Media-icmal 22.12.18

Ölkə tələbələrinin II qurultayının dəyərləndirilməsi, 2019-cu ilə ekspert baxışı, neft qiymətlərindəki eniş və s. məsələlər bugünki (22 dekabr 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Maddi sərvəti insan kapitalına çevirənlər

"YAPaz.org" saytında "Dilarə Cəbrayılova: Azərbaycan tələbələrinin II qurultayı həm gənc nəslin, həm də bütövlükdə təhsil ictimaiyyətinin mühüm hadisəsidir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəlif dünən başlamış və öz işini başa çatdırmış Azərbaycan Tələbələrinin II qurultayının nəticələrini Milli Məclisin deputatı Dilarə Cəbrayılova ilə dəyərləndirir.

"Bu gün keçirilən Azərbaycan tələbələrinin II qurultayı həm gənc nəslin, həm də bütövlükdə təhsil ictimaiyyətinin həyatında mühüm hadisədir", deyə deputat sayta fikrini bildirib.

Deputat deyir ki, qurultayda Azərbaycanın dövlət gənclər və təhsil siyasətinin uğurları haqqında dəyərli fikirlər, faktlar səsələndirilib, bu gün dövlətin gənclər siyasəti yüksək nəticələr verməkdədir: "Qurultayda Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin gənclərə xitabən "Siz Azərbaycanın gələcəyisiniz, müstəqil Azərbaycanın gələcəyi siz gənclərdən asılıdr" fikirləri bir daha vurğulandı və qeyd olundu ki, əsası Ulu öndərimiz tərəfindən qoyulmuş dövlət gənclər siyasəti bu gün öz bəhrəsini verir".

Deputat Azərbaycan gəncləri üçün ölkədə bütün imkanlar yaradıldığını, minlərlə gəncin dünyanın nüfuzlu ali məktəblərində təhsil aldığını və ölkəmizi layiqincə təmsil etdiklərini söyləyib.

Deputat qurultayda Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyevanın qurultay iştirakçılarına təbrik məktubundan sitat da gətirir: "Siz çiçəklənən gözəl bir ölkədə yaşayırsınız. Hamılıqla uğurlarınıza ürəkdən sevinirik. Zəngin bilikli və dərin mənəviyyatlı vətənpərvər gənclik olaraq formalaşmağınız gələcəyə inamımızı artırır, qəlbimizi qürur hissi ilə doldurur".

Deputat vurğulayır ki, Prezident İlham Əliyevin uğurlu siyasəti nəticəsində ölkə gəncləri, o cümlədən tələbələr davamlı uğurlar qazanırlar və həyata keçirilən dövlət və gənclər siyasəti Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyinə hesablanıb.

Milli Məclis üzvü ölkənin təbii sərvətlərlərindən səmərəli istifadə etməklə insan kapitalının yaradılması və daha da inkişaf etdirilməsininin başlıca hədəf seçildiyini, buna nail olunduğunu bildirir: "odur ki, neft gəlirləri Azərbaycanda həm də təhsilin, elmin inkişafına yönəldilib. Ölkəmizdə yaradılan təhsil ocaqları, gücləndirilən maddi- texniki baza, təhsil və elm sahəsində qazanılan uğurlar bir daha təsdiqləyir ki, Prezident cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən təhsil islahatları uğurlu nəticələr verir".

Ekspertin bahalaşma gözləntisi

"Yeni Müsavat" qəzetində "Cəmiyyət 2019-cu ildən niyə qorxur" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərlinin baxlşları ilə 2018-ci ilə yekun vurur, 2019-cu ilə isə nəzər salır.

Müəllif deyir ki, Yeni ilin hansı sürprizlərlə gələcəyi, ölkə və əhalinin sosial-iqtisadi həyatında hansı dəyişikliklərin olacağı hamını düşündürür, hamıda gözləntilər yaradır, bu gözləntilərin bəziləri müsbət, bəziləri isə mənfi çalarları ilə seçilir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, 2018-ci ildə əsası qoyulan bir sıra proseslər var ki, 2019-cu ildən etibarən xeyli sayda insanların iş həyatında dəyişikliklərə gətirib çıxaracaq.

