Media-icmal 25.02.20

Ölkədə maliyyə-bank sektorunun inkişafı, bahalaşma ətrafında müzakirələr, koronavirusla bağlı İran-Azərbaycan gömrük keçid məntəqələrində məhdudlaşdırmanın iqtisadi əlaqələrə təsiri, icra başçılarının həbslərinin səbəbləri və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır... 

“Azərbaycan” qəzeti “Maliyyə-bank sektorunda inkişaf potensiallı sistem formalaşır” sərlövhəli məqalədə ölkədə bu sahənin sistemli formalaşmasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, ölkə rəhbərliyinin apardığı iqtisadi islahatlar ilə son üç ildə  maliyyə-bank sektoruna yeni nəfəs verilib, belə ki, 2019-cu ildə bank sektorunun kredit portfeli genişlənmiş, mənfəəti, aktiv və əmanətləri, balans kapitalı artmış, xarici borcu azalmışdır: “Bank sektorunun xalis mənfəəti də son bir ildə daha iki dəfə artmış, dollarlaşma kreditlərdə 38 faizdən 35, fiziki şəxslərin əmanətlərində isə 63 faizdən 54 faizə enmişdir”.

Müəllif əlavə edir ki, ölkədə kredit faizlərinin aşağı salınması və daha sağlam kredit ekosisteminin qurulması üçün daşınan əmlakın yüklülüyünün dövlət reyestri yaradılıb ki, bu da daşınmaz əmlakı olmayan sahibkarların da dövriyyə vəsaitlərini girov qismində təqdim edərək kredit almalarına imkan yaradır.

Müəllifə görə, daha bir üsul kredit zəmanəti mexanizminin, üçüncü üsul isə kredit bürolarının yaradılmasıdır.

Yazı müəllifi deyir ki, son 3 ildə depozitlərin bank resurslarında xüsusi çəkisi artmışdır, bu isə bankların depozitlərdən yüksək asılılığını göstərir.

Bununla belə, müəllif vurğulayır ki, bank sektorunda likvidlik izafi də olsa, qeyri-bərabər paylanıb və bahalıdır, odur ki, bank tənzimlənməsi daha çox bazar mexanizmini, rəqabət mühitini və beynəlxalq maliyyə bazarları ilə daha dərindən inteqrasiyasını əsas götürərək həyata keçirilməlidir”.

Müəllifə görə, yığımın qiymətli kağızlar bazarı üzərindən iqtisadiyyatın real sektoruna cəlb edilməsi imkanları böyükdür. Amma bunun üçün Azərbaycanda investisiya şirkətləri, fondları, və s.-nin qiymətli kağızlar bazarında aktivliyi artmalıdır”.

Müəllifin fkirincə, burada  kiçik və orta biznesin (KOB) maliyyələşməsi əhəmiyyət kəsb edir, ona görə də Azərbaycanda KOB-ların inkişafı prioritet elan edilmişdir.

Məqalə müəllifi vurğulayır ki, xarici maliyyələşdirmə KOB-lar üçün əməliyyatlarını genişləndirməyə, avadanlıqlarını modernləşdirməyə və yeni bazarlara çıxışlarına imkan verən vacib resursdur.

Müəllif deyir ki, ölkə rəhbərliyinin maliyyə-bank sektorunda daxili və xarici

şoklara qarşı dayanıqlı, risk idarəetməsi proseslərinə dərindən fokuslanmış, effektiv tənzimləmə və güclü infrastruktur elementləri ilə əhatə olunmuş, inkişaf potensiallı sistem formalaşır.

“Azadliq.info” “Əhalinin yaxşı yaşamasından danışmaq absurddur” sərlövhəli məqalədə əhalinin sosial rifahı barədə iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevin düşüncələrinə yer verib.

Ekspert Azərbaycanda məhsul bazarının 15 faizdən çox, istehlak bazarının 12 faizə yaxın bahalaşdığı halda hökumətin 2,6% bahalaşma elan etməsinə diqqət çəkir.

Ekspert deyir ki, Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2019-cu ildə Azərbaycana 13,7 milyard, 2018-ci ildə isə 11,5 milyard dollar həcmində mal idxal olunub.

Müəllifə görə, bu iki dövrə aid göstəricilər müqayisə edildikdə məlum olur ki, faktiki bazar qiymətləri ilə hesablanmış idxalın həcmi 2019-cu ildə 2,2 milyard dollar və ya 19,2% artıb.

İqtisadçı yada salır ki, DSK hesabatına görə, 2019-cu ildə sabit qiymətlərlə hesablanmış idxal mallarının həcmi, 2018-ci ilə nəzərən 6,5% azalıb: “Xaricdən Azərbaycana gətirilən malların fiziki çəkisi, kütləsi artmayıb azalıb, idxal malları ölkə bazarlarına 25,7% (19,2+6,5=25,7%) bahalaşaraq daxil olub”.

İqtisadçıya görə, bu faiz göstəricisi əsasında bahalaşma məbləği 3 milyard dollar edir, manatla isə bu ≈5,1 milyard manat  edir, yəni, 2019-cu ildə təkcə idxal mallarının yaratdığı bahalaşma minimum 5,1 milyard manat həddindədir.

Ekspertə görə, idxal mallarının dolayı təsiri ilə yerli mallar da bahalaşıb və bunu istisna etmək əsla mümkün deyil.

