Media-icmal 26.02.20

Azərbaycan-Türkiyə Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının VIII iclası, Çin və İrana məhdudiyyətlərin Azərbaycana mümkün təsirləri, tibbi maska qıtlığı, manatın devalvasiyası ehtimalları və s. məsələlər medianın aparıcı mövzuları sırasındadır...

“Azərbaycan” qəzeti fevralın 25-də Bakıda keçirilmiş Azərbaycan-Türkiyə Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının VIII iclası barədə məqaləyə yer verib.

Bu sırada iclasda Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin və Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın çıxışları xüsusi yer alır.

Azərbaycan dövlət başçısı İlham Əliyev Türkiyə prezidentinin bu səfərinin çox böyük önəm daşıdığına, təkbətək görüşdə Türkiyə-Azərbaycan əlaqələrinin müzakirə olunduğuna diqqət çəkib.

Dövlət başçısı 2019-cu ildə əlaqələrin uğurlu olduğunu söyləyərək, nailiyyətlər əldə edildiyini xüsusi vurğulayıb.

“Bir sözlə, bu gün keçirilən Azərbaycan-Türkiyə Strateji Əməkdaşlıq Şurasının növbəti toplantısı, əminəm ki, əlaqələrimizin gələcək inkişafı üçün çox önəmli olacaq... imzalanacaq ikitərəfli sənədlər əlaqələrimizi böyük dərəcədə gücləndirəcək”, deyə İ.Əliyev bildirib.

Prezident R.Ərdoğan qonaqpərvərliyə görə təşəkkür edərək müzakirə edilən məsələlərin əhatə dairəsi barədə danışıb, eyni zamanda hər iki tərəfin nazirləri arasında aidiyyatı sahələr üzrə müzakirələr aparılacağını diqqətə çatdırıb.

Ərdoğan 2019-cu ildə dövlət başçısı İ.Əliyevin “Dağlıq Qarabağ Azərbaycandır və nida” fikri söylədiyini yada salaraq bunun altına öz imzasını qoyduğunu vurğulayıb.

Türkiyə prezidenti fevralın 9-da Milli Məclisə keçirilən seçkilərin nəticələrinin Azərbaycan üçün xeyirli olmasını diləyib.

Türkiyə prezidenti Azərbaycanda reallaşdırılan islahatlar prosesini də təqdirlə izlədiklərini söyləyib: “İslahatlar prosesini dəstəkləmək məqsədilə bütün sahələrdə təcrübələrimizi Sizinlə bölüşməyə hazır olduğumuzu ifadə etmək istəyirəm. Təbii ki, xüsusilə Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolu, TANAP, "Star” neft emalı zavodu kimi nəhəng layihələrə birlikdə imza atdıq. İndi əsas hədəf təxminən 4,5 milyard dollar olan ticarət dövriyyəmizi 2019-cu ildə müəyyənləşdirdiyimiz kimi 15 milyard dollara çatdırmaqdır. Bu məsələdə də qardaşımla razılıq əldə etdik”, deyə Ərdoğan bildirib.

“Yeni Sabah.az” “Monopolistlərə "gün doğdu" - Qiymətləri bir neçə dəfə qaldıracaqlar” sərlövhəli məqalədə Çində və İranda koronavirusun yayılmasının Azərbaycanın iqtisadi həyatına mümkün təsirini ekspert Nicat Nəsirli ilə dəyərləndirir.

Müəllif iddia edir ki, son vaxtlar koronavirusun yaylması ilə Çin və İrana məhdudiyyətlərin tətbiqi artıq Azərbaycana da  təsirini göstərməyə başlayıb, belə ki, bəzi ərzaq və qeyri-ərzaq məhsullarının qiymətində bahalaşma əmələ gəlib.

Ekspert N.Nəsirli birmənalı olaraq bəyan edir ki, İranla sərhədlər tamamilə bağlanacağı təqdirdə qiymətlərdə bahalaşma qaçılmazdır: “Son vaxtlar belə kampaniyalar tez-tez aparılır. Keçən ilin qışında da buna oxşar bir kampaniya vardı. Ümumiyyətlə şaiyə psixologiyasından bazarda bəzi monopolistlər çox uğurla istifadə edirlər. Bu dəfə də ələ düşən bəhanə məhz bu virus məsələsidir ki, sərhədlər bağlanıb və s. Şaiyə psixologiyası bizim bazarda güclü işləyir və qiymətlərə təsir edir. Bu, məsələnin psixoloji tərəfidir. Bəzi ərzaq məhsulları, ədviyyat qrupuna aid olan zəncəfil, sarıkök və s. bunun kimi məhsulların qiymətləri həmişə yüksək olub. Çünki bu məhsullar xaricdən gəlir”.

N.Nəsirli İrandan Azərbaycana ərzaq məhsullarının gətirilməsinə qadağa qoyulacağı təqdirdə yaranacaq vəziyyətlə bağlı ehtimallar irəli sürüb: “Ümumiyyətlə, İran bizim kənd təsərrüfatı məhsullarımızın gətirilməsində və qida bazarının formalaşmasında çox mühüm rol oynayır. Məsələn, ordan ildə 50 min ton kartof gətirilir. Quru meyvələrə aid olan kişmiş, badam və s. məhsulların illik dövriyyəsi isə təxminən 5 min tondur”.

