Media-icmal 24.1017

Dövlət- sahibkar münasibətləri, ölkədə ipoteka problemi, bank-maliyyə sənədlərində saxtakarlıqlar, bazarda saxta yağ satışı bugünkü (24 oktyabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Sahibkara sahib çıxan güc- dövlət

"Azərbaycan" qəzeti "Dövlət yenə də sahibkarlara sahib çıxır" sərlövhəli

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=132416) məqalədə sahibkarlara dövlət dəstəyi dəyərləndirilir.

Müəllif dövlət müstəqilliyi bərpa ediləndən sonra Azərbaycanda iqtisadi münasibətlər sistemində bazar iqtisadiyyatı yolunun seçildiyini, bu sistemin isə yeni sahibkarlar təbəqəsini yaratdığını bildirir.

Yazıda bir çox məmurların sahibkarların işinə yersiz müdaxilələr etdiyi, buna görə də o zaman dövlət rəhbəri olmuş Heydər Əliyevin əsassız yoxlamaları qadağan edən fərman imzaladığını xatırladır.

Müəllif indi də prezident İlham Əliyevin özəl sektorun və sahibkarlığın inkişafına xüsusi diqqət yetirdiyini, 2015-ci ildə özəl sahədə yoxlamaların iki il müddətinə dayandırılması haqda fərman imzaladığını vurğulayır: "Lakin dövlət başçısının təşəbbüsü ilə əsassız yoxlamaların aparılmasının 2021-ci ilədək uzadılması gözlənilir. Bu isə o deməkdir ki, sahibkarlıq subyektləri növbəti 4 il ərzində də əsassız yoxlamalardan azad ediləcək".

Müəllif deyir ki, belə bir qərarların verilməsi sahibkarlığın inkişafına yeni stimul, iqtisadi proseslərdəki dinamikanın artması deməkdir.

Yazıda sahibkarlara dövlət dəstəyi verilməsi ilə bağlı prezident İlham Əliyevin Nazirlər Kabinetinin 2017-ci ilin doqquz ayının sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına dair iclasındakı çıxışından sitat da gətirilir: "Bildiyiniz kimi, sahibkarlığın inkişafı üçün bir çox işlər görülür, onların arasında güzəştli kreditlərin verilməsi də var. Artıq uzun illərdir ki, bu proses davam edir. Hazırda sahibkarlara verilən güzəştli kreditlərin, demək olar ki, tam həcmi əvvəllər verilmiş və qaytarılmış kreditlər hesabına təşkil edilir. Bu il kifayət qədər böyük proqram nəzərdə tutulmuşdur".

Müəllif bildirir ki, bu günədək sahibkarlara təxminən 2 milyard manat güzəştli kredit verilib, bu kreditlər hesabına sahibkarlar həm paytaxt, həm də regionlarda minlərlə iş yerləri yaradıblar .

Yazı müəllifi bu fəaliyyət sayəsində qeyri-neft sektorunda məhsul istehsalının artdığını, sahibkarlığın daha da inkişaf etməsi üçün investisiya təşviqi mexanizminin həyata keçirildiyini bildirir. İndiyədək sahibkarlara 200-dən çox investisiya təşviqi sənədi verilib. Müəllif deyir ki, bu layihə çərçivəsində özəl sektor tərəfindən 1,7 milyard manat həcmində investisiya yatırımının təmin olunması gözlənilir. Bu da yeni müəssisələrin, istehsal və xidmət sahələrinin yaranması, eyni zamanda əlavə iş yerinin açılması, həm də ölkənin neftdən asılılığını xeyli azaldacağı deməkdir.

Tələb çox, etimad isə aşağı

"Novoye Vremya" qəzetində "Nəticə çıxarılacaqmı? İpoteka proqramında durğunluq" (http://www.novoye-vremya.com/w109249/.../#.We4qSGi0PIU) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ipoteka kreditləşməsindəki problemləri araşdıraraq deyir ki, Azərbaycanda ipoteka kreditləşməsini uğurlu saymaq olmaz.

Müəllifə görə, İpoteka Fondu səmərəsiz fəaliyyət göstərir və səbəbi bir tərəfdən potensial müştərilərin kredit almasına tələblərin həddən artıq çoxluğu, digər tərəfdən isə əhalinin bu proqrama etimadsızlığıdır.

Müəllifə görə, ölkədəki bank qurumlarının kredit portfellərinin azalması, problemli kreditlər ipoteka kreditlərinə də mənfi təsir edib: "Baxmayaraq ki, İpoteka Fondu Mərkəzi Bank yanında yaradılıb. Yəni, maliyyə baxımından hətta böhranın şiddətli vaxtında problem olmamalı idi. Fondun kredit portfeli o qədər də yüksək deyil, 18 min nəfərdən bir qədər çox şəxs ipoteka krediti ala bilib".

