən məhsullar arasında qeyri-neft sektorunun payı kifayət qədər yüksəkdir və bütün bunlar göstərir ki, indi Azərbaycan dünyada təkcə neft ölkəsi kimi tanınmır.

Biznes kreditlərinə də güzəşt olacaqmı?

"Müsavat.com"da isə "Biznes kreditlərinə də kompensasiya verilməsi gündəmdə" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif problemli biznes kreditlərilə bağlı məsələnin həllilə bağlı bank sahəsi üzrə ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirələr aparır.

Müəllif deyir ki, banka 10 min dollara qədər borcu olan şəxslərin problemli krteditləri ilə bağlı məsələ yekun mərhələdədir və fərmanın əhatə dairəsinə düşən fiziki şəxslərin mühüm bir hissəsi kompensasiyaları əldə edib.

Müəllif deyir ki, bu prosesin yekunlaşmağ yaxınlaşması, nəzərləri problemli biznes kreditlərinə, sahibkarlara dövlət dəstəyi məsələsi ətrafında müzakirələrin başlanmasına səbəb olub.

Müəllifin deməsinə görə, problemli biznes kreditlərinə görə dövlət dəstəyinin mümkün mexanizmi, əhatə dairəsi və sair istiqamətlərdə müxtəlif variantlar təklif olunur.

Bank sahəsi üzrə ekspert Əkrəm Həsənov isə hesab edir ki, dövlətin biznes kreditləri üzrə devalvasiya itkilərini indiki mərhələdə öz üzərinə götürməsi real deyil: "Çünki belə bir niyyət, dövlətin imkanı olsaydı, onda elə istehlak kreditləri üzrə dəstəyin əhatə dairəsi daha geniş götürülə bilərdi. Yəni, demirəm ki, 10 min dollardan yuxarı olan kreditlərin də bütün məbləğinə, ən azı 10 minə qədər olan hissəyə görə kompensasiya verilərdi".

Ə.Həsənov deyir ki, ədalətlilik baxımından dövlət hamının kreditinin 10 min dollara qədər olan hissəsinə kompensasiya hesablasa idi yaxşı olardı, imkan yox idisə, hamının kreditinin 5 min dollara qədər olan hissəsinə bu güzəşti tətbiq etməli idi.

Ə.Həsənov deyir ki, qanunvericiliklə qadağan olunmasına baxmayaraq, 100-200 min, hətta 3-5 milyon dollar istehlak krediti verilməsi halları var, amma hüquq-mühafizə orqanları bu faktlarla bağlı cinayət işləri başlatmırlar: "Bir çox bankların sənədlərini şəxsən görmüşəm - 10 milyon dollar istehlak krediti alan var. Belə kreditlərin heç birinə güzəşt tətbiq olunmamalıdır".

Ekspertə görə, biznes kreditlərinə görə də dövlət dəstəyi ancaq kiçik və məhdud olaraq orta sahibkarlardan gedə bilər, çünki onların hüquqi bilikləri aşağı, riskləri müəyyən etmək səriştələri yoxdur.

Amma orta və iri biznes sahiblərinin maliyyə və hüquq məsləhətçiləri olmalıdır.

Ə.Həsənova görə, odur ki, bu baxımdan, Azərbaycanda dövlət hesabına yalnız devalvasiyalardan əziyyət çəkən kiçik sahibkarlara dəstək verilə bilər: "Dövlətin ayırdığı vəsait bizim hamımızın ödədiyimiz vergilərdən formalaşır. Biznes risklərini qiymətləndirməyi bacarmayan iri sahibkara bu vəsaitlər hesabına yardım edilməsi düzgün addım olmaz".

Əgər bir univeristet elə tələbə haqlarını qaldırırsa? ...

"Yeni Sabah.az"da isə "Belə universitetin fəaliyyət göstərməsi lazım deyil" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif təhsil müəssisələrinin akkreditasiyadan keçmələri və fəaliyyət göstərmələrini təhsil sahəsi üzrə ekspert Kamran Əsədovla müzakirə edir.

"Ali təhsil müəssisələri 5 ildən bir akkreditasiyadan keçirlər. Bu müddətdə, əlbəttə, dünya təhsil sistemində ciddi dəyişikliklər baş verir, yeniliklər olur".

Bu sözləri ekspert Kamran Əsədov "Yeni Sabah"a təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının keçirilməsi üçün müəyyən olunan dövlət rüsumunun məbləği haqqında danışarkən deyib.

K.Əsədov deyir ki, universitetlər yarananda lisenziya almaq üçün dövlət rüsumunu ödəyirlər: "Bu müddətdə universitetlərin maddi - texniki bazası köhnəlir. Buna görə də, Təhsil Nazirliyi tərəfindən universitetlərin akkreditasiyadan keçirilməsi zəruridir. Nəzərə alsaq ki, universitetlər yarananda lisenziya almaq üçün dövlət rüsumu ödəyirlər, ona görə də akkreditasiyadan keçəndə bunun üçün rüsumun ödənilməsi problem deyil".

Amma ekspert xəbərdarlıq edir ki, əgər universitet hansısa bir rüsumun ödənilməsi üçün tələbələrin təhsil haqqını artırırsa, bu, onun rentabelli fəaliyyət göstərməməsinin göstəricisidir və belə universitetin fəaliyyət göstərməsi də lazım deyil.

