Media-icmal 30.11.18

Azərbaycan-Aİ münasibətləri, pensiyanın ödənilməsindəki dəyişikliklər, əmanətlərin tam qaytarıla bilinməməsi təhlükəsi və digər məsələlər bugünkü medianın (30 noyabr, 2018-ci il) aparıcı mövzularındandır.

Azərbaycanın əsas investor və ticarət tərəfdaşı

"Azərbaycan" qəzeti "Avropa İttifaqı Azərbaycanın əsas investoru və ticarət tərəfdaşıdır sərlövhəli məqalədə müəllif ikitərəfli münasibətləri dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan-Avropa İttifaqı (Aİ) əməkdaşlığı Avroatlantik məkana inteqrasiya kontekstində inkişaf edir, bu təşkilatın bir çox proqramlarında iştirakçı olan Azərbaycan Avropa İttifaqının mühüm tərəfdaşı sayılır.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, prezident İlham Əliyevin yürütdüyü müstəqil xarici siyasət Aİ ölkələrilə bərabərhüquqlu, harmonik münasibətlərin qurulmasına əsaslanır və bu quruma üzv dövlətlərin də Azərbaycanla siyasi və iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməyə marağını artırıb.

Məqalədə deyilir ki, Azərbaycan Aİ ilə 1996-cı ildən əməkdaşlıq edir, 2009-cu ildən isə bu əməkdalıq "Şərq Tərəfdaşlığı" proqramı çərçivəsindədir, 2018-ci ilin iyununda tərəflər arasında paraflanan "Tərəfdaşlıq prioritetləri" Azərbaycan-Aİ əlaqələrinin perspektivi üçün yeni imkanlar açacağını müəyyən edir.

"Tərəfdaşlıq prioritetləri" 2018-2020-ci illəri əhatə edir və bu sənəd Aİ və Azərbaycan arasında ikitərəfli gündəliyə yeni təkan vermiş oldu" deyə müəllif sənədin əhəmiyyətini vurğulayır.

Bu kontekstdən irəli gələrək müəllif deyir ki, hazırda Aİ Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşıdır, Aİ ilə ticarət dövriyyəsinin həcminin ümumi ticarətdəki payı 50 faizdir və Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiya yatıranlar arasında Aİ ölkələri üstünlük təşkil edirlər.

Müəllif bu dediklərini əsaslandırmaq üçün müstəqillik dövründə Aİ-dən Azərbaycan iqtisadiyyatına 25 milyard dollara yaxın investisiya yatırılması, Azərbaycanda bu quruma daxil olan ölkələrin 1500-dən çox şirkətinin fəaliyyət göstərməsi kimi rəqəmləri diqqət mərkəzinə çəkir.

İttifaqa daxil olan ölkələrlə ikitərəfli iqtisadi əlaqələrə gəlincə, müəllif Azərbaycan-Almaniya iqtisadi əlaəqlərini ön plana çıxararaq deyir ki,

Almaniyanın Cənubi Qafqaz ölkələri ilə ticarətində Azərbaycanın payı 70 faizdən çoxdur, bu ilin 9 ayında ticarət dövriyyəsi 80 faiz artıb, Azərbaycanda Almaniya sərmayəli 206 şirkət fəaliyyət göstərir və Almaniya tərəfindən Azərbaycana 560 milyon dollar sərmayə yatırılıb ki, bunun da 96 faizi qeyri-neft sektorunun payına düşür.

Müəllif deyir ki, iqtisadi əlaqələrin inkişafı ilə bağlı Azərbaycan Aİ-nın 24 ölkəsi ilə ikiqat vergitutmanın aradan qaldırılması, 17 üzv ölkə ilə sərmayələrin təşviqi və qarşılıqlı qorunması barədə sazişlər imzalayıb, qurumun Tvinninq, TAİEX, SİGMA, Texniki Dəstək, Büdcəyə Dəstək alətləri çərçivəsində indiyədək Azərbaycana 600 mln. avroya yaxın dəstək göstərilib.

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda yaradılan əlverişli biznes mühiti, investorlara göstərilən diqqət və qayğı xarici investorların, xüsusən də Avropa İttifaqına üzv olan dövlətlərin investorlarının Azərbaycana diqqətini daha da artırır. Hazırda Avropa Azərbaycanın əsas investoru və ticarət tərəfdaşıdır.

Pensiya ödənilməsi qaydasındakı "amnistiya"

"Oxu.az" saytında "Yaşa görə pensiyaya düşən amnistiya nədir? - rəy" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif yaşa görə pensiyaya çıxmaq üçün tələb olunan minimum staj tələbinin dəyişdirilməsi ilə bağlı qanunvericiliyə təklif edilən olunan layihənin təfərrüatının məlum olduğunu bildirir.

Yazı müəllifinin deməsinə görə, son dəyişikliyə əsasən hazırda pensiya yaşı kişilər üçün 64, qadınlar üçün 60.5 il nəzərdə tutulur.

