Media-icmal 25.08.2016

Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti, devalvasiya gözləntiləri, vətəndaşların adına xəlvəti götürülən kreditlər, bank sektoru daxilindəki qarşılıqlı inamsızlıq bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Bənzəri olmayan qurum – Heydər Əliyev Fondu

“Azərbaycan” qəzeti “Xalq və dövlətə layiqli xidmət” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=103739) keçmiş prezident Heydər Əliyev adına  Fondun  Azərbaycan dövləti qarşısında xidmətlərindən bəhs olunur. Müəllif hesab edir ki, H.Əliyev müasir Azərbaycan dövlətinin ideoloji-siyasi əsaslarını tarixi irs və ənənəyə  uyğun yaradan rəhbər kimi xalq sevgisi qazanıb.

Məqalədə  H.Əliyev Fondunun milyonlarla insanın ümid yerinə döndüyü  vurğulanır və qurumun fəaliyyəti belə dəyərləndirilir: “Fond ictimai təşkilat kimi fəaliyyət göstərsə də qarşıya qoyduğu məqsədlərə, miqyasına və sanbalına görə respubikamızda oxşarı olmayan nüfuzlu qurumdur”.

Yazıda Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya  çatdırılması, xarici təhsil müəssisələrilə münasibətlərin qurulması, elmi tədqiqatlara yardım, ölkənin elmi potensialının artırılması qurumun fəaiyyətinin prioritet istiqamətləri adlandırılır.

Müəllifə görə, dini tolerantlıq və multikulturalizmin inkişafı, insan hüquq və azadlıqlarının qorunması kimi məqsədlər də missiyanın mühüm tərkib hissələridir.

Məqalədə Fondun fəaliyyətinin mahiyyətinin həm Fonda , həm də onun preizdenti, UNESCO və ISESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevaya dərin rəğbətini, dəstəyini qazandırdığı deyilir.

Müəllif Fondun xeyriyyəçilik fəaliyyəti üzərində xüsusi dayanır, xeyriyyəçiliyin ən yüksək keyfiyyət olduğu vurğulanır, amma bu xüsusiyyətlərin hələ tam şəkildə inkişaf etmədiyi qeyd olunur. Yazıda bu məsələ ilə bağlı M.Əliyevadan sitat da gətirilir: “Təəssüflə deməliyəm ki, bütövlükdə xeyriyyəçilik, könüllülük bizdə hələ sözün həqiqi mənasında kütləvi hal almamışdır”.

Yazıda M.Əliyevanın  2007, 2009, 2013 və 2016-cı illərdə amnistiya təşəbbüsləri çıxış etməsi onun insan hüquq və azadlıqlarına həssas yanaşmasının nümunəsi kimi dəyərləndirilir. Bununla yanaşı Fondun beynəlxalq forumlarla əlaqələrində M.Əliyevanın xidmətlərinin müstəsna olduğu vurğulanır. Onun Bakıda keçirilmiş I Avropa Oyunlarının, Formula-1 yarışlarının Təşkilat komitələrinə rəhbərlik etməsi də uğurları sırasında çəkilir. Məqalədə Fondun çoxcəhətli fəaliyyəti barədə  danışan müəllif  yekun olaraq fondun fəaliyyətini uğurla davam etdirəcəyini, ulu öndər H.Əliyevin ölməz ideyalarına söykənərək milli tərəqqi və intibah prosesinə layiqli töhfələrini verəcəyini bildirir.

Manatın ucuzlaşacağı daha realdır

“Azadlıq” qəzeti iqtisadşı ekspert Samir Əliyevin devalvasiyanın mümkünlüyü (http://www.azadliq.info/153794.html) ilə bağlı baxışlarına yer verib.  İqtisadçı Samir Əliyev ölkədə növbəti devalvasiya gözləntisindən yazıb:

Müəllif son vaxtlar devalvasiya narahatlığının artdığnı, bununla bağlı məktublar aldıqlarını bildirir. Müəllif bu narahatlığın hamını qayğılandırmasını belə şərh edir: “İnsanları milli valyutanın taleyi maraqlandırır, bu da təbiidir, devalvasiya hamının mənafeyinə toxunur, həm bankların, həm sahibkarların, həm də sadə vətəndaşların”.

