Media-icmal 27.12.2016

Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi üçün əsas olan azərbaycançılıq ideologiyasının inkişafı, ölkədə orta təbəqənin səviyyəsi, sahibkarların bazar tapmaq və hüquq problemləri, xarici investisiya ilə birgə daxili investisiyanın da azalması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Milli həmrəyliyin əsası- azərbaycançılıq

“Azərbaycan” qəzeti “Birlik nümunəsi” sərlövhəli məqalədə

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=112932) milli həmrəylik ideologiyası kimi azərbaycançılığın inkişafı yolunda keçmiş prezident Heydər Əliyev və indiki prezident  İlham Əliyevin xidmətlərini dəyərləndirir.

Məqalədə keçmiş prezident Heydər Əliyevin cəmiyyətin bütövləşməsi naminə azərbaycançılıq ideologiyasını aparıcı amilə çevirdiyini bildirir. Məqalədə Heydər Əliyevin bu sahədə rolu belə qiymətləndirilir: “Böyük strateq azərbaycançılığın tarixən formalaşmış ayrı-ayrı komponentlərini vahid konsepsiyada birləşdirərək onu dövlət idarəçiliyinin elmi-nəzəri bazasına çevirmiş və praktikada tətbiq etmişdir”. 

Müəllif vurğulayır ki, 1993-2003-cü illərdə prezidentlik dövründə H.Əliyev dünya azərbaycanlılarının konkret milli ideya ətrafında sıx birləşdirilməsi ideyasını daim diqqət mərkəzində saxlayıb.

Məqalədə deyilir ki, bu siyasətin güclənməsi üçün 2001-ci il noyabrın 9-10-da Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının I Qurultayı keçirilib, 2002-ci ilin dekabrında “Xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı dövlət siyasəti haqqında” qanunun qəbulu ilə isə dünya azərbaycanlıları birliyinin yaranmasına nail olmaq üçün geniş imkanlar açıb.

Müəllifə görə, azərbaycançılıq ideologiyası bu gün ilk növbədə etnik-dini tolerantlığın və milli həmrəyliyin başlıca təminatçısı kimi çıxış edir: “Əminliklə deyə bilərik ki, ulu öndər Heydər Əliyevin böyük müdrikliklə irəli sürdüyü mütərəqqi həmrəylik ideyaları ötən müddətdə ictimai şüurda daha da möhkəmlənib, vətəndaş sülhü üçün möhkəm təmələ çevrilib”.

Məqalədə ötən 13 ildə prezident İlham Əliyevin də diaspor və lobbi quruculuğu yönündə sistemli iş apardığı vurğulanır. Müəllifə  görə, bu yöndə aparılan dövlət siyasətinin mahiyyəti dünya azərbaycanlılarının potensial imkanlarını müstəqil dövlət quruculuğu prosesində meydana çıxan müxtəlif problemlərin həlli naminə səfərbər etmək, milli birliyə, həmrəyliyə və mütəşəkkilliyə nail olmaqdır.

Yazıda bu gün əqidəsindən, dünyagörüşündən asılı olmadan Azərbaycanı özünə tarixi Vətən bilən hər bir şəxsin vahid amal və ideologiya ətrafında birləşməsi, həmrəylik nümayiş etdirməsi dövrün tələbi, zamanın çağırışı kimi dəyərləndirilir.  

Orta təbəqə yox, kəskin təbəqələşmə var

“Azadlıqinfo”  saytı  “Azərbaycan hökumətinin orta təbəqə yalanı” sərlövhəli məqalədə  (https://www.azadliq.info/172069.html) hökumət təmsilçilərinin ölkədə orta təbəqənin yüksək  olması barədə açıqlamalarını mübahisəli və buna görə də əsassız adlandırır.

Müəllif  Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının rəhbəri Rüfət Aslanlının ölkə əhalisinin 29 faizinin orta təbəqə təmsilçiləri olması haqda açıqlamasını xatırladır: “Dünyada orta təbəqə nümayəndələrinin sayı dünya əhalisinin 14 faizini təşkil edir. Ənənəvi olaraq yüksək gəlirə sahib olan Avropa və Şimali Amerikada bu göstərici müvafiq olaraq 33 və 38 faizə bərabərdir”.

Müəllifə görə, əslində bu açıqlama hakimiyyətin apardığı başqa bir təbliğatı alt-üst edir. Müəllif hesab edir ki, bu təbliğat ölkədə əhalinin cəmi 5 faizinin yoxsulluq həddində olması haqda rəsmi bəyanatları inkar edir. Məqələdə sual edilir ki, əhalinin 29 faizi orta təbəqəyə aiddirsə, o zaman yerdə qalan əhalini hansı kateqoriyaya aid etmək olar.

