Media icmalı 23.04.18

Azərbaycanın daxili və beynəlxalq uğurları, qaz verilməsində yaranan fasilələr, iqtisadi əməliyyatların milli valyutada aparılması barədə mövqelərə baxış və s. bugünki (23 aprel, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Müstəqil dövlət olmaq statusu

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan dövləti öz taleyinin sahibidir" sərlövhəli məqalədə son 15 ildəki uğurları dəyərləndirir.

Müəllif azadlığı böyük nemət sayaraq, xaqların bunun uğrunda mübarizə apardığını bildirir, amma müasir dünyada azadlığın təkcə hansısa dövlətin tərkibində olmamaqla şərtlənmədiyini deyir: "Müstəqillik həm də dövlətin müstəqil qərarlar qəbul edə bilməsi, bütün məsələlərdə özünün mövqeyinin olması, kənar təsirlər altına düşmədən sərbəst siyasət həyata keçirməsi deməkdir".

Müəllif hazırda bir çox dövlətlərin azadlığı formal xarakter daşısa da, bu mənada Azərbaycanın müstəqil iradəyə malik oldğunu deyir və səbəbini belə izah edir: "Bu müstəqillik Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etməyə başlamasından görünməyə başladı. 1994-cü ildə imzalanan "Əsrin müqaviləsi" tarixdə ilk dəfə Azərbaycanın malik olduğu karbohidrogen ehtiyatları barədə müstəqil qərar verməsi idi. Bu müqavilənin milli maraqlarımıza uyğun hazırlanması, dünyanın müxtəlif qütblərini təmsil edən iri şirkətlərin Xəzər dənizinə cəlb edilməsi dövlətimizin müstəqil siyasətindən xəbər verirdi".

Yazı müəllifi bu il aprelin 18-də keçirilən andiçmə mərasimində yenidən prezident seçilən İlham Əliyevin indiyə kimi prezident olduğu 15 illik dövrün hesabatını verdiyini xüsusi vurğulayır.

Müəllif deyir ki, həmin çıxışda İlham Əliyev Azərbaycanın olduğu regionda çox təhlükəli hadisələr baş verdiyini, amma ölkənin son 15 ildə təhlükəsizlikdə yaşadığını, daxili risklərin aradan qaldırıldığını, xarici risklərdən qorunmanın təmin edildiyini bildirib.

Müəllif vurğulayır ki, çıxışda Azərbaycanın iştirakçısı olduğu neft-qaz kəmərlərinin çəkilişinə maneələr olduğu deyilir, amma dövlət başçısı iradəsilə bu mübarizədə qalib gəlib.

Yazı müəllifi hazırda "Cənub qaz dəhlizi" layihəsinin, müxtəlif istiqamətli nəqliyyat dəhlizləri layihələrinin də reallaşdırılma mərhələsində odluğunu, sərmayələr yatırıldığını bildirir.

Müəllif deyir ki, həmin çıxışda dövlət başçısı ölkənin beynəlxalq aləmdə də nüfuz qazanmasına toxunub və son 15 ildə beynəlxalq aləmdə böyük uğurlara imza atdığını bildirib.

Müəllif deyir ki, bu göstəricilər həm də Azərbaycanın öz taleyinin sahibi olmasının, müstəqil siyasət yürütməsinin təsdiqi və sübutudur.

Hələ çox tezdir...

"Exo" qəzetində isə "Azərbaycan milli valyuta ilə haqq-hesab aparmağa hazır deyil" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif Azərbaycanın bütün haqq-hesabları manatla, yoxsa dollarla aparmalı olduğunu iqtisadçı ekspert Fuad Əlizadə ilə müzakirə edir.

F.Əlizadə hesab edir ki, Azərbaycan üçün optimal variant haqq-hesabların ABŞ dolları ilə aparılmasındadır və bu, ən aşağısı ticarət tərəfdaşlarının valyutalarında az-çox sabitlik yaranana qədər qavam etməlidir: "Dünya ticarəti əsasən ABŞ dolları ilə aparılır. Hazırda isə bir çox ölkələr 10 illərlə davam edən dollar asılılığından xilas olmaq istəyirlər. Bu da "dollarsızlaşdırma" deməkdir. İkitərəfli əlaqələrdə haqq-hesabların milli valyutalarda aparılması ilə bağlı danışıqlar son 2-3 ildə aktuallaşıb, burada Çinin, Rusiyanın, Hindistanın, İranın,Türkiyənin adlarını çəkmək olar. Azərbaycanda da bu haqda danışırlar. Türkiyədən əlavə, Azərbaycan Rusiya və İran hökumətləri ilə birgə analoji bəyanatla çıxış edib". F.Əlizadə hazırda bu istiqamətdə vəziyyətin səviyyəsini qəzetə belə şərh edir.