Ekspert hesab edir ki, İranla sərhdələr bağlanacağı halda nələr baş verəcəyini təsəvvürə belə gətirmək mümkün deyil. Nəzərə alsaq ki, qabaqdan da Novruz bayramı gəlir, xalqımız bu bayrama xüsusi önəm verir. Onun fikrincə, bu bayram ərəfəsində əhalinin istehlak qabiliyəti 4-5 dəfə artır: “Buna görə bu ərəfədə müvafiq orqanlar tərəfindən təcili şəkildə bazarda qiymətə nəzarət mexanizmi işə salınmalıdır. Bazarlarda o qədər işbaz, fırıldaqçı var ki, onlar qiymətləri bir neçə dəfə qaldıra bilərlər".

“Trend.az”da dərc edilən “Ekspert Azərbaycanda tibbi maskaların bahalaşmasından danışdı” sərlövhəli məqalədə müəllif iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramovla tibbi maskaların qıtlığı barədə söhbətləşir.

V.Bayramovun sözlərinə görə, Azərbaycana tibbi maskalar xaricdən idxal olunur, ona görə də istehsalçı ölkələrdə qiymət Azərbaycanda da tibbi maskaların pərakəndə satış qiymətinə təsir göstərir: “Aparılan təhlillər göstərir ki, koronavirusla bağlı dünyada tibbi maskalara tələbatın artması hətta qlobal istehsal həcmi ilə uzlaşmır. Digər tərəfdən, psixoloji amillər də həm dünyada, həm də ölkəmizdə tələbin kəskin artmasına gətirib çıxarıb".

Ekspert hesab edir ki, aidiyyəti dövlət qurumları fors-major hallara hazırlıqlı olmalı, bu cür vəziyyət üçün ehtiyat yaratmalıdır.

Digər tərəfdən, belə fors-major halları istisna olunmaqla, respiratorlar yüksək istehlak tələbi olan məhsul olmadığından, sahibkarlar üçün gəlirli idxal sahəsi deyil. İqtisadçı alim təklif edir ki, yerli sahibkarlar dövlət dəstəyi mexanizmlərindən (sənaye zonalarında güzəştlərdən faydalanma, güzəştli kreditlər, investisiya təşviqi sənədinin verilməsi və s.) yararlanaraq bu məhsulun istehsalını təşkil edə bilərlər.

“Modern.az” isə “Koronavirus davam edərsə, manatın devalvasiyası qaçılmaz olacaq – proqnoz” sərlövhəli məqalədə Çin mallarına idxal məhdudiyyəti qoyulmasının Azərbaycan və s. ölkələrin iqtisadiyyatına təsiri barədə iqtisadçı-ekspert Samir Əliyevlə söhbətləşir. S.Əliyevə görə, dünyada Çin mallarının idxalına məhdudiyyət Azərbaycana, eləcə də digər ölkələrin iqtisadiyyatına təsirsiz ötüşməyəcək, hətta indidən bu fəsadlar hiss olunmağa başlayıb.  

Ekspertin sözlərinə görə, Çin Azərbaycanın əsas xarici iqtisadi tərəfdaşlarından biridir: “İdxalda Rusiya və Türkiyə əsas yerləri tutsa da, son məlumatlara əsasən, Çinin burada payı 11 faizdir. Yəni Azərbaycana gələn 100 manatlıq malın 11 manatı Çinin payına düşür. Buradan geyim mallarından tutmuş, elektrotexnikaya qədər hər şey idxal edilir”.

İqtisadçı Çini Azərbaycanın “Binə”, Sədərək” kimi iri ticarət mərkəzləri və s. əsas təchizatçısı adlandırır, ona görə də Çinlə ticarət əlaqələrinin məhdudlaşdırılmasının təsirinin hiss olunacağını vurğulayır.

Onun fikrincə, Çində baş verən proseslər Azərbaycana birbaşa və dolayı olaraq təsir göstərir və birbaşa təsiri odur ki, virusa görə Çindən gətirilən mallara ya qadağa qoyulub, ya da məhdudlaşdırılıb: “Bu, o deməkdir ki, Çin malları idxalda üstünlük təşkil etdiyindən, avtomatik olaraq mal qıtlığına və qiymətlərin yüksəlməsinə səbəb ola bilər”.

S.Əliyev həm də belə ehtimal səsləndirir ki, proses uzanarsa, manatın devalvasiyası da qaçılmaz olacaq: “2015-ci ildə neft ucuzlaşdı, bu da manatı ucuzlaşdırdı. İndi isə ikibaşlı təsir gözlənilir. Hazırda milli valyutanın məznnəsi dəyişməsə belə, mal qıtlığını müşahdiə edəcəyik. Üstəgəl neftin qiyməti də ensə, bu, manatın devalvasiyasına gətirib çıxaracaq. İranla sərhədlərin bağlanması sərhədyanı rayonlarda sosial vəziyyəti pisləşdirə bilər”.

Bununla yanaşı, S.Əliyev hesab edir ki, Çin tərəfin fevralın sonuna kimi virusu lokallaşdıracağı barədə xəbərlərə inam da azdır: “...Amma Çin qapalı ölkədir. Məlumatlar maksimum dərəcədə gizli saxlanılır, hətta rəqəmlərin üzərində oynayırlar”, deyə ekspert inamsızlığını ifadə edir.