Bu sırada müəllif artıq dövlət başçısının təsdiqlədiyi Vergi Məcəlləsinə dəyişikliklərin adını çəkir.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, bu dəyişikliklərdən 500 mindən çox insanın faydalanacağı, sığorta ödənişlərinin 225-dən 15%-ə endiriləcəyi və s. deyilir.

Müəllifin sözlərinə görə, bu müsbətlə yanaşı, bu dəyişikliklərdən məyus olanlar da az deyil, məcəllədə bir sıra qanun pozuntularına görə maliyyə sanksiyalarının həcmi xeyli artırılır.

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli isə "Yeni Müsavat"a deyir ki, hökumətin qəbul etdiyi qərarlar yeni ildən bir neçə istiqamət üzrə bahalaşmaya da səbəb ola bilər: "Yanvarın 1-dən ölkədə aksiz vergilərinin kəskin artırılması ilə bağlı qərar qüvvəyə minəcək. Bu isə həm avtomobillərin, həm də tütün məmulatları və alkoqollu içkilərin qiymətində ciddi artımlara gətirib çıxaracaq. Bildiyiniz kimi, Azərbaycanda yerli alkoqollu içkilər, xüsusilə də araq istehsalının böyük bir hissəsi xaricdən, əsasən də Ukraynadan gətirilən xammal hesabına həyata keçirilir. Yeni ildən spirt idxalına aksiz vergisinin artırılması yerli araqların qiymətində xeyli bahalaşmaya səbəb olacaq".

Ekspertə görə, birbaşa dövlət tərəfindən tənzimlənən məhsullar üzrə qiymət artımı insanların həyatına daha çox təsir göstərir: "Çünki gündəlik tələbat mallarına, xərclərin böyük bir hissəsinə aiddir. Hələlik rəsmi şəkildə hansısa məhsulun qiymətinin qaldırılacağı açıqlanmayıb. Lakin bəzi məhsullar üzrə belə gözləntilər var. Bu, xüsusilə də dizel yanacağı ilə bağlıdır. Uzun zamandır ölkədə dizel yanacağı ilə Aİ-92 markalı benzinin qiyməti arasında qiymət fərqi yüksək olaraq qalır. Dünyada belə ciddi fərqin olduğu ölkələr nadir olur: 90 qəpik Aİ-92 markalı benzinin qiymətidir, 60 qəpik isə dizel yanacağının. Bu fərqin azaldılması istiqamətində müəyyən addımların atılması gözləniləndir".

Ekspert hesab edir ki, nəqliyyatda gediş haqlarının artırılması da gündəmə gətirilə bilər və Bakı Metropoliten rəhbərliyinin gediş haqqının maya dəyərindən aşağı olması bəyanatını xatırladır.

Ekspert deyir ki, digər tərəfdən, yeni ildən idxal olunacaq avtobuslar üzrə aksiz vergisi artırılır, bu da onların qiymətinin artmasına səbəb olmaqla nəqliyyatda gediş haqqının qaldırılmasına gətirib çıxara bilər".

N.Cəfərli hesab edir ki, dövlət tərəfindən tənzimlənməyən məhsullar, xüsusilə də ərzaq məhsullarının qiymətində də müəyyən artımlar qaçılmazdır: "Azərbaycanda pis bir ənənə formalaşıb ki, Yeni il öncəsi - hətta dekabrın ortalarından başlayaraq mart ayınadək ölkədə ərzaq məhsullarının qiymətləri artırılır. Bu, həm tələbatın artması, həm bayramqabağı hazırlıqlar, həm də yerli istehsalın kəskin azalması ilə bağlı olur. Təxminən noyabrın sonundan yerli kənd təsərrüfatı məhsulları bazarda kəskin azalır, bu proses hardasa aprel ayınadək davam edir. Həmin müddətdə isə bazarda əsasən idxal məhsulları satılır. Bu isə qiymətlərin artmasına gətirib çıxarır".

