Media-icmal 24.01.2017

Ölkə əhalisinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, milli müstəqillikdən sui-istifadə, tikinti şirkətlərinin bazarı tərk etmələri, bahalığın artması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Sosial müdafiə diqqət mərkəzində

“Azərbaycan” qəzeti “Əhalinin sosial müdafiəsi dövlətin prioritet məqsədi olaraq qalır” (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=114405) sərlövhəli məqalədə müəllif  bu sahədə hakimiyyətin fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ölkə əhalisinin sosial müdafiəsi prioritet sahə kimi diqqət mərkəzindədir və sosial rifahını yaxşılaşdırmaq üçün prezidentin vaxtaşırı fərman və sərəncamların bunun sübutudur.

Məqalədə bu sahənin əsas istiqamətlərdən biri olmasının təsdiqi kimi  keçmiş prezident Heydər Əliyevin sosial müdafiə ilə bağlı imzaladığı rəsmi sənədlər göstərilir: “Bu sənədlərin qəbulu həmin dövrdə mövcud çətin vəziyyətin aradan qaldırılmasında xüsusi rol oynamışdır”, - məqalədə vurğulanır.

Müəllif deyir ki, həmin siyasət hazırda prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilir:  Bu sırada müəllif  2006-cı ilin aprelində imzalanan “Ahıl vətəndaşların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üzrə Dövlət Proqramı”nın adını çəkir: “Bütünlükdə isə dövlət başçısı təkcə 2004-cü ildə əhalinin sosial rifahını gücləndirmək məqsədilə 10-dan çox  fərman və sərəncam imzalamışdır”.

Yazıda manatın az qala iki dəfəyə qədər dəyərini itirməsi ilə bağlı İ.Əliyevin 2016-cı ildə pensiya və müavinətlərin 10% artırılması, bu günlərdə isə “Əmək pensiyalarının sığorta hissəsinin indeksləşdirilməsi haqqında” sərəncam imzaladığı xatırladılır.

Müəllif  bu sənədlə yanaşı dövlət başçısının yenə də bu günlərdə “Minimum aylıq əməkhaqqının artırılması haqqında” sərəncam imzalayaraq minimum aylıq əməkhaqqını 105 manatdan 116 manata qaldırdığını bildirir.

Məqalədə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi yanında Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun ilkin məlumatına əsaslanaraq ölkədə keçən  ilin yanvar-sentyabr ayları üzrə pensiya və müavinətlərin maliyyələşdirilməsinə 2 milyard 327,1 milyon vəsait yönəldildiyini, bunun  da 2015-ci ilin uyğun dövrünə nisbətən 174,1 milyon manat və ya 8,1 faiz çox olduğu deyilir.

Müəllif çoxsaylı statistik rəqəmlər göstərməklə işsizliyin azalmasını, gəlirlərin artdığını deyir və əhalinin sosial müdafiəsinin təmin edilməsində hakimiyyətin fəaliyyətinin müsbət olduğunu bildirir.  

Müstəqilliyi şərləyənlər

“Azadlıqinfo” “Müstəqilliyi şərləyənlər” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/175149.html) hakimiyyəti milli müstəqllikdən sui-istifadə etməsini araşdırır.

Müəllif avtoritar rejimlərin təkcə maddi sərvətləri talan etməklə məşğul olmadığını, mənəvi sərvətləri belə dəyərdən saldığını, nəticədə təfəkkürün xəstələndiyini, normal düşüncənin qeybə çəkildiyini və köləlik düşüncəsinin ruha hopmağa başladığını bildirir: “Bu mənada ölkəmizdə vəziyyət daha acınacaqlıdır,  uzun illər həqiqət gah bəhanələrlə, gah da yalançı arqumentlərlə şərlənib, xüsusən  haqqı deməyə cəsarəti çatmayanlar, şərin zülmünə “dur” deməyi bacarmayanlar müstəqilliyi şərləyiblər”.

  Yazı müəllifi deyir ki, cəmiyyətdəki haqsızlıqlardan, ədalətsizlik və talançılıqlardan danışanda dərhal “ağıllı” adamlar peyda olur və “müstəqilliyimizi yeni əldə etmişik, hökumətdən çox şey tələb etmək olmaz” nəsihətilə tənqidin önünə çəpər olurlar.

