İqtisadi islahatların dəyərləndirilməsi, manatın bazarda sabitləşməməsi, keyfiyyətsiz dərman problemi, bəzi meyvələrin bahalaşması bugünki medianın aparıcı mövzusudur...

Yeni mərhələ - islahatlar nəticə verir

“Azərbaycan” qəzeti “Azərbaycanın inkişafında yeni mərhələ başlayıb” sərlövhəli (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=118695) məqalədə ölkədə aparılan islahatların artıq nəticə verməyə başlamasını dəyərləndirir.

İqtisadi tarazlığın pozulması ilə iqtisadi böhranın başladığını deyən müəllif, XX əsrdə böhranların hər birinin öz spesifikliyi olduğunu, indiki mövcud böhranın isə qlobal xarakter daşıdığını vurğulayır.

Müəllif hesab edir ki, yeni əsrin ilk qlobal iqtisadi böhranı özünü 2008-2009-cu illərdə göstərib və Azərbayan iqtisadiyyatını da sınaqlarla üz-üzə qoyub: “O zaman ölkə Prezidentinin tapşırığı ilə həyata keçirilmiş qabaqlayıcı tədbirlər nəticəsində onun mənfi təsirləri ölkə iqtisadiyyatında praktiki olaraq hiss edilmədi.

Ölkəmiz həmin şəraitdə nəinki iqtisadi tarazlığını qorudu, hətta qeyri-neft sektoru artım nümayiş etdirdi”.

Müəllif hesab edir ki, hazırda davam edən böhran 3 il öncə başlayıb, bu dövrdə dünyada cərəyan edən qeyri-müəyyənliklər, qlobal maliyyə bazarlarındakı qeyri-sabitlik nəticəsində, demək olar ki, bütün ölkələrdə iqtisadi artım azalıb: “İqtisadi artıma mənfi təsir göstərən əsas amillər neft və neft məhsullarının qiymətlərinə də təsirsiz ötüşmədi, iqtisadi böhran səbəbindən təklifin tələbi xeyli üstələməsi neft və neft məhsullarının qiymətlərinin 2014-cü ilin ortalarından kəskin aşağı düşməsini şərtləndirdi”.

Məqalədə deyilir ki, bu vəziyyətdə Azərbaycanda həyata keçirilən uğurlu sosial-iqtisadi siyasət, enerji resurslarının dünya bazarlarına nəqlinə imkan verən layihələr son illərdə ölkənin gəlirlərinin artmasına gətirib.

Müəllif deyir ki, öz iqtisadi inkişaf modelilə Azərbaycan ümumdünya iqtisadi böhranından az əziyyət çəkən ölkə oldu, 2016-cı ilin əvvəlindən başlayaraq qeyri-neft sektorunda genişmiqyaslı və sürətli islahatlara başlandı.

Yazıda 2017-ci ilin Novruz şənliklərində Prezident İlham Əliyevin iqtisadi islahatları dəyərləndirməsi də yer alır: “İqtisadi vəziyyətimiz yaxşılaşır. Keçən il, - mən ötən il burada demişdim, - iqtisadi sabitləşmə, dərin iqtisadi islahatlar ili idi,  bu islahatlar öz bəhrəsini verməyə başlamışdır. Bu il isə artıq inkişaf ilidir”.

Müəllif deyir ki, artıq ölkənin inkişafında yeni mərhələ başlayıb, bu mərhələdə ilk vəzifə olan böhranın təsirlərinin qarşısının alınması yerinə yetirilib.

Yerini tapmayan manat

“Azadlıq.info” saytı “Manatın məzənnəsi inzibati yolla sabit saxlanmamalıdır” sərlövhəli (https://www.azadliq.info/182594.html) məqalədə milli valyutanın mövcud durumunu deputat Vahid Əhmədovla müzakirə edir.

Müəllif vurğulayır ki, manatın məzənnəsinin sabit saxlanması cəmiyyətin diqqət mərkəzindədir və bir müddət öncə ABŞ dolları qarşısında manat ciddi məzənnə fərqində olsa da, hazırda vəziyyət əksinədir.

Müəllif deyir ki, Milli Məclisin iqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Vahid Əhmədov milli valyutanın məzənnəsinin sabit saxlanmasından narahatlığını ifadə edib.

Müəllif vurğulayır ki, millət vəkili bir müddət öncə 1 dolların 1,90 manat səviyyəsinə qədər bahalaşdığını deyərək, Mərkəzi Bankın yürütdüyü bu siyasət nəticəsində nəzarət mexanizminin daha da gücləndirildiyini söyləyib.

Müəllifə görə, V.Əhmədov manatın məzənnəsindəki sabitliyin uzun müddət davam etməsini də xeyirli proses saymır: “Bu durum manat qıtlığı və ajiotaja səbəb ola bilər, odur ki, hazırda iki mühüm vəzifəni-manata etimadı, yəni əhalinin milli valyutaya inamını artırmaq, həmçinin, real sektoru inkişaf etdirmək vacibdir”.

V.Əhmədov hesab edir ki, manatın məzənnəsinin sabit saxlanması 3-4 ay müddətində, yəni, qısa müddətə effekt verə bilər, amma uzunmüddətli perspektiv üçün bu, yetərli sayılmaz və manatın məzənnəsini inzibati yolla sabit saxlamaq lazım deyil: “Bu məsələ bazar münasibətləri çərçivəsində, tələb-təklif əsasında tənzimlənməlidir. Belə olmasa, müəyyən problemlər yarana bilər”.