Ən aşağı həddə olan iqtisadi fəallıq

"Bakupost.az" saytında isə "Neftin qiyməti düşür, manatın taleyi necə olacaq? - proqnoz" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif dünya neft bazarında qiymətin 55 dollara qədər enməsi və bunun Azərbaycana təsiri barədə iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevlə söhbətləşir.

R.Ağayev hesab edir ki, neftin dünya bazarındakı hazırkı qiyməti manatın sabitliyi üçün təminat verir: "Ancaq neftin 1 barelinin qiymətinin 50 dollardan aşağı düşməsi ümumiyyətlə, manat üçün makroiqtisadi risk yaradır".

İqtisadçı 2019-cu ildə yumşaq devalvasiya olacağı yönündə proqnozlarla da razılaşmır: "Mən hələ ki, yumşaq devalvasiya gözləmirəm. Bir iqtisadçı kimi ümumiyyətlə, neftin qiyməti 50 dollardan aşağı düşməyənə qədər devalvasiya məsələsini müzakirə etmək istəmirəm. Bir ölkədə ki, üçüncü rübün nəticəsinə görə tədiyyə balansının müsbət saldosu 5 milyard dollardır, tədiyyə balansında 3-5 milyard dollar müsbət saldo olan ölkələrdə devalvasiya məsələsi gündəmdə olmamalıdır".

Ekspert deyir ki, qonşu ölkələrin valyutasının ucuzlaşmasının da manatın məzənnəsinə təsiri minimumdur, manatın məzənnəsinə neftin qiyməti daha ciddi təsir göstərir, bu sahədə 50 dollar və ondan aşağı kritik hədd sayıla bilər.

R.Ağayev "Büdcə qaydasına uyğun icmal büdcə xərclərinin yuxarı həddinin hesablanması Qaydası" və "Azərbaycan Respublikası adından borc alınması və zəmanət verilməsi Qaydası"na da toxunub və deyib ki, bu sənədlər məzənnə sabitliyindən daha çox xərclərin volotilliyindən qaçmaq üçündür: "Çünki, neftin qiymətinin 30-40 faiz artdığı elə illər olub ki, büdcə xərcləri 70 faizə qədər artıb. Elə illər də olub ki, neftin qiyməti 50 faiz düşəndə hökumət məcbur olaraq büdcəni 10 faiz azaldıb. Xərclərin volotilliyinin kəskin qalxıb-enməsi makroiqtisadi sabitlik üçün təhlükə yaradır".

Ekspertə görə, birbaşa manatın məzənnəsilə bağlı deyil, amma dövlət zəmanətilə götürülən xarici borclarla əlaqəlidir, belə ki, neftin qiymətinin aşağı düşdüyü vaxtda böyük borc manatın məzənnəsi üçün böyük problemə, risk mənbəyinə çevrilir.

R.Ağayev deyir ki, Mərkəzi Bank inflyasiyanı dayandıran, qiymət sabitliyini təmin edən səas qurumdur, bunun üçün sərt pul-kredit siyasətinə üstünük verir: "Amma, düşünürəm ki, artıq hökumət Mərkəzi Bankın inflyasiyanın hədəflənməsindən iqtisadi artımın hədəflənməsi siyasətinə keçidini təmin etməlidir. Tədricən yaxın 2-3 ildə Mərkəzi Bank inflyasiyanın hədəflənməsini deyil, iqtisadi artımın hədəflənməsini əsas götürməlidir. Bu gün Azərbaycanda iqtisadi artım ən aşağı həddə qədər düşüb".

Ekspert bunu belə əsaslandırır ki, keçən il iqtisadi artımda mənfi göstərici qeydə alınıb, bu il isə cəmi 1 faiz iqtisadi artım gözlənilir, iqtisadiyyatın böyüməsi üçün orta hesabla 3-5 faiz iqtisadi artıma nail olmaq lazımdır.