Media-icmal 28.04.2016

Qarabağ probleminin həlli və demokratiya, ölkədə bazar münasibətlərinin qaydasında olmaması, SOCAR-ın ziyanla işləməsi, Qarabağ probleminin həllində əlverişli şərait yaranması bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Qarabağın azadlığı demokratiyadan keçir

“Azadlıq” qəzeti Qarabağ cəbhəsində durumun gərginləşməsi və ölkədaxili ictiami-siyasi durum arasında paralel apararaq bunları rəsmi Bakının münasibəti çərçivəsində araşdırır.

““Lazım”ın sülh masasındakı məğlubiyyəti” sərlövhəli məqalədə Qarabağ probleminin həll edilməməsinin əsas səbəbkarının kimi Rusiya olduğu deyilir. Həm də rəsmi Bakının Rusiya ilə sıx münasibətlərdə olmasına toxunulur. “Hökumət avtoritar idarəetməni davam etdirmək üçün dünya ilə münasibətləri soyudub və Qarabağın işğalına “yaşıl işıq yandıran Rusiyanın “çadırı”na sığınıb. Hər ötən gün təsdiqləyir ki, Qarabağ münaqişəsinin həllinə əngəl törədən Rusiyadır və sülh danışıqlarının mənası yoxdur”.

Həm də “3 günlük aprel müharibəsi”nin  Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını boşaltmaq istəməməsi mövqeyini açıq ortya qoyduğu qeyd olunur.

Məqalədə BMT Sivilizasiyalar Alyansı VII Qlobal Forumunda Prezdent Administrasiyasının şöbə müdiri Novruz Məmmədovun narazı tonda “danışıqları daha 25 il də davam etdirək, biz ədalət istəyirik”, mövqeyi də şərh edilir.

Müəllif Qarabağ probleminin həllini tapa bilməməsinin daha bir səbəbi kimi hakimiyyətin beynəlxalq aləmlə münasibətlərinin qaydasında olmamasını göstərir.

“Bu hökumətin ədalətdən danışması adamı qıcıqlandırır. Uzun illərdir dünya YAP hakimiyyətindən ədalət tələb edir. Amma hakimiyyət repressiyanı gücləndirir, seçkiləri daha kobud şəkildə saxtalaşdırır, korrupsiya cinayətləri çoxalır”.

Müəllifə görə, ölkə içində insan azadlıq və hüquqlarının etibarlı təmin edilməsi bir çox problemlərin həllinə açar olacaq və bu mənada məqalədə oxuyuruq: “Uzun illərdir bəyan edilir ki, Qarabağ münaqişəsinin həlli Azərbaycanın demokratikləşdirilməsindən keçir. Amma hökumət bütün sahələrdə ölkənin adını “qara siyahılara” saldıraraq, düşmənin arqumentini gücləndiurməyə, beynəlxalq aləmin dəstəyini zəiflətməyə xidmət edib”.

Neftin dəyərinin yüksələcəyinə ümidlənməyin

“Novoye Vremya” qəzeti maliyyə çatışmazlığı üzündən SOCAR-ın ağır zamanlar yaşamasına dair “SOCAR zərərə məruz qalır” sərlövhəli məqalə ilə çıxış edib. Hər halda şirkətin yeni ofisə köçə bilməməsini maliyyə çatışmazlığı ilə izah etməsi müəllifdə belə qənaət yaradıb.

Müəllifə görə, hələ bu da hamısı deyil və SOCAR-ın düşdüyü maliyyə fəlakətini qurumun vitse-prezidenti Süleyman Qasımov belə anladır: “2015-ci ildə SOCAR gəlirsiz işləyib. Dünya bazarında neftin dəyərinin kəskin düşməsi,

manatın devalvasiyası nəticəsində SOCAR 2015-ci ili 1 milyard manatdan artıq zərərlə başa vurub. Amma bu zərər manatın kütlə hesabına artımı ilə bağlanıb.

Beləliklə, şirkət ili sıfır gərlirlə başa vurub”.

