Media-icmal 21.11.17

2018-ci il dövlət büdcəsinin dəyərləndirilməsi, qanunsuz küçə ticarətinin büdcəyə ziyanı, neft hasilatı sahəsindəki qeyri-sabitlik bugünkü (21 noyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Əsas inkişaf strategiyası

"Azərbaycan" qəzeti "Cənubi Qafqazın ən böyük büdcəsi" sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=134224) ölkənin 2018-ci il üçün büdcəsini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, hər il uğurla tərtib olunan dövlət büdcəsi, ölkənin milli maraqlarına və iqtisadi təhlükəsizliyinə cavab verir və iqtisadiyyatda pozitiv meylləri, eləcə də dünya maliyyə bazarındakı neqativlri də nəzərə alır: "Ona görə büdcə gəlirlərinin formalaşması ilə bağlı Azərbaycan iqtisadiyyatında heç bir problem yaranmır və bu baxımdan ölkənin 2018-ci il büdcəsi də bu baxımdan təqdirəlayiqdir".

Müəllif xatırladır ki, gələn ilin dövlət büdcəsinin layihəsi və büdcə zərfinə daxil olan sənədlər parlament komitələrinin birgə iclaslarından keçib, indi isə plenar iclasda müzakirəsi gözlənilir.

Məqalədə vurğulanır ki, büdcə layihəsi hazırlanarkən ölkə içi sosial-iqtisadi durum və dünya iqtisadiyyatındakı tənəzzül, beynəlxalq maliyyə bazarındakı böhran nəzərə alınıb, yarana biləcək risklərin ölkə iqtisadiyyatına mənfi təsirinin neytrallaşdırılması təhlil edilib.

Müəllif deyir ki, layihə tərtib edilərkən İqtisadiyyat Nazirliyinin 2018-2021-ci illər üzrə makroiqtisadi proqnoz göstəriciləri, o cümlədən 2018-ci ildə ÜDM-in 1,5 faizlik, qeyri-neft ÜDM-in isə 2,9 faizlik artım sürəti əsas kimi qəbul edilib. Dövlət və icmal büdcələrinin gəlirlərinin hesablanması üçün 1 barel xam neftin satış qiyməti 45 ABŞ dollar səviyyəsində qəbul edilib.

Müəllif 2018-ci il üçün dövlət büdcəsinin gəlirləri və xərcləri barədə göstəriciləri xatırladaraq deyir ki, dövlət büdcəsi xərclərinin tərtibi zamanı ölkənin uzunmüddətli sosial-iqtisadi inkişafının prioritet istiqamətləri nəzərə alınıb.

Yazı müəllifi ölkədə kənd təsərrüfatının stimullaşdırılması, təhsil, səhiyyə, sosial, mədəniyyət, idman və fiziki infrastruktur layihələrinin diqqətdə saxlandığını vurğulayır.

Bu sırada ölkədə məşğulluğun səviyyəsinin yüksəldilməsi və əhalinin aztəminatlı təbəqələrinin sosial müdafiəsinin, dövlətin milli təhlükəsizliyinin və müdafiə qabiliyyətinin gücləndirilməsi, beynəlxalq təşkilatlara üzvlük haqları və dövlət borcuna xidmətlə bağlı məsələlərin maliyyə təminatı nəzərdə tutulur.

Müəllif növbəti ilin dövlət büdcəsinin gəlir və xərclərinin təhlilinə istinadən deyir ki, ölkənin inkişafı gələn ildə də davam edəcək və bu büdcə xalqın rifahının yaxşılaşmasına, ölkənin qüdrətinin yüksəlməsinə xidmət edəcək. Bu isə əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan və prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən iqtisadi strategiyanın nəticəsidir.

Qanunsuz sahibkarlıq və ildə 60-70 milyon itki

"Exo" qəzetində isə diqqəti "Azərbaycanda 100 min nəfər qanunsuz ticarət ilə məşğul olur" (http://ru.echo.az/?p=64666) sərlövhəli məqalə cəlb edir.

Müəllif qanunsuz "küçə ticarəti" ilə bağlı dövlətin məruz qaldığı itkiləri ekspert Nəriman Ağayevlə hesablayır.

"Qanunsuz ticarəti himayə edən dövlət orqanlarının əməkdaşları bu küçə ticarətçilərinin hesabına ildə ən azı 60-70 milyon qazanırlar və qanunsuz küçə ticarəti Azərbaycanda ən kütləvi qanun pozuntularından biridir. Qanunsuz ticarət yüksək gəlirli biznesə dönüb, bəzi qeyri-leqal sahibkarlar şəhərdə bir neçə obyektə malikdir. Qanunsuz ticarətə görə onlar hər ay 50-60 manat həcmində rüşvət verirlər". N.Ağayev bu sahədə vəziyyəti qəzetə belə şərh edir.

Ekspert xatırladır ki, heç də bütün ticarətçilər küçədə alver etmirlər, xeyli sayda qeyri-leqal sahibkarlar mağazaları icarəyə götürürlər və onlar heç də ayda 50-60 manat yox, xeyli çox ödəyirlər.

N.Ağayev deyir ki, torpağın, mağazanın sahəsi daha böyük olduqca verilən rüşvətin də həcmi artır: "Bu korrupsiya əməlinə, qanunsuz sahibkarlığı müdafiəyə yerli icra hakimiyyətinin, patrul xidmətinin, əməkdaşları, sahə müvəkkili və s. bulaşır. Bəzən elə olur ki, dövlət xidmətlərinin 10-a qədər əməkdaşı burada "iştirakçı olur".