Xatırladaq ki, 2016-cı ildə kişilər və qadınlar üçün pensiya yaşı 65-ə qaldırılmışdı, bu müddət mərhələli şəkildə tətbiq olunacaqdı, belə ki, kişilər üçün nəzərdə tutulan 63 yaş həddi 2017-ci il yanvarın 1-dən başlayaraq 2021-ci il yanvarın 1-dək, qadınların yaş həddi 2017-ci il yanvarın 1-dən başlayaraq 2027-ci il yanvarın 1-dək hər il 6 ay artırılacaqdı.

Müəllif deyir ki, bu yaşa çatmış şəxslər isə aşağıdakı iki tələbdən birini ödəməli idilər, ya ən azı 25 il sığorta stajı olmalı idilər, ya da pensiyaya çıxmaq üçün müraciət edən şəxsin fərdi hesabının sığorta hissəsində toplanmış pensiya kapitalının həcmi minimum pensiya (110 manat) almağa imkan verməli idi.

Bu məbləğin yaranması üçün şəxsin pensiya kapitalının həcmi hazırkı dövrə 16743 manat olmalıdır.

İqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayev sayta açıqlamasında deyir ki, reallıqda bu tələbi ödəyə bilmədiyindən minlərlə insanın pensiyasız qalmaq riski böyük idi və yeni dəyişiklik bu riski aradan qaldırdı: "Yenilik odur ki, pensiya yaşına çatmış şəxsin məbləğindən asılı olmayaraq, 2018-ci il 1 iyul tarixinə sığorta hesabında pensiya kapitalı varsa, həmin şəxsin 2006-cı il yanvarın 1-dək olan sığorta stajı avtomatik olaraq 25 ilə bərabər götürələcək. Pensiya kapitalı isə əvvəlki əmsal-məbləğ əsasında hesablanacaq, Yəni, 2006-cı ilin yanvarın 1-dək olan staj illərinin sayı 306 manata vurulacaq və bu şəxsə 7650 manat pensiya kapitalı qazandıracaq".

Ekspert deyir ki, 2005-ci ildən sonrakı dövr üçün isə pensiya kapitalının ümumi həcmi belə hesablanır:

2006-cı yanvar-2017 iyun tarixində toplanmış sığorta kapitalı 80% artırılır, ümumi məbləğ gözlənilən pensiya ödənişi müddətinin (yəni, illərin) sayına bölünür;

Ekspertin deməsinə görə, 2017-ci iyul-2018 dekabradək toplanmış sığorta kapitalının 90%-i götürülür və alınan rəqəm yenə ümumi məbləğ gözlənilən pensiya ödənişi müddətinin sayına bölünür;

2005-ci ilin sonunadək müəyyən edilən 7650 manat da nəzərə alınmaqla, 2006-2018-ci illərdə toplanan kapitalın həcmi ümumi məbləğ gözlənilən pensiya ödənişi müddətinin sayına bölünür və pensiyanın həcmi tapılır.

Ekspert hesab edir ki, bununla 25 illik staj tələbi həll edilir, amma vacibdir ki, 2018-cil ilin iyul ayınadək fərdi hesabda qeydə alınmış pensiya kapitalı olsun.

Ekspert vurğulayır ki, bu qayda 2019-2020-ci illərdə yaşa görə pensiyaya çıxanlara aiddir.

2021-ci ildən başlayaraq isə "25 illik staj amnistiyası" hər il bir il azaldılacaq, məsələn, 2025-ci ildə artıq 2006-cı ilə qədər sığorta stajı 25 il yox, 20 il götürüləcək. Yerdə qalan beş ilin isə 2006-cı ildən sonrakı dövrdə qazanılması vacibdir.

Əgər gələn ilin martına kimi...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Problemli banklarla nə edək?" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif Azərbaycanda bir sıra problemli bankların olduğunu və bunun bütünükdə ölkənin maliyyə sisteminə mənfi təsirini müzakirəyə çıxarır.

Məqələ müəllifi xatırladır ki, əmanətlərin tam sığortalanması haqqında qanunun müddəti gələn ilin martında sona çatır, amma bank sisteminin restruktrizasiyası yekunlaşmayıb və bir neçə problemli bank qalmaqda davam edir.

Müəllif bunu da vurğulayır ki, hələ iki il öncə imzalanmış maliyyə bazarlarının inkişafına dair "Strateji yol xəritəsinə əsasən bankların restrukturizasiyası bu ilin sonuna başa çatmalı idi, amma proses bitməyib.

"Neftin dünya bazarında qiymətinin düşməsi perspektivdə milli valyutaya yaxşı heç nə vəd etmir. Bütünlükdə isə il sona çatır, ölkədə problemli kredit-maliyyə təşkilatları qalmaqda davam edir, xarici amillər isə qarşıdakı ildə maliyyə sabitliyinə şərait yaratmır" deyə müəllif ölkədə maliyyə vəziyyətinin mənzərəsinə işarə edir.