V.Əhmədov deyir ki, bazar tələb-təklifi nəticəsində manatın müəyyən səviyyədə dayanmasını müəyyən etmək və artıq manatın özünün bazar qiymətini almasından arxayın olmaq lazımdır, bundan sonra isə qeyri-neft və iqtisadiyyatın digər sektorlarını inkişaf etdirmək vacibdir.

Keyfiyyətsiz  dərmanlara açılan yol 

“Exo” qəzeti “Bakıda və ölkənin regionlarında fərqli dərman qiymətləri”  (http://ru.echo.az/?p=58000) sərlövhəli məqalədə dərman qiymətləri məsələsini ekspert Nəriman Ağayevlə müzakirə edir.

Ekspert deyir ki, ölkədə dərmanların qiymət məsələsini nəzarətdə saxlayaraq ictimai monitorinqlər keçirirlər: “Əsasən qiymətlər eyni olur, bəzən isə sahibkarlar qiymətləri qaldırırlar, amma bu, kütləvi deyil, bununla belə, bu da diqqətdə olmalıdır ki, çünki vergidən yayınma kimi hallar mümkündür”. 

N.Ağayev regionlarda fərqli durum olduğunu, nəqliyyat xərclərinə görə, regionlarda qiymətlərin baha olduğunu, bəzi dərmanların isə bazarda olmadığını bildirir.   

Müəllif deyir ki, baha olmasına görə sahibkarlar bu dərmanları ölkəyə idxal etmək istəmirlər, amma əhalinin buna ehtiyacı var.

Ekspert dərmanların qiymətlərinin tənzimlənməsinə baxmayaraq, qiymətlərdə dəyişiklik olmasına toxunaraq deyir: “Demək olar ki, bütün dərmanlar ölkəyə idxal edilir, odur ki, qiymət məsələsi həm də manatın məzənnəsinə bağlıdır,   manat bahalaşanda dərmanın qiyməti azalır, manat ucuzlaşanda qiymət bahalaşır”.

N.Ağayev ölkəyə dərman preparatlarını 50-dən çox şirkətin gətirdiyini, ölkədə isə 2 mindən çox aptek olduğunu, hər 100 min vətəndaşa 22 aptek düşdüyünü nəzərə çatdırır.

Dərmanların qiymət artımına gəlincə, müəllif deyir ki, bütün əlavələrlə dərmanın satış qyimətinin 20%-dən çox ola bilməz.

Müəllif deyir ki, bir çox ekspertlər dərmanların qiymətlərinin tənzimlənməsinin azad bazar tələblərinə cavab vermədiyi, bunun isə ölkəyə keyfiyyətsiz dərman vasitələri gətirilməsinə şərait yaratması qənaətindədirlər. 

Müəllif hesab edir ki, mövcud qiymət məhdudiyyətləri nəticə etibarı ilə ölkənin dərman bazarını keyfiyyətsiz dərmanların doldura bilməsi təhlükəsi yaşadır.  

Bəzi meyvələr niyə bahalaşıb?...

“Bizim yol” qəzetində “Bəzi məhsulların qiyməti sürətlə qalxdı” sərlövhəli məqalədə (http://www.bizimyol.info/news/94344.html) qiymət artımı məsələsi müzakirə edilir.

Müəllif deyir ki, əksər meyvə və tərəvəzlərin qiymətinin qalxdığı müşahidə olunub və meyvələr arasında armud və bananın daha çox bahalaşdığı diqqəti çəkir: “Armud 3 manatdan 5.00 - 5,50 manata, banan isə Bakıda 2.50 - 2.60 manatdan 3.00 - 3.50 manata, rayonlarda isə 3 manatdan 4 manata bahalaşıb”.

Müəllif bazarlarda ticarət ilə məşğul olan şəxslərə istinadən bildirir ki, bayramdan öncə çəkisi 18,5 kq olan bananın yeşiyi 50 manatdan 64 manata qalxıb və bu, təxminən 30% bahalaşma deməkdir.

Məqalədə vurğulanır ki, bununla əlaqədar olaraq bananın pərakəndə satış qiyməti də artırılıb, banan ən çox istehlak edilən meyvələrdən biridir, Azərbaycana banan əsasən Qvatemala və Kosta Rikadan idxal olunur.

Müəllif rəsmi statistikaya istinadən deyir ki, 2016-cı ildə Azərbaycana Kosta Rika və Qvatemaladan 21,5 min ton - 2015-ci ildəkindən 10 faiz çox banan gətirilib.

Bununla yanaşı, rəsmi hesabatlara istinadən müəllif vurğulayır ki, 2016-cı ildə 1 kq banan 93 sentə (təxminən 1,50 manat), bir il əvvəlsə 83 sentə - o vaxtki məzənnə ilə 90 qəpiyə rəsmiləşdirilib. Müəllifə görə, bu qiymətlərə orta hesabla 36 faiz gömrük vergisi və ƏDV (cəmi 50 qəpik) də əlavə olunsa, idxalçıların əvvəlki kimi yüksək qazanc götürmədiyi bilinir. Müəllif hesab edir ki, bəlkə də bu səbəbdən bananın bu ildən topdansatış qiyməti qaldırılıb.