Media-icmal 24.05.19

Qeyri-neft sektorunda sənayeləşmənin inkişafı, qadına zorakılığın "iqtisadi" əsasları, alternativ enerji sahəsindəki durum, kartof idxalının artmasının səbəbləri və s. məsələlər bugünki (24 may, 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Sənayeləşmə siyasətinin nəticələri

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyevin sənayeləşmə siyasəti real nəticələr verir" sərlövhəli məqalədə ölkədə sənayeləşmə siyasətini dəyərləndirir.

Müəllifə görə, son dövrlər ölkədə aparılan iqtisadi islahatların əsas məqsədi qeyri-neft sektorunun, xüsusilə də qeyri-neft sənayesinin inkişafına nail olmaqdır və sənaye müəssisələrinin yaradılması da həmin məqsəddən irəli gəlir.

Müəllifin fikrincə, bu, həm də sənaye müəssisələrinin istehsal təyinatının və coğrafiyasının ildən-ilə genişlənməsi deməkdir.

"Ölkədə hazırda 5 sənaye parkı fəaliyyət göstərir. Bu parklardakı müəssisələr kimya, təkrar emal, yüngül sənaye, gəmiqayırma, əczaçılıq sahələri üzrə ixtisaslaşıb. Yəni həmin növ məhsullara daxili tələbat yerli istehsal hesabına təmin olunur, ixracdan asılılıq azalır, üstəlik, ixrac edilərək ölkəyə valyuta gətirilir. Sənaye parklarının fəaliyyətə başlaması məşğulluq probleminin həllinə də töhfə verir. Hazırda fəaliyyət göstərən həmin müəssisələrdə 9 min nəfər işlə təmin olunub".

Müəllifə görə, sənaye məhəllələrinin yaradılması sənayeləşmənin həyata keçirilməsinin digər bir formasıdır, sənaye parkları kimi sənaye məhəllələri də həm yerli istehsalı artırır, həm də əhalinin məşğulluğuna imkan yaradır: "Hazırda Neftçala, Masallı və Sabirabadda sənaye məhəllələri fəaliyyət göstərir. Hacıqabul Sənaye Məhəlləsində isə geniş tikinti işləri aparılır və onun yaxın vaxtlarda fəaliyyətə başlaması gözlənilir".

Yazı müəllifi deyir ki, həyata keçirilən sənayeləşmə siyasəti konsepsiyası elmi əsaslarla hazırlanır, ona görə də bir çox sənaye müəssisələrinin fəaliyyətə başlaması digər sahələrin inkişafına təkan verir.

Müəllif sitat gətirməklə Prezident İlham Əliyevin də ölkədə sənayeləşmə siyasətinə xüsusi önəm verdiyini bildirir: "Sənayemizin inkişafı sayəsində həm daxili tələbat tam ödəniləcək, həm də biz öz yeni məhsulumuzu xaricə ixrac etmiş olacağıq. Bu, sənayemizin inkişafına verilən töhfədir. Ölkəmizdə sənaye istehsalı artır. Görülən işlər nəticəsində bu ilin dörd ayında qeyri-neft sektorunda 15 faizdən çox artım olub".

Yazı müəllifi vurğulayır ki, son 15 ildə Azərbaycan iqtisadiyyatının müxtəlif sahələrinə 250 milyard dollar sərmayə yatırılıb ki, bunun da nəticəsində ölkə üzrə ümumi daxili məhsul istehsalı 3,3 dəfə, o cümlədən qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalı 2,8 dəfə, sənaye potensialı 2,6 dəfə artıb, keçən il isə qeyri-neft sənayesi 9,1 faiz yüksəlib.

Müəllif prosesin indi də davam etdyini deyərək, ölkədə qeyri-neft sektorunun inkişafı sayəsində təkcə cari ilin yanvar-mart aylarında 415,3 milyon dollar dəyərində qeyri-neft məhsulları ixrac edildiyini, bunun da ötən ilin eyni dövrülə müqayisədə faktiki qiymətlərlə 16,5 faiz, real ifadədə 10,9 faiz çox olduğunu bildirir.

Zorakılığın səbəbi odur ki,...

"Yenisabah.az"da isə "Ölkədə zorakılığın səbəbi odur ki... - açıqlama" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif Azərbaycanda qadına zorakılığın iqtisadi nəticələrinə iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli ilə aydınlıq gətirir.

Yeri gəlmişkən, bu məsələ ilə bağlı mayın 23-də Bakıda BMT-nin Azərbaycanda rezident əlaqələndiricisi Qulam İshaqzainin "Azərbaycanda qadına zorakılığın iqtisadi nəticələri" adlı tədqiqat hesabatının təqdimat mərasimi keçirilib.