Müəllif bütün problemlərin səbəbi kimi müstəqillik yaşının az olmasının göstərilməsini əsassız sayır: “ Əvvəla, yaxın tariximizdə qısa müddət ərzində böyük işlər görülməsinin yüzlərlə nümunəsi var. Təkcə qonşu Gürcüstana nəzər salmaq kifayət edir ki, 23 illik hakimiyyət dövründə böyük dəyişikliklərə nail olmağın mümkünlüyünə inanaq”.

Daha sonra məqalə müəllifi deyir ki, 23 il ərzində hakimiyyət korrupsiyanı, inhisarı çiçəkləndirməyi, milyarderə çevrilməyi, ölkəni ata malı kimi bölüşdürməyi bacarıb, amma vətəndaşa əl tutmağı, ədalət yaratmağı, dövlət əmlakını qorumağı  bacarmır?

Məqalə müəllifinə görə, hakimiyyətdən elementar və bütün normal dövlətlərə aid olan vətəndaşı sevmək, ədalətli məhkəmə sistemi qurmaq, şərlənərək həbs edilmiş adamları azadlığa buraxmaq, inhisarı ləğv etmək üçün uzun illər lazımdırmı?  

Müəllif  deyir ki, hökumət bütün yarıtmazlıqlarını müstəqilliyin yaşının azlığı ilə əlaqələndirməyə çalışır və cəmiyyətdə də bu təbliğatı aparır.

Müəllif vurğulayır ki, hər ötən ildə oğurluq, ədalətsizlik, saxtakarlıq daha da şaxələnib, 23 il ərzində 140 milyard dollar neft pulunu mənimsəməyə bəs edibsə bu müddət ərzində həmin vəsaiti real işlərə sərf etmək də olardı.

Müəllif hesab edir ki, hakimiyyət bu illər ərzində Azərbaycanı cəhənnəmə çevirmək üçün gücləndirilmiş iş rejimində fəaliyyət göstərib.

Tikintidən gedən şirkətlər

“Exo” qəzeti “Tikinti şirkətləri Azərbaycan bazarını tərk edirlər?” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=55468)  müəllif  ekspert Rəşad Əliyevlə ölkədə mənzil tikintisi sahəsindəki problemləri müzakirə edir.

R.Əliyev ölkə vətəndaşlarının daşınmaz əmlak tələbinin yüksək olduğunu, amma vəsaitin qıtlığı üzündən mənzil problemlərini həll edə bilmədiklərini deyir. Ekspert bildirir ki, digər tərəfdən, tikinti şirkətləri obyektlərin tikintisini ya azaldır, ya da tamamilə dayandırırlar: “Dövlət Statistika Komitəsi 2016-cı ildə bir neçə dəfə tikinti sektorunda tənəzzül oldğunu bildirib. Bu da təəccüblü deyil, belə ki, mənzil tikintisi həcminin azaldılması bazar amililə bağlıdır, mənzilə tələbatın azalması və ya alıcılıq qabiliyyətinin azalması tikinti şirkətlərinin işinə təsir edib.

R.Əliyev deyir ki, tələbatın azalması 2015-ci ildən, yəni, manatın devalvasiyaya uğramasından bu yana müşahidə edilir. Sahibkarların indi əsas vəzifəsi bazarda qalmağı bacarmaqdır, odur ki, şirkətlər perspektiv düşünmək halında deyildirlər.

Ekspert vurğulayır ki, mənfi meyllər təkcə alqı-satqı sahəsində yox, mənzillərin icarəsi sahəsində də baş verir: “Xoşbəxtlikdən mənzil icarəsi sahəsində tələbatən azalması müşahidə edilmir, amma tələbatın tədrici azalması halları var.

Regionlardan Bakıya işləməyə gələnlər iş yerlərini itirdikdən sonra geri qayıdıblar. Mənzil icarəsi bazarı tələbələrin və evləri uçurulan əmlak sahiblərinin hesabına dayanıb.