Ekspert manatın taleyinin necə olacağı sualını cavablandırmaqda çətinlik çəkdiyini deyir və bununla bağlı hökumət daxilində qeyri-müəyyənliyin mövcud olduğunu deyir: “ Ən azı maliyyə blokunda Mərkəz Bankla Maliyyə Naziriyi arasında həmişəki fikir ayrılığı qalmaqdadır”.

Ekspert  bildirir ki, iyun-avqust aylarında manat dəyərini 9% itirib və bunu yumşaq davalvasiya adlandırır. Məqalədə deyilir ki, iyun ayından valyuta hərraclarında tələb təklifi 10-12 dəfə üstələyərək manatın məzənnəsinə təsir göstərib. Müəllif hətta neftin nisbi bahalaşmasının manatı xilas edə bilmədiyini nəzərə çatdırır.  Ekspertə görə, ölkə bankları dollar qıtlığı yaşayır, bankdankənar dollarlar ya ölü kapital kimi yatır, ya da kapital şəklində ölkəni tərk edir.

İqtisadçı sentyabr ayından yeni şəraitin yarandığını deyir və manatın sabitliyini təmin edəcək şəraitin olmadığını vurğulayır: “Səbəb isə sadədir, ölkədən rəsmi və qeyri-rəsmi şəkildə kapital axını mövcuddur, ölkəyə isə həmişəkindən dəfələrlə az dollar gəlir”.

Müəllif ölkəyə ancaq Neft Fondunun valyuta gətirdiyini, Fondun 2016-cı ildə 3,2 milyardlıq dollar satdığını və onun üçün nəzərə tutulan normadan artıq dollar satmaq niyyətində olmadığını deyir. Müəllif qeyri-neft ixracına da bel bağlamağın mümkünsüzlüyünü deyir və ilin 7 ayında xarici ticarət dövriyyəsində 167 mln 466 min dollarlıq mənfi saldo yarandığını vurğulayır. 2015-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə qeyri-neft ixracında 30% azalma var. Belə vəziyyətdə tədiyyə balansında da mənfi saldonun olması şübhəsizdir. Müəllif neftin 45-50 dollarlıq həddə qərarlaşdığını və ciddi bahalaşmanın olmayacağını deyir.

Müəllifin fikrincə,  gözlənilməz hal (neftin kəskin ucuzlaşması, siyasi gərginlik, maliyyə panikası) olmazsa, ilin sonuna doğru manat dollara münasibətdə ucuzlaşaraq ən azı 1.80 səviyyəsinə düşəcək. Kəskin devalvasiya tərəfdarları təşəbbüsü ələ alsalar (büdcə icrasında problemlər səbəbindən) onda manatın ucuzlaşması daha kəskin ola bilər.

“Xəlvəti” kredit qurbanları

“Exo” qəzeti sahibkarların öz əməkdaşlarının adına xəlvəti kredit götürməsi məsələsini “Azərbaycanda sahibkarlar öz əməkdaşlarının adına xəlvəti kredit götürürlər” ( http://www.echo.az/article.php?aid=104568) sərlövhəli məqalədə eskpertlərlə araşdırır.

Müəllif deyir ki, çoxsaylı belə hallar qeydə alınıb, sonuna qədər bu şəxs onun adına kredit götürülməsindən xəbərdar olmayıb. “Əməkdaşın xəbəri olmadan onun adına kredit götürmək sahibkarlar arasında kifayət qədər geniş yayılmış təcrübədir”. Bunu isə qəzetə ekspert Əkrəm Həsənov bildirib. Bunu dələduzluq adlandıran ekspert deyir ki, əməkdaş bu kreditdən xəbərsiz olduğunu sübut edə bilmədikdə zərbə altına düşür.

Ə.Həsənov deyir ki, ölkə vətəndaşı arxayın ola bilməz ki, onun adına xəlvəti kredit götürülməyib. Bunu Mərkəzi reyestrdə yoxlaya bilərlər, amma niyə bank əməkdaşlarının və sahibkarların məsuliyyətsizliyi səbəbindən vətəndaş əziyyət çəkməlidir. Ekspert vətəndaşın ancaq məhkəmədə günahsızlığını sübut edə bildiyini deyir.