Ekspertə görə, bir çox vətəndaşlar bundan dövlətə dəyən ziyanı anlaya bilmirlər, amma bu "boz ticarət"dən hökumət ildə milyonlar itirir. Bakı və Abşeronda qanunsuz ticarətçilərin sayı 10 min nəfərdən yuxarıdır, bütünlükdə isə ölkə üzrə 100 min nəfərdən çox vətəndaş qanunsuz ticarət ilə məşğuldur: "Əgər orta hesabla götürsək ki, qeyri-leqallar nəzarət orqanlarının onlara toxunmaması üçün 50-60 manat ödəyirlər, ən azı 5-6 milyon manat dövlət xəzinəsindən "yan" keçir və əgər ticarətçilər leqal fəaliyyət göstərsə idilər bu məbləğ xəzinəyə daxil olardı.

N.Ağayev hesab edir ki, küçə ticarəti bəzi sosial məsələləri həll etdiyi üçün hökumət onlara toxunmur, amma bunu da vurğulayır ki, istənilən halda qeyri-leqal ticarət ölkədə iqtisadi fəallığa mənfi təsir göstərir.

Ekspertə görə, bu küçə sahibkarlığı əslində dövlətin sahibkarlığın inkişafı, qida təhlükəsizliyi, istehlakçı hüquqlarının və əhalinin sağlamlığının müdafiəsi kimi prioritetlərilə ziddiyyət təşkil edir.

N.Ağayevə görə, qanunsuz küçə ticarətində əhalinin sağlamlıq məsələsi daha çox zərbə altına düşdüyü üçün bu "sahibkarlıq növü"nə qarşı mübarizə güclənməlidir, üstəlik bu ticarət növü dövlətə vergi ödəyərək sahibkarlıq edən şəxslərin qazancına kimlərinsə qanunsuz şərik çxması və qanunla sahibkarlıqla məşğul olanların haqlarının ayaqlanması deməkdir.

Azalan hasilat və Aİ-92-nin bahalaşma təhlükəsi

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Neft sahəsi qeyri-sabit qalmaqdadır" sərlövhəli (http://www.novoye-vremya.com/w111926/.../#.WhMbnUpl_IU) məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə qiymət artımı tendensiyasının hələ də özünü göstərməkdə olduğunu və bunun mümkün nəticələrini araşdırır.

Yazı müəllifi bu günlərdə Aİ-95və Aİ-98 markalı benzinlərin bahalaşmasını göstərərək bu faktın ölkədə ən kütləvi istehlak edilən Aİ-92 markalı benzinin də qiymətinin artmasına səbəb ola biləcəyi narahatlığını ifadə edir.

Müəllif ölkədə neft istehsalı ilə bağlı rəsmi rəqəmlərə istinad edərək hasilatın azalması göstəricilərini kütləvi istehlak edilən Aİ-92 markalı benzinin bahalaşa bilməsi müstəvisi adlandırır.

Müəllif ölkədə neft istehsalı ilə bağlı Dövlət Statistika Komitəsinin açıqladığı statistikanı göstərərək bunun səbəblərini belə izah edir: "Bu azalma heç də OPEC-ə daxil olan və daxil olmayan bəzi ölkələrin hasilatın azalması qərarı ilə bağlı deyil. Bu, daha çox Azərbaycanda neft sahəsinin dərin böhranı ilə əlaqəlidir ki, neft kotirovkaları endikdən bu yana bu böhrandan çıxa bilmir".

Müəllifə görə, neft sahəsinə indi investisiya yatırmaq üçün əlverişli zəmin var və investisiya, müasir texnoloji avadanlıqların tətbiqi olmadan əmək məhsuldarlığı mümkün deyil.

Yazıda deyilir ki, ölkədə neft hasilatının enməsinin səbəblərindən biri də elə köhnəlmiş avadanlıqlardan istifadə olunmasıdır.

Müəllifə görə, neft sahəsindəki qeyri-sabitliklə bağlı həyəcan hələ ÜDM-də neft sahəsinin payı azalan vaxt çalınmalı idi və qiymətlərin azalması ilə neftdən gələn gəlirlərin azalmasının yerini ancaq neftin hasilatının artırılması ilə doldurmaq mümkündür.

Məqalədə deyilir ki, bu sahədə daha bir narahatlıq doğuran məsələ qeyri-neft sahəsinin yüksək nəticələr göstərməməsidir, baxmayaraq ki, ÜDM-də bu sahənin payının artdığı göstərilir: "Qeyri-neft sahəsinin 3-4%-lik artımı iqtisadiyyatın qeyri-neft sektorunda vəziyyəti köklü şəkildə dəyişə bilməz. Odur ki, bu sahəyə xarici sərmayə yatırılması vacibdir, hələlik daxili sərmayə bu sahə üçün yetərli deyil və buna görə də neft hasilatının azalması daha çox narahatlıq yaradır.

Müəllif OPEC-in dünyada neftin qiymətinin artırılması üçün hasilatın azalması sazişində Azərbaycanın iştirakını vurğulayaraq deyir ki, indiki halda hasilatı əhəmiyyətli şəkildə azaltmaq yol verilən deyil.

Müəllifə görə, ÜDM-də neftin payı yenə azalsa, hasilat aşağı düşsə, neftin qiyməti yenə ensə bu o deməkdir ki, ölkənin neft sənayesini yaxşı günlər gözləmir, bu isə ağır nəticələrə, o cümlədən qiymət artımına səbəb ola biləcək.--0--