Müəllif deyir ki, ipoteka kreditlərinin rəsmiləşdirilməsi zamanı şərtlər pis tərəfə dəyişir ki, kredit götürənlər bundan narazılıq edirlər. İllik ssuda 8% əvəzinə 10-12% ilə verilir, ilkin ödəniş banklardakı kimi yüksəkdir və kredit alınması üçün banklarda olduğu kimi çoxsaylı sənədlər tələb edirlər.

Müəllif deyir ki, burada narazılıq törədən səbəblərdən biri də maaşların bu tələblərə uyğun olması şərtidir və problem də budur ki, ölkədə orta aylıq maaş o qədər də yüksək deyil.

Yazıda deyilir ki, bir zamanlar kommersiya bankları ipoteka kreditlərinə qoşulduqda kreditlərin alınmasında əlçatanlıq olacağı düşünülürdü, amma bu banklar faizi 12-17-yə qaldırdılar.

Müəllif deyir ki, problemli kreditlərin ipoteka proqramına yol tapması İpoteka Fondunun, habelə birbaşa müştərilərlə işləyən kredit təşkilatlarının yol verdikləri bütün pozuntuların nəticəsidir.

Yazı müəllifi deyir ki, nə qədər ki ssuda alınması üçün şərtlər yumşaldılmayıb belə problemli kreditlər artmaqda davam edəcək.

Müəllifə görə, indki bank sisteminin, maliyyə bazarının qeyri-sabit vaxtında "bunu etmək mümkün olacaqmı" sualı var və həm də Mərkəzi Bankın, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının fəaliyyəti əhalinin ipoteka proqramı üzrə kredit almasına şərait yaratmır.

Yazıda ipoteka kreditlərinin verilməsində müsbət dəyişikliyin ola bilməsinə inam ifadə edilmir və deyilir ki, şərtlər dəfələrlə dəyişib, amma kredit kütlə üçün əlçatan olmayıb, bindan sonra da yaxşı olacağına inanmaq mümkün deyil.

Cinayət var, cəza yox

"Exo" qəzetində isə "Onlar banklardan və bank olmayan təşkilatlardan milyon manatlar çıxarırlar" (http://ru.echo.az/?p=63839) sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif bank-maliyyə sənədlərinin saxtalaşdırılmasının ölkəyə vurduğu ziyanı ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

"Azərbaycanda bəzi kommersiya bankları, sığorta və investisiya şirkətləri maliyyə sənədlərini saxtalaşdırmaq üçün müxtəlif sxemlərdən istifadə edirlər. Bu yolla banklardan və bank olmayan kredit təşkilatlarından milyonlar çıxarılır, amma buna görə heç kəs məsuliyyətə cəlb olunmayıb. Bu problemi ictimai nəzarət və maliyyə ombudsmanı institutunun yaradılması ilə həll etmək olar. Özü də bu cinayət növü Azərbaycanda kifayət qədər populyardır". Bunu isə qəzetə ekspert Əkrəm Həsənov deyir.

Ekspert deyir ki, sənədlərin saxtalaşdırılmasına görə cinayət cəzası nəzərdə tutulsa da bank sektorunda maliyyə hesabatlarının saxtalaşdırılması böyük problem olaraq qalmaqdadır və buna görə 4 özəl bankın lisenziyası ləğv edilib: "Bu cinayətlərə görə indiyə kimi heç kəs məsuliyyətə cəlb olunmayıb, buradan da irəli gələrək yəqin ki, Azərbaycanda belə cinayətlərə adi iş kimi baxırlar və bunun miqyası get-gedə böyüyür".

Ə.Həsənov diqqəti son illərdə tərkibində kiçik səhmdarlar olan kifayət qədər ASC-lərin özəlləşdirilməsinə, iri səhmdarların "kiçik" səhmdarlara divident ödəməmək üçün maliyyə sənədlərini saxtalaşdırmalarına çəkir.

Ekspert deyir ki, bu problem Azərbaycanda o dərəcədə ciddidir ki, xarici investorları da qorxudur, ona görə də ölkə iqtisadiyyatına sərmayə qoymaq istəmirlər, onlar Azərbaycanın maliyyə və hüquq-mühafizə orqanlarına inanmırlar.

Həm də Ə.Həsənov vurğulayır ki, belə hesabatları saxtalaşdıran təşkilatlarda həmişə maliyyə itirmək riskləri qalır, odur ki, əmanətlər qoyulmur.