Ə.Həsənov deyir ki, indi bu sahədə başqa durum yaranıb. Belə ki, istehlak kreditləri manatla verilməlidir, manat sabit olmadığı üçün  banklar belə kreditə əl atmırlar. Ə.Həsənov deyir ki, bu durum bankları başqalarının adına kredit verməkdən saxlayır. Ekspert hətta  problemli kreditlər sırasında adına belə xəlvəti kreditlər götürülmüş insanların olmasını istisna da etmir. 

Ə.Həsənov krediti ödəyə bilmədiyinə görə vətəndaşlara  bankların, kollektorların təzyiqlərini də əsassız sayır: “Əgər bir insanın qazancı ancaq onun yeməyinə güclə çatırsa buna görə insan həbs etməyə heç kəsin hüququ yoxdur”.

Bank sektorunda yaşanan inamsızlıq  

“Novoye Vremya” qəzetində  dərc olunan “Tərəfdaşlar arasında razılıq olmadıqda” sərlövhəli ( http://www.novoye-vremya.com/w65003/.../#.V73qhCh97IU) məqalədə ölkənin bank sistemindəki durum müzakirə edilir.

Yazıda deyilir ki, ölkənin bank sistemindəki qarmaqarışıqlıq şözdan üzə çıxmışdı. Bu müddət ərzində əhalinin Mərkəzi Bank da (MB) daxil olmaqla, bank sisteminə etimadsızlığı daha da artdı. “Həm də məlum oldu ki, bank sistemində durum bizim təxmin etdiyimizdən də pisdir”.

Bank məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov bu etimadsızlığı belə izah edir: “ Əsas səbəb odur ki, Mərkəzi Bank hərrac anonslarında elan etdiyi məbləği depozit hərraclarında kommersiya banklarından ala bilmir, bu isə Mərkəzi Banka etmadsızlıq yaradır”.

Məqalədə deyilir ki, indiyə kimi MB 9 belə hərrac keçirib və heç birində elan olunan məbləği hərracda əldə edə bilməyib. Yazıda bu ilin avquat ayında keçirilən 4 hərracda hər dəfə elan edilən 50 milyon əvəzinə 15-40 milyon manat arasında vəsait cəlb edilib. Ə.Həsənova görə, bu hərraclarla MB kommersiya banklarının ehtiyatlarında olan nağd manat kütləsini qısa müddətə dövriyyədən çıxarmaq istəyir. Ə.Həsənov qəzetə deyib ki, bununla da MB bu pulların valyuta bazarına girərək dollar alınmasına sərf edilməsini istəmir.

Müəllif kommersiya banklarının ehtiyatlarında olan manat kütləsinin müəyyən hissəsini MB-a faizlə verdiyini bildirir, həm də MB-nin bu addımla bankları devalvasiya olmayacağı barədə arxayın salaraq daha iri həcmləri əldə etmək istəyir. Yazıda vurğulanır ki, MB-ya etimadsızlıq üçün əsas var: “ Görünür, kommersiya bankları MB rəhbəri Elman Rüstəmovun devalvasiya olmayacağı barədə iki dəfə dediyi yalanı unutmurlar”. Məqalədə deyilir ki, bu iki dəfə deyilən yalan etmadı tamamilə aradan qaldırıb. Müəllif  deyir ki, E.Rüstəmovun bu günlərdə dediyi üçüncü devalvasiyanın olmayacağı haqda bəyanatını insanların devalvasiya olacağı kimi qəbul edirlər. Məqalədə  nə MB-nin, nə də Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının manata olan etimadı bərpa edə bilməmələri vurğulanır.

Müəllifə görə, hələ ki, MB-nin, kommersiya banklarının, bank sektoruna nəzarət edən qurumların fəaliyyəti Krılovun “Durna, xərçəng və balıq”  təmsilindəki durumu xatırladır, manat ucuzlaşacaq, problemli kreditlər artacaq, bank və maliyyə sektorunda sabitliyi uzun zaman gözləməli olacağıq.