N.Əliyev yerli malların bahalaşma səviyyəsilə bağlı əlavə mübahisələrə yol verməmək üçün nəzəri olaraq 2,6% qəbul edir, idxal mallarının 26 faizə yaxın bahalaşması fonunda bu “2,6%”i reallıqla əlaqəsi olmayan çox aşağı göstərici adlandırır.

Müəllif deyir ki, müqayisə olunan dövrdə yerli malların ticarət dövriyyəsinin 17,6 milyard manat təşkil etməsini nəzərə alsaq (pərakəndə ticarət dövriyyəsi- idxal), o zaman yerli malların bahalaşma səviyyəsi ≈0,5 milyard manat hesablanır.

Bu məbləğ də əvvəlki bahalaşma məbləğinin üzərinə əlavə olunsa  5,6 milyard manat alınır: “Beləliklə, məlum olur ki, həm yerli mallar, həm də idxal malları 2019-cu ildə daxili bazarları 5,6 milyard manat bahalaşdırıb. Beləliklə, məlum olur ki, 2019-cu ildə məhsul bazarı 15 fazdən çox, istehlak bazarı isə 12 faizə yaxın bahalaşıb. Hesablamaların üzə çıxardığı bu bahalaşma şəraitində əhalinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasını iddia etmək sözün həqiqi mənasında çox absurddur”, deyə eskpert bildirir.

“Yeniavaz.com” “İranla sərhədlərin bağlanması Azərbaycana necə təsir edəcək” sərlövəhli məqalədə bu məsələnin Azərbaycana mümkün təsirlərini dəyərləndirir. 

Müəllif İranda yayılan koronavirus səbəbilə Azərbaycanla İran arasında gömrük-keçid məntəqələrində gediş-gəlişinin tam məhdudlaşdırıldığını deyərək, bunun ticarət əlaqələrinə təsirinə aydınlıq gətirir.

Müəllifə görə, bu məhdudlaşdırma Azərbaycana təsir etməyəcək, çünki İran Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşları arasında yer almır,  belə ki, 2019-cu ildə Azərbaycan İrandan 452,7 min dollarlıq məhsul idxal edib, əvəzində İrana 41,1 milyon dollarlıq məhsul ixrac edib.

Müəllif əlavə edir ki, İrandan edilən idxal Azərbaycanın daxili tələbatına təsir etmək səviyyəsində deyil.

Onun sözlərinə görə, İrandan Azərbaycana idxal olunan məhsullar arasında kartof ilk sırada yer alır, 2019-cu ildə İrandan 54 min 197,3 ton kartof gətirilib, bu isə Azərbaycandakı yerli istehsalın cəmi 5,4%-nə bərabərdir.

Müəllif deyir ki, İrandan idxal olunan mallar Azərbaycanın daxili bazarında ciddi paya sahib deyil, daxili tələbat üçün lazım olan məhsulları isə başqa ölkələrdən də idxal edə bilər.

Yazıda vurğulanır ki, İrandan ən çox idxal edilən məhsullardan biri portağaldır, bunu Türkiyənin də hesabına bərpa etmək olar.

Azərbaycanın İrandan ən çox idxal etdiyi məhsullardan biri də ilkin formalı polietilendir ki, bu da daxili bazara təsir edəcək gücdə deyil, belə ki, 2019-cu ildə Azərbaycan İrandan 32,7 milyon dollarlıq (ümumilikdə 49 milyon dollar) polietilen idxal, eyni zamanda 86,7 milyon dollarlıq polietilen ixrac edib.

“Sfera.az” isə “İcra başçıları niyə həbs olunur? – kölgə iqtisadiyyatı ilə mübarizə” sərlövhəli məqalədə son vaxtlar icra başçlıarının həbslərinin səbəblərini politoloq Elşən Mirzəoğlu ilə dəyərləndirir.

"İcra başçılarının həbsini korrupsiyaya və kölgə iqtisadiyyatına qarşı ciddi mübarizəyə başlandığının anonsu kimi dəyərləndirmək olar”. Politoloq bunu Ağstafa, Yevlax, ardınca isə Nefçala rayon icra başçılarının həbsinin hansı tendensiyanın başlanğıcı olduğunu dəyərləndirərkən söyləyib.

E.Mirzəoğluna görə, bu həbslərin hədəfi korrupsiyaya və kölgə iqtisadiyyatına qarşı mübarizədir: “Adı çəkilən olaylarda həbs edilən icra başçıları ilə bağlı məqamda məhz bu iki amil qırmızı xətlə keçib”, deyə politoloq bildirir.

Politoloqun iddiasına görə, bəzi rayon icra başçılarının korrupsioner qruplaşmalarla əlaqəyə girərək bu yolla dövlət başçısının həyata keçirdiyi siyasətə münasibətdə alternativ mövqe sərgiləmələri bir necə rayonda icra başçılarının həbsinə gətirdi: “Ona görə də, son dövrlər bəzi icra başçılarının həbs edilməsini korrupsiyaya və kölgə iqtisadiyyatına qarşı ciddi mübarizəyə başlandığının anonsu kimi qiymətləndirmək olar”.

Politoloq hesab edir ki, qanunsuzluğa, sui-istifadə hallarına yol verən icra başçıları dövlət başçısının rəhbərlik etdiyi komandada yer ala bilməzdilər: "Bu mənada düşünürəm ki, həm kölgə iqtisadiyyatına qarşı, həm də korrupsiyaya qarşı mübarizənin yaratdığı yeni reallıqlar bir sıra icra başçısının həbs olunmasının əsas səbəbələri sırasına aid ola bilər”, politoloq belə deyib.