Müəllif bank sahəsində tanınmış ekspert Əkrəm Həsənova istinadən bildirir ki, bank sisteminin restrukturizasiyası gələn ilə qalır və burada daha maraqlı olan məqam budur ki, "Əmanətlərin tam sığortalanması haqqında" qanunun fəaliyyət müddəti 2019-cu ilin martında başa çatır: "Bu isə o deməkdir ki, əgər hansısa maliyyə strukturu gələn ilin mart ayından sonra fəaliyyətini dayandırarsa, əmanətçilər banka qoyduqları əmanəti tam yox, yalnız 30 min manatını ala biləcəklər".

Ə.Həsənov da deyir ki, restrukturizasiyanın bu ilin sonuna bitəcəyini gözləyirmiş:" Ümidli idik ki, bu ulin sonuna bu proses başa çatacaq, amma olmadı.

Problemli bankların qalması isə əmanətçilər üçün həyəcan yaşamaq deməkdir. Əgər əmanətlərin tam sığortalanması haqda qanunun müddəti uzadılmasa gələn ildən əmanətlərin banklarda sürətlə geri çəkilməsi kimi təhlükə yaranır. Bu, əmanətçilər arasında təlaş yarada bilər.

Ə.Həsənov hesab edir ki, problemli banklarla məsələni həll etmək üçün onların bağlanması yeganə çıxış yolu deyil, "sağlamlaşdırılma" kimi yol da var, amma bu da uzanır.

Ekspert hesab edir ki, burada daha bir çıxış yolu Mərkəzi Bankın problemli banklara kredit verməsidir ki, bu banklar həm əmanətləri qaytara, həm də cari xərclərini qarşılaya bilsinlər.

Ə.Həsənov hesab edir ki, bankların indi vətəndaşlarla, firmalarla məhkəmələrdəki çəkişmələri çıxış yolu deyil.

Eskpertə görə, bu kredit ayırmaları olmazsa, problemli banklar vəziyyətdən çıxa bilməyəcək və nəticə etibarilə bağlanacaqlar.

Bakının qış qayğıları

"Müsavat.com"da isə "Qış qapıda: Bakının əsas problemləri nədir? sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif paytaxt rəhbərliyinin qışa hazırlaşmasını, bu sagədəki problemləri ekspert Nüsrət Qasımovla müzakirə edir.

Məqalədə deyilir ki, qış mövsümünə hazırlıqla bağlı Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətində xüsusi qərargah yaradıb, tədbirlər planı təsdiq olunub və qaz, su, elektrik, istilik, nəqliyyat təsərrüfatları tədbirlər planı hazırlayıblar.

Müəllif deyir ki, bu il qışın Bakıda sərt keçəcəyi kimi proqnozlar var və hər il qış aylarında paytaxt ərazisində əsasən təbii qaz və yollarla bağlı problem yaranır.

N.Qasımov isə deyir ki, sayta bildirir ki, problemləri bir il ərzində tam həll etmək mümkün deyil və qərargah yaradılsa, tapşırıq verilsə belə, problemlər yenə yaranacaq: "Öncə deyim ki, cəmiyyətimizdə şikayət, haqqını tələb etmək mədəniyyəti hələ tam formalaşmayıb. Azərbaycanda 200 milyona qədər qaz abonenti var. Lakin ölkədəki qaz təsərrüfatı yeni deyil. Ölkədə 1990-cı illərin əvvəllərindən qaz çəkilişinə başlanıb. O zamandan indiyə qədər yerin altında qalan köhnə kəmərlər var".

Ekspertə görə, həmin qaz xətləri evlərə buxar istiliyi verən, su, kanalizasiya kəmərlərinin, kabellərin əhatəsi ilə keçir və belə təsərrüfatı birdən-birə təmir edib, yeniləmək çətin məsələdir.

N.Qasımov deyir ki, qaz cihazlarının girişində qazın təzyiqi 130 mm. olmalıdır, bundan artıq olanda kəmərlərdə təzyiq yüklənməsi yaranır, bu isə ağır fəsadlara gətirib çıxara bilər.

Ekspert vurulayır ki, Yasamalda, eləcə də digər bir çox ərazilərdə qaz kəmərləri layihə smeta dəyərləndirməsi olmadan çəkilib: "Yəni, bir qonşu qaz xətti çəkdirib, digərləri də ondan götürüblər. Nəticədə isə kəmərdə yüklənmə yaranıb və ötürmə qabiliyyəti imkan vermədiyi üçün insanlar qış aylarında əziyyət çəkirlər".

N.Qasımov hesab edir ki, su və elektrikin normal verilməməsi də qış aylarında Bakıda qaz probleminin yaranmasına səbəb olur.

Ekspert deyir ki, Bakının əsas problemlərindən biri kanalizasiya məsələsidir və burada bu sistem düzgün işləmir, ya vaxtında təmizləmirlər, zibil dolur, ya da tikilən hündürmərtəbəli evlər, düzgün asfaltlanmayan yollar problem yaradır: "Bu qədər ev tikilib, asfalt çəkilib, ancaq bir qarış torpaq ərazi qoymayıblar ki, su gələn zaman yerə hopsun. Yağış yağan kimi küçələrdə sel axır. Bakının kanalizasiya sisteminin mövcud suyu çəkməyə gücü çatmır".

N.Qasımova görə, odur ki, bu problemi qısa zamanda həll etmək mümkün deyil.