Ekspert bildirir ki, belə təşkilat sahib və rəhbərləri öz indiki və potensial müştərilərini itirməmək üçün balans sənədlərini saxtalaşdırır, olmayan aktivlərini şişirdir, nəticədə ziyanlar yenə də investorlara və əmanətçilərə dəyir.

Ekspertə görə, bu halın baş verməsinə səbəb qanunvericiliyin liberal olması yox, nəzarət orqanlarında bəzilərinin korrupsiyaya bulaşmasındadır, vəzifə saxtakarlığı adı ilə belə şəxslərə maksimum 2 ilə qədər həbs nəzərdə tutulur.

Ə.Həsənov hesab edir ki, cəzalar olmadığı yerdə qanunvericiliyi sərtləşdirmək də mənasızdır, odur ki, burada cəza törədilən əmələ adekvat verilmir, elə buna görə də bank sistemində cinayətlər silsilə olaraq davam edir.

Ekspert xatırladır ki, son illərdə 10-dan çox özəl bank bağlanıb, səbəblərdən biri kimi də maliyyə sənədlərinin saxtalaşdırılması olub, amma buna görə həbsə alınan bir nəfər də yoxdur, baxmayaraq ki, ölkə bu cinayətlərin nəticəsi olaraq milyard manatlarla ziyana uğrayib.

Bazarın saxta yağ dərdi...

"Yeni Müsavat" qəzeti "Ərzaq mafiyasından xalqa ölümcül zərbə- bazara saxta yağ çıxarılır" sərlövhəli məqalədə ölkə bazarlarında saxta yağ satılması məsələsi (http://musavat.com/news/erzaq-mafiyasindan-xalqa-olumcul-zerbe-bazara-saxta-yaglar-cixarilir_477348.html) müzakirəyə çıxarılır.

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən deyir ki, bu ilin sentyabrında ölkəyə kərə yağı idxalı 2 dəfəyə qədər azalıb, bu isə bazara saxta yağların çıxmasna səbəb olub:

"Yerli istehsalın daxili tələbatı ödəmədiyi bir şəraitdə kərə yağı idxalında qeydə alınan bu azalma, qiymətlərdə kəskin bahalaşma bazara saxta və aşağı keyfiyyətli məhsul çıxarılması üçün münbit şərait yaradır".

Müəllif vurğulayır ki, artıq bəzi işbazlar hərəkətə keçiblər, belə ki, tara istehsalı ilə məşğul olan kiçik sexlərə bahalı yağların qablaşdırılmasında istifadə olunan karton taraların sifarişində kəskin artım var, bu taraların üzərinə Avropa və Yeni Zelandiya mənşəli yağların saxtalaşdırılmış etiketləri vurulur: "Bundan əlavə, müxtəlif yollarla əhaliyə nehrə yağı təklif edənlərin sayı sürətlə artmaqdadır. Əsasən Lerik-Yardımlı, Gədəbəy-Daşkəsən bölgəsindən gətirildiyi deyilən bu yağların kiloqramı 8-9 manata satılır. Həmin yağların təmiz nehrə yağı yox, nehrə yağının müxtəlif bitki spredləri ilə qarışığından ibarət olduğu deyilir".

Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) rəhbəri Eyyub Hüseynov qəzetə deyir ki, tələb təklifi ödəmədikdə bazarda saxta və keyfiyyətsiz məhsulların artması bazar aksiomudur: "Bu, bazarın yazılmamış qanunudur. Son vaxtlar bununla bağlı həddən çox şikayətlər var. İstehlakçılar aldıqları yağın keyfiyyətli olmadığını, qiymətlərin bahalığını bildirirlər. Bu vəziyyətin daha da kəskinləşəcəyini gözləyirik".

E.Hüseynov hesab edir ki, yoxlamalar dayandırılandan sonra ərzaq təhlükəsizliyi ilə bağlı vəziyyət çox pisləşib, sahibkarlar bazarı saxta və təhlükəli məhsullarla doldururlar.

AİB rəhbəri hesab edir ki, sahibkarlığa yönələn yoxlamaların davamında yalnız qida təhlükəsizliyi deyil, Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarında adı olan bütün mallar üzrə təhlükəsizliklə bağlı yoxlamalara da icazə verilməlidir.

Müəllif deyir ki, E.Hüseynov 2018-ci ilin yanvarından ölkədə fəaliyyətə başlayacaq Qida Təhlükəsizliyi üzrə Agentliyin təhlükəli malların satışını önləməsi perspektivinə də nikbin yanaşmır: "Dünya təcrübəsi göstərir ki, bu cür qurumlar uğur qazana bilmirlər. Məsələn, Ukraynada yaratdılar, amma ciddi nəticə əldə edə bilmədilər. Bizdə də uğurlu olacağını gözləmirəm".