Q.İshaqzai təmsil etdiyi qurumun apardığı tədqiqatın nəticələrini açıqlayaraq deyib ki, Azərbaycanda kişilərin 32,5 faizi qadınlara qarşı zorakılıq törədir və

N.Cəfərli də bununla bağlı "Yeni Sabah"a şərhində bildirib ki, bu, çox aşağı rəqəmdir, reallıqda bu rəqəm azı iki dəfə daha çox olmalıdır.

"Xanımlara qarşı zorakılıq, ayrı-seçkilik ölkəmizdə çox geniş yayılıb. Bəzi insanlar bunu çürümüş mentalitetlə (mən ümumiyyətlə mentalitet anlayışına inanmıram, bu, davranış qaydalarıdır və bu qaydaların formalaşmasında gen, qan rol oynamır), bəziləri dinlə, bəziləri ənənələrlə izah edirlər. Ola bilər, ehtimalların hər birinin özünəməxsus rolu var, amma ən başlıca səbəblərdən biri iqtisadiyyatda gizlənib. Bizə "ailə dəyərləri" adı ilə sırınan davranış qaydaları dövlətin sosial institutlarına güvənsizlikdən, bu institutların öz funksiyalarını normal yerinə yetirməməsindən doğur və təməlində iqtisadi səbəblər yatır".

N.Cəfərli Azərbaycanda "övlad-valideyn-ailə" sistemindəki münasibətlərə öz baxışını ifadə edərək, burada da bir iqtisadi amil olduğunu bildirir.

Onun fikrincə, Azərbaycanda valideynlər öz övladlarını ona görə yanlarından buraxmaq istəmirlər ki, qocalanda dövlətin verdiyi təqaüdlə dolana bilməyəcəklərini anlayırlar.

Ekspertə görə, övladlar isə ona görə valideyn himayəsindən kənara çəkilə bilmirlər ki, öz güclərinə ev-eşik qura, evlənib, ailə qurub dolana bilmirlər və bunun da adını "dəyər" qoyub fəxr edirlər ki, ailəyə daha sıx bağlılıq var.

N.Cəfərli iddia edir ki, ailə sistemində xanımlar öz ərlərinin hər axmaqlığına, hər vəhşiliyinə ona görə dözürlər ki, ölkədəki iqtisadi durum onların ayrılandan sonra müstəqil şəkildə yaşamalarına, keçmiş ərlərindən normal aliment almalarına imkan vermir: "Yəni rəsmi maaşı 300-400 manat civarında olan işləyən xanım belə zorakılığa dözür ki, ayrılsa özünü, övladlarını dolandıra bilməyəcək, bu mənada işsiz, təhsilsiz evdar qadınların vəziyyəti isə lap acınacaqlıdır.

Beləliklə, ölkədə kişi dominantlığının, zorakılığının əsas səbəbi iqtisadi durumla, dövlət institutlarının zəifliyi, institutlara güvənsizliklə bağlıdır.

N.Cəfərli hesab edir ki, qadına zorakılığın azalması yolu iqtisadi rifahdan keçir, belə ki, yüksək təhsilli, gəlirli xanımların artması onlara özgüvən gətirəcək, kişi zorakılığının azalmasına səbəb olacaq, ona görə də, bu məsələni müzakirə edərkən təkcə nəticələrə deyil, həm səbəblərə köklənmək lazımdır.

Əgər qanun yoxdursa, hansı...

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Xəzər dənizində külək elektrik stansiyası: mif, yoxsa reallıq" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif Azərbaycanda alterenativ enerji sahəsindəki vəziyyəti ekspert İlham Şabanla müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi nəzdində "Azəralternativenerji" MMC-nin sədri Aqşin Bəkirzadənin Qətər və Çin şirkətlərinin Xəzərin Azərbaycan sektorunda külək elektrik stansiyasının tikintisi ilə bağlı layihədə iştirak etməkdə maraqlı olduğunu söyləyib.

Müəllifin sözlərinə görə, A.Bəkirzadə layihənin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı xarici investorlarla danışıqların davam etdiyini, amma hansı şirkətlə saziş bağlanacağının hələlik məlum olmadığını vurğulayıb.

Yazı müəllifi bildirir ki, sənaye tipli stansiyanın dənizdə Pirallahı qəsəbəsindən Çilov adasınadək uzanacağı nəzərdə tutulur, layihə ilə əlaqədar müvafiq texniki-iqtisadi sənədləşdirmə aparılıb və stansiyanın gücünün 200 meqavatt təşkil edəcəyi bildirilir.