Ekspert vurğulayır ki, universitetlər xidmət göstərməli və gəlir əldə etməlidirlər, Azərbaycanda isə universitetlər gəlirlərini ancaq tələbələrin təhsil haqqı üzərində qurublar.

K.Əsədov hesab edir ki, akkreditasiyanın pullu olması müvafiq qurumun da ciddiyyətini artıracaq: "Bizdə hətta dövlət universitetləri var ki, akkreditasiyadan keçə bilməyiblər. Çünki bu prosesə ciddi yanaşmayıblar. Ali təhsil müəssisələri əmək bazarının tələblərinə uyğun kadr hazırlığı həyata keçirə bilmirlər. Onların maddi - texniki bazası zəifdir, laboratoriyaları yox dərəcəsindədir", - ekpert bəzi universitetlərin fəaliyyət imkanlarını belə dəyərləndirir.

Ekspertə görə, amma ciddi şəkildə akkreditasiya təşkil olunsa, buna görə rüsum tələb olunsa, qeyd olunan problemlər aradan qalxar. Nəzərə alsaq ki, Təhsil Nazirliyi akkreditasiya üçün resurslar cəlb edir və akkreditasiya daha çox universitetin özü üçün lazımdır, buna görə rüsum tətbiq olunmalıdır".

Xatırladaq ki, mayın 17-də Milli Məclisin plenar iclasında Azərbaycanda təhsil müəssisələrinin akkreditasiyasının keçirilməsi üçün dövlət rüsumunun məbləği müəyyən edilib. Bununla məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin akkeditasiyası üçün dövlət rüsumunun məbləği 3000, ümumi təhsil müəssisələri üçün 5000, məktəbdənkənar təhsil müəssisələri üçün 7000, peşə təhsili müəssisələri üçün 10 000, orta ixtisas müəssisələri üçün 15 000, ali təhsil müəssisələri üçün 20 000, əlavə təhsil müəssisələri üçün 15 000, təhsil fəaliyyətini həyata keçirən digər müəssisələr üçün 15 000 manat müəyyən edilib.

Amma bəzi deputatlar təklif edilən rüsumlarla bağlı etiraz ediblər.

Bundan Azərbaycana təhlükə varmı?

"Müsavat.com"da isə "Konqresdə yeni anti-Rusiya sanksiyaları-Azərbaycana təhlükə varmı?" sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir.

Müəllif Rusiyanın enerji sektoruna investisiya qoyan ölkələrə də sanksiyaların tətbiq oluna bilməsi və bunun Azərbaycana mümkün təsirlərini ekspert Natiq Cəfərli ilə müzakirə edir.

Müəllif deyir ki hazırda ABŞ Konqresində şimal qonşumuzun enerji sektoruna tətbiq ediləcək yeni sanksiyalarla bağlı gedən müzakirələrdən biri də budur, burada bizi əsas Azərbaycan məsələsi maraqlandırır.

Müəllifin deməsinə görə, ekspertlər belə bir qərar qəbul olunarsa, bunun Azərbaycana təsirləri olmayacağını düşünürlər, amma iqtisadçı-ekspert N.Cəfərli Amerikanın hədəfinin başqa olduğunu düşünür: "Son müzakirəyə səbəb olan məsələ əslində konkret bir layihə ilə bağlıdır. "Şimal Axını-2" layihəsinin reallaşmasına Amerika ciddi mane olmağa çalışır. Burada təbii ki, öz maraqları var. Çünki bu ildən başlayaraq, ABŞ Avropaya kifayət qədər böyük həcmdə qaz ixrac etməyə başlayıb. Gələn il hətta bu ixracat həcmini iki dəfə artırmağı düşünür. Burada ən böyük rəqib "Şimal Axını-2" layihəsidir ki, bu layihənin həyata keçirilməsi mümkün olsa, bu zaman Amerika qazının Avropa bazarına çıxışında ciddi problemlər yaşanacaq. Ona görə də sanksiyaların əsas hədəfi "Şimal Axını-2" və digər alternativlər, həm də "Türk Axını" kimi qaz layihələridir".

Ekspert deyir ki, Azərbaycan Rusiyada enerji sektoruna ciddi bir yatırımlar etməyib, Rusiyanın "LUKoil" şirkətinin isə Azərbaycanda yatırımları, kiçik həcmli müqavilələri var. Onlarla bağlı müəyyən problemlərin yaşanması ehtimalı ola bilər: "O şirkətlərə qlobal sanksiyalar tətbiq olunsa, o zaman təbii ki, Azərbaycandakı işləri ilə bağlı bəzi problemlərin yaranması realdır. Amma bunun birbaşa ölkəmizə təsirini düşünmürəm".

N.Cəfərli hesab edir ki, Rusiyanın enerji sektorunun tam dünya bazar, iqtisadiyyatından kənarda qoyulması dünyada neft qiymətlərinin çox kəskin artmasına səbəb ola bilər, bu da əslində ABŞ-ın strateji maraqlarına cavab vermir.

Ekspert iddia edir ki, nə qədər çalışsalar da, Rusiya dünyanın enerji sektorundan tamamilə kənarda qalmayacaq. Rusiyadan enerji asılılığı olan Avropa ölkələri var. Avropada elə ölkələr var ki, az qala Rusiyadan 90% qaz asılılıqları var. Amma bu addımın Azərbaycana kiçik dərəcədə belə təsir edəcəyini düşünmürəm, çünki elə bir təsirli layihə imkanlarımız da yoxdur".