Daha sonra müəllif  2015-2016-cı illərdə mənzil tikintisi sahəsindəki azalma meyllərini statistik rəqəmlərlə nəzərə çatdırır.

Daşınmaz əmlak sahəsi üzrə ekspert Nüsrət İbrahimov isə özəl tikinti şirkətlərilə müqayisədə dövlət payı çox olan təşkilatların iş həcmi sürətlə yüksəlir: “Kommersiya şirkətləri bazarı könüllü tərk edirlər. Şirkətlərin çoxunun başa çatmamış işləri var. İnvestisiya və  kredit cəlbetmə problemi üzündən sahibkarlar işi dayandırmağa məcbur olurlar.

Ekspert xatırladır ki, 2000-ci illərin əvvəlində Azərbaycanın tikinti bazarında əsas pay kommersiya hüquqi şəxslərinin əlində idi, amma son 5 ildə isə dövlət payı əhəmiyyətli dərəcədə artıb.

N.İbrahimov deyir ki, əgər əvvəllər tikintidə rentabellik 40-80% arasında idisə indi ən yaxşı halda bu 20%-dir: “Yəni, əgər əvvəllər tikinti obyektinə 10 milyon manat sərmayə qoyulurdusa təmiz gəlir 8 milyon manata çatırdı, indi isə bu 2 milyon manata enib və belə halda fəaliyyət kommersiya şəxslərinə faydalı deyil”.

Bahalaşmanı durduran olacaqmı?

“Novoye Vremya” qəzetində isə “Qiymət bahalaşmasını dayandırmaq mümkün olacaqmı?” ( http://www.novoye-vremya.com/w79730/.../#.WIY6sRuLTIU) sərlövhli məqalə oxumaq olar.

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən xatırladır ki, 2015-ci il ilə müqayisədə 2016-cı ildə əmtəə və xidmət haqları 12,4%, ərzaq malları 14,7%, qeyri-ərzaq malları 16,7%, əhaliyə göstərilən xidmətlər 5,8% bahalaşıb: “Düzdür, iqtisadçılar  reallıqda qiymətlərin daha çox və xüsusilə ərzaq malları sahəsində 20-30% artdığını deyirlər. Əlavə edək ki, aztəminatlı ailələr ərzaq mallarının qiymətlərinin artmasını daha ağrılı qəbul edirlər, belə ki, əsas məsrəflər qidalanmaya sərf olunur”.

Məqalədə qiymət artımına ilkin səbəb kimi manatın məzənnəsinin enməsi göstərilir. 2015-ci ildə manatın iki dəfə devalvasiyaya uğramasından sonra az qala iki dəfəyə qədərə ucuzlaşdığı, 2017-ci lin lap əvvəlindən isə bu ucuzlaşmanın daha da sürətləndiyi deyilir. 

Müəllif bahalanmaya daha bir səbəb kimi istehlak bazarının idxaldan çox asılı olmasını göstərir. Hətta ölkədə yerli şirkətlər və ya fiziki şəxslər tərəfindən istehsal edilən qıda məhsulları komponentlərinin idxaldan asılı durumda olduğu vurğulanır: “Qısası, asılılıq yol verilən həddi keçir, odur ki, istehlak bazarı manatın ucuzlaşmasına belə ağrılı reaksiya verir”.

Məqalədə bahalanmaya daha bir səbəb kimi 2016-cı il dekabrın 1-dən əhali kateqoriyasına aid olmayan istehlakçılar üçün elektirk enerjisinin qiymətlərinin artması göstərilir.

Yazı müəllifinə görə, mağaza elektrik enerjsinə görə daha çox ödəniş edir, odur ki, bu artan xərclərin ağırlığını alıcıların üzərinə qoyur.

Müəllifin fikrincə, qiymət artımına daha bir səbəb istehlak bazarını təzyiq altında saxlayan inhisardır.

Bu müzakirələrdən irəli gələrək müəllif deyir: “Belə bir situasiyada hökumətin nəzərdə tutduğu kimi inflyasiyanı birrəqəmli həddə saxlamaq  çox çətin olacaq”.