Ekspert Samir Əliyev deyir ki, ölkədə orta təbəqənin yox səviyyəsində olduğunu digər iqtisadçılar da təsdiq edir: “Əgər qiymətləndirmə aparsaq o zaman məlum olacaq ki, Azərbaycanda orta təbəqə yoxdur. Azərbaycanda kəskin təbəqələşmə var, belə ki, az bir kəsim var ki, onların böyük maliyyəsi var. Böyük bir hissə isə var ki, onların gəliri bir o qədər də yaxşı deyil. Onların əməkhaqları aydan-aya çətinliklə çatır. Artıq həmin təbəqədə də kasıblaşma başlayır. Kiçik və orta sahibkarlıq subyekti olmayan ölkədə orta təbəqə ola bilməz”.

Ekspertə görə, bunu  bir neçə meyarla  dəyərləndirmək olar. Müəllif deyir ki,  orta aylıq əməkhaqqı 485-490 manat arasında dəyişsə də əhalinin böyük hissəsinin əldə etdiyi gəlirlər 200-300 manatdan yüksək deyil.

Məqalə müəllifi hesab edir ki, Azərbaycanda orta aylıq əməkhaqqı ona görə yüksəkdir ki, neft, bank işçilərinin yüksək əməkhaqları var. Məhz onların hesabına orta aylıq əməkhaqqı yüksəkdir.

Yazı müəllifi ölkədə orta təbəqənin yox səviyyəsində olması, ən əsası  insanların dayanıqlı yaşayışının olmadığı, insanlar iş yerlərini itirdikləri halda mütləq pulsuz qalacaqları qənaətindədir.

S.Əliyevin sözlərinə görə, ölkədə orta təbəqənin 29 faiz olması fikri inandırıcı deyil və orta təbəqə standartlarına uyğun gələn pay olduqca azdır.

İş adamlarının bazar qayğıları 

“Exo” qəzeti “Bizim sahibkarlar bazarı öyrənmədən məhsul istehsal edir, sonra isə dövlətdən onu reallaşdırmaqda kömək istəyir” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=54431) iş adamlarının məhsullarını reallaşdırmaq problemlərini ekspertlərlə müzakirə edir.

Ekspertlər həm də ölkədə sahibkarların hüquqlarının qorunması üçün biznes-ombudsman institutuna nə dərəcədə ehtiyacın olması məsələsinə də aydınlıq gətirirlər. 

“Bizim ölkədə biznesin ən böyük problemləri iş adamlarının savadsızlığı, bazar və biznes qanunlarını bilməməsi, vergi haqqında, təsəvvürlərinin olmaması, biznesin hüquqi əsasda aparılması haqqında təsəvvürlərə malik olmamalarıdır. Bizim iş adamları bazarı öyrənmədən məhsulu istehsal edir, sonra isə onun reallaşdırılmasına dövlətdən kömək istəyir. İstehsaldan öncə bu və ya digər məhsulun nə dərəcədə zəruri olması öyrənilməlidir”. Ekspert N.Ağayev durumu qəzetə belə dəyərləndirir.

Ekspert hazırda ölkədə fərdi qaydada 85 min sahibkarın fəaliyyət göstərdiyini deyərək bunu kiçik və orta biznesin inkişafı sahəsində olduqca aşağı göstərici kimi qiymətləndirir. N.Ağayev deyir ki, bu təbəqə ABŞ-da əhalinin 5%-dir, amma bu  5%  ABŞ-ı təmin edir, həm də istehsal olunan məhsulu xaricə göndərir.

Ekspert düşünür ki, Azərbaycan nə vaxtsa biznes-ombudsman zərurəti ilə qarşılaşacaq, amma bu, indi deyil. Onun fikrincə, hazırkı məsələ bütün gücü ölkədə gənc vətəndaşların fəaliyyət gösətərəcəkləri qadın sahibkarlığın və biznesin inkişafına yönəltməkdir.

Ekspert Seyfəl Əliyev Azərbaycanda biznes-ombudsmanən yaradılmasına ehtiyac olduğu qənaətindədir: “Azərbaycanda hər sahibkarın, dövrü olaraq biznes-ombudsmanın köməyinə və biznes məsləhətinə ehtiyacı yaranır.  Bu da heç kəsə sirr deyil ki, bir çox sahibkarlar  azadlıqlarının pozulması halları ilə qarşılaşırlar və belə halda səlahiyyətli şəxsə müraciət etmək zərurəti yaranır.