Məqalədə bunun arxasınca kütləvi ixtisarlar ola biləcəyi proqnozu verilir. Həm də nə qədər iddia edisə də, az da olsa gəlir mənbəyi kimi yenə neft fakrtorunun qalacağı vurğulanır. Rəsmi Bakının iddialarına baxmayaraq, qeyri-neft sektorunun neft sektorunun gətirdiyi az gəlir qədər belə ölkəyə valyuta gətirə bilməyəcəyi nəzərə çatdırılır.

Məqalədə bu sahə ilə bağlı gələcəyə yönəlik təkliflər verilməsi də arxa plana keçirilmir. “Vəsaitlərin məqsədsiz xərclənməsinə son qoyulmalıdır. Neftin dəyərinin yüksələcəyinə ümidlənməyə dəyməz. Əksinə, milyardla zərərlər nəticəsində şirkət özü sıradan çıxar. Odur ki, yeni şərtlər daxilində, yəni neftin indiki qiymətləri, hasilatın azalması şərtləri daxilində yaşamağı öyrənmək lazımdır. Bugünki gün başqa yol sadəcə yoxdur və şirkət məmurları bunu yadda saxlamalıdırlar”.

Problem əlverişli bazar şəraitinin olmamasındadır

“Bizim Yol” qəzeti bir müddət öncə bir qrup supermarket sahibinin alqı-satqı sahəsində yaranan durumla bağlı iqtisadiyyat nazirinə müraciətini və bu fonda problemi iqtisadçı-ekspert Nemət Əliyevlə araşdırır. 

O, mürciəti belə dəyərləndirir: “Bu, əslində bu sahədə yaranan duruma diqqəti cəlb etmək vasitəsi idi. Manatın dəyərdən düşməsinə baxmayaraq, ticarət şəbəkələrində qiymətlərin sərbəstləşməsinə imkan verilmir. Burada ya vergi dərəcələri aşağı salınmalıdır, ya da qiymətlərin rentabelliyi təmin olunmalıdır. Bir də dövlət qurumlarının “yersiz” müdaxilələri çoxdur, qazanclarına əl qoyulur, bunlar ardan qaldırılmalıdır”.

N.Əliyevin sözlərinə görə, kənar müdaxilə olmadığı halda supermarketlər işin öhdəsindən gələrlər. Ekspert bu qurumlardan büdcə ödəmələri tələb olunmasının da vəziyyəti çətinləşdirdiyini deyir. Bu mənada N.Əliyev supermarket sahiblərinin müraciətini əsaslı sayır. Ölkəyə idxal edilən mallara qoyulan 18%-lik əlavə dəyər vergisinin yüksək hədd olduğu deyilir və bu, yolverilməz sayılır.

Amma bu məsələdə N.Əliyev nikbin deyil: “Şikayətlərin icarə haqqının aşağı salacağına inanmıram, amma bazarın tələb-təklif əsasında formalaşması  bu müraciətdə əsas yer tutur”.

Dəqiq hesablama olduğu halda…

“Yeni Müsavat” qəzeti “Ermənistanın aprel məğlubiyyətinin şok səbəbi” sərlövhəli məqalədə Ermənistan ordusunun texniki-hərbi təchizat, əlaqələndirmə və kəşfiyyat sahəsində ciddi böhran yaşadığını deyir. Qarabağ probleminin həlli məsələsində unikal imkan yarandığını iddia edir. Qələbənin qazanılması “düsturu” isə belə təqdim edilir: “Yaranmış durum Azərbaycana işğalçını ədalətli sülhdən imtina edəcəyi halda yerində oturtmaq üçün real unikal şans yaradır. Amma bu şərtlə ki, Bakı Rusiya amilini, beynəlxalq şərtləri də düzgün hesablaya. Bütün hallarda zamanın artıq Azərbaycanın xeyirnə işlədiyini söyləmək mümkündür. Hər necə olmasa, 4 günlük uğurlu savaş Ermənistan-Rusiya müttəfiqliyinə də ciddi çat salıb və Moskva sarıdan “beli boşalıb””.

Məqalə rəsmi Yerevanın Rusiyanın təkliflərindən imtina etməsinin müttəfiqini də çətin duruma saldığı qənaətindədir. Müəlliflər Ermənistanın danışıqlardan imtina etməsini vaxt qazanmaq və aprel hadisələrindən sonrakı “özünə gəlmək” səyləri kimi dəyərləndirir.