Müəllifin sözlərinə görə, bu stansiyanın tikintisi ilə bağlı məlumatı ölkə prezidentinin fərmanı ilə ləğv olunmuş Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyinin sədri kimi Akim Bədəlov uzun illər əvvəl açıqlayıb.

Müəllif deyir ki, 2016-cı ildə xarici mətbuata açıqlamasında A.Bədəlov stansiyanın Xəzərdə ən iri külək elektrik stansiyası olacağını, onun gücünün 200 MVt olacağını, layihənin dəyərinin 300-330 miyon dollar təşkil etdiyini və ilkin hesablamalara görə, layihənin 10 il ərzində özünü doğruldacağını bildirib.

Müəllifin dediyinə görə, 2030-cu ilə kimi Azərbaycan hökuməti alternativ enerjinin payını 30 faizə çatdırmağı düşünür.

Enerji məsələləri üzrə ekspert İlham Şaban isə "Yeni Müsavat"a deyir ki, Xəzər dənizində külək elektrik stansiyasının tikiləcəyi barədə məlumatlar 2010-cu ildən verilməyə başlanıb: "Gələn il artıq 2020-ci il başlayır, yəni 10 ildir ki, bu məsələdən danışırlar. Yəni "nəyisə edəcəyəm" deyən təşkilat 10 il ərzində bunu etməli idi, edə bilməyibsə, deməli, söhbət real məsələdən getmir. Bu stansiyanın heç əsaslandırma sənədi belə hazırlanmayıb. Bu halda söhbət hansı investor cəlbindən, investor marağından gedə bilər?", İ.Şaban belə deyib.

İ.Şaban xatırladır ki, Energetika Nazirliyi alternativ enerji sahəsində əməkdaşlığa dair üç böyük şirkətlə memorandum imzalayıb və həmin memoranduma əsasən, Azərbaycan hökuməti alternativ enerji barədə qanun hazırlamalıdır ş, bu qanunlar qəbul edildikdən sonra alternativ enerji sahəsində kommersiya tipli müqavilələrin reallaşdırılmasına başlayacaqlar: "Qanun yoxdursa, agentlik hansı hüquqi müstəvidə hansı şirkətlərlə kommersiya şərtlərini müəyyən edəcək? Bu, mümkün deyil axı...".

Xatırladaq ki, Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyi 2013-cü il fevralın 1-də yaradılıb. 2019-cu ilin yanvarında isə ləğv edilib və bazasında "Azəralternativenerji" MMC təsis edilib.

Kartof idxalının artmasının səbəbləri

"Oxu.az"da isə "Azərbaycana kartof idxalında böyük artım" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif 2019-cu ildə ölkədən kartof ixracının azalmasının, idxalının isə kəskin artmasının səbəblərini araşdırır.

Müəllif rəsmi məlumatlara istinadən boldirir ki, 2019-cu ilin birinci rübündə Azərbaycan kartof ixracını 24,6% azaldıb, əkisnə, bu məhsulun idxalını 24,4% artırıb.

"Cari ilin birinci rübündə Azərbaycan 443 min dollar məbləğində 1013 ton kartof ixrac edib. Ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə miqdar ifadəsində ixrac həcmi 24,6%, dəyər ifadəsində 24,4% azalıb", - deyə müəllif hökumət mənbələrinə istinadən bildirir.

Yazı müəllifinin sözlərinə görə, ixracın əsas həcmi Rusiyanın payına düşüb və xüsusilə, yanvar-mart ayları ərzində Rusiyaya 414,59 min dollar (аzalma 29,2%) 951 ton (azalma 29,1%) kartof ixrac olunub.

Müəllif iddia edir ki, cari ilin 3 ayı ərzində isə Azərbaycana 17 milyon 326 min dollar (аrtım 32,5%) məbləğində 66 min 826 ton kartof (artım 24,4%) idxal edilib.

Müəllif deyir ki, Azərbaycana əsas kartof tədarükçüləri Rusiya, İran və Pakistan olub.

Müəllifə görə, xüsusilə, İran 8 milyon 177,39 min dollar məbləğində 33 min 674 ton, Pakistan 1 milyon 38 min dollar məbləğində 3 min 479 ton kartof tədarük edib.

Müəllifin fikrincə, eyni zamanda, ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə Rusiyadan kartof tədarükünün həcmi miqdar ifadəsində 25,4 dəfə, dəyər ifadəsində 27,4 dəfə artıb.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, 2018-ci ildə Azərbaycan 29 milyon 627,54 min dollar məbləğində 66 min 563 ton kartof ixrac etmişdi.

Müəllif eyni zamanda xatırladır ki, 2019-cu ilin birinci rübündə Azərbaycanda soğanın, eləcə də kartof və kələmin qiymətində üç dəfəyə qədər bahalaşma müşahidə olunub.