Onun sözlərinə görə, biznes-ombudsmanın funksiyasına istənilən normativ aktla bağlı informasiya dəstəyi, izahat işinin aparılması, sənədlərin savadlı şəkildə tərtibi üçün sənədlərin öyrənilməsi daxildir.

Ekspert S.Əliyev vurğulayır ki, biznes-ombudsman institutunun yaradılması sahibkarların hüquqlarının və biznes azadlıqlarının daha etibarlı şəkildə qorunması üçün vacibdur. Çünki bu institut mahiyyəti etibarilə bütün dünyada məhz sahibkar təbəqənin hüquqlarını qorumaq məqsədilə yaradılıb.

Daxili investisiya da azalır

“Novaya Vremya” qəzetində “İnvestisiyalarla bağlı situasiya sevindirici deyil” (http://www.novoye-vremya.com/w76686/.../#.WGFsVBuLTIU) sərlövhəli məqalə diqqəti cəlb edir. Müəllif ölkənin investisiya mühitini dəyərləndirir və əsas vurğu daxili investisiya mühiti üzərinə qoyulur.

Məqalədə deyilir ki, məsələ təkcə ölkə iqtisadiyyatına yatırılan xarici sərmayənin azalmasında və xarici investorların ölkədən getməsində yox, həm də daxili investisiya ilə bağlı durumun pisləşməsindədir: “Belə ki, cari ilin yanvar-noyabr aylarında Azərbaycanda maliyyə və sığorta fəaliyyətinin payına 2.6 milyon   manat və ya Azərbaycan iqtisadiyyatının payına 0,02% investisiya düşüb”.

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən keçən il ilə müqayisədə məlum sahə üzrə investisiya qoyuluşunun, bütünlükdə isə il ərzində investisiya həcminin 86,3% azaldığını bildirir.

Məqalədə deyilir ki, bu ilin yanvar-noyabr aylarında iqtisadi və sosial sferanın inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 13009,1 milyon manat yönləndirilsə də bu keçən il ilə müqayisədə 28% azalma deməkdir. Yazıda vurğulanır ki, daxili mənbələrdən əsas kapitala bütün investisiyanın 41%-i yönləndirilib.

Müəllif indiki maliyyə və bank sektorunun durumu nəzərə alındıqda yuxarıda deyilənlərin təəccüb doğurmadığını bildirir: “Maliyyə və bank sektoru dibi olmayan çəlləyə bənzəyir, nə qədər pul qoyursan qoy, xeyri yoxdur. Bir zamanlar dövlətin bu sahəyə çox vəsait qoymasına baxmayaraq,  vəsaitlər dağıdıldı, İndi isə dövlət investisiyasına ümid etməyə dəyməz, hələ ki, dövlətin sərbəst pul vəsaiti yoxdur”.

Məqalə müəllifi hesab edir ki, bank və maliyyə sistemi bir-birinə bağlı sahədir, bir sahədəki durum digərinə təsir edə bilir, odur ki, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının rəhbəri Rüfət Aslanlının maliyyə bazarında sabitləşmə barədə dedikləri doğru deyil.

Müəllifə görə, maliyyə sektorunda investisiyanın bu qədər azalması bu bazarın sabitlikdən hələ çox uzaq olduğunun göstəricisidir.

Yazı müəllifi deyir ki, bank və maliyyə sektorundakı qeyri-müəyyənliyə görə özəl investisiyalar bütün sahələrdə azalıb, dollar qıtlığı isə maliyyə bazarında tezliklə sabitlik olacağı inamını ciddi şəkildə zədələyib: “Bununla bağlı kiçik və orta sahibkarlar oyundankənar duruma düşüblər, işgüzar sazişlər baş tutmur, sahibkarlar maliyyə itkilərinə məruz qalırlar. Belə şəraitdə investisiyaların azalması gözlənilən hadisə idi. Əgər sosial proqramlara yatırımlar azalırsa, başqa sahələr haqda danışmağa dəyərmi?”. 

Məqalədə bildirilir ki, maliyyə sektorunda nisbi sabitlik olmadan nə yerli, nə də xarici inestorlar ölkə itqisadiyyatına sərmayə yatıracaq, islahatların yubadılması isə daha çox investisiya itkisinə səbəb olacaq.