F.Əlizadə hesab edir ki, dünyada vəziyyət heç də sadə deyil, ABŞ hakimiyyətinin bu və ya digər səbəb üzündən sanksiya tətbiqi təşəbbüsləri artır və sanksiya tətbiq olunan ölkələrin siyahısı genişlənir.

Ekspert deyir ki, bundan da irəli gələrək, bir çox ölkələr iqtisadi-ticari hesablamaların milli valyutalarda aparılması düşüncəsinə gəliblər: "Bir tərəfdən bu yaxşıdır, belə ki, ikiqat konvertasiya olmadığı (bir valyutadan dollara çevirmə, daha sonra dollardan başqa bir valyutaya çevirmə) üçün qənaət etməyə imkan verir, digər tərəfdən isə milli valyuta daim dəyişkənlik yaşayacaq".

F.Əlizadə vurğulayır ki, son vaxtlar Türkiyə ticarət əlaqələrində lirə ilə hesablamaların aparılması payını artırıb, bu mənada Azərbaycandan əlavə, Ukrayna, Rusiya və İranla da ticari əməliyyatları lirə ilə aparmaq niyyətindədir.

Amma F.Əlizadə milli valyutalarla haqq-hesab aparmaq məsələsilə bağlı xəbərdarlıq da edir: "Son illərdə dollara nisbətdə Azərbaycan manatı sabit qalıbsa, türk lirəsi əksinə, əhəmiyyətli dərəcədə dəyər itirib. Milli valyutalarla haqq-hesab aparmağa keçdikdə Azərbaycanın da belə itkiyə məruz qalması mümkündür. Məsələyə birmənalı baxış da mümkün deyil, amma hesab edirəm ki, buna keçid hələ tezdir".

Ekspert hesab edir ki, tərəfdaşların milli valyutalarının az ya çox sabitləşməsini gözləmək lazımdır, dolların ehtiyat valyuta olması statusunu itirməsi barədə danışmaq hələ çox tezdir.

F.Əlizadə vurğulayır ki, beynəlxalq ticarətdə "dollarsızlaşdırma" cəhdləri hələ yaranma mərhələsindədir, həm də dolların rolunun dəyişməsində hansısa nəticəyə səbəb olmayıb.

Milyardlar qoyulsa da...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Qaz hara yoxa çıxıb?" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son vaxtlar əhaliyə qaz verilməsində yaranan fasilələri və bunun səbəblərini araşdırır.

Yazı müəllifi deyir ki, son vaxtlar Bakının rayonlarına qaz verilməsində fasilələr yaranır və "Azəriqaz" bunu "texniki işlərin görülməsi" ilə izah edir.

Müəllif vurğulayır ki, çox zaman əhalinin qaz verilməsində fasilə yaranacağından xəbəri olmur və bununla bağlı çoxsaylı şikayətlər var.

Məqalədə Balaxanı qəsəbəsində evlərə qaz verilməsində fasilələrə dair şikayətlərin çoxluq təşkil etməsi xüsusilə önə çıxır: "Qış mövsümndə bu hallar baş verəndə bunu soyuqlarla, kəmərlərdə qazın təzyiqinin aşağı düşməsilə izah etmək olur. İndi isə artıq qış keçib, amma qaz təchizatında problem hələ də həllini tapmayıb".

Müəllifə görə, burada təqsirkarı müəyyən etmək belə asan deyil, çünki problemə görə SOCAR "Azəriqaz"ı, "Azəriqaz" isə SOCAR-ı günahkar bilir və beləliklə, "qapalı dairə" yaranır, nəticədə ziyan çəkən qazın hər bir kubmetrinə dəyərindən 3 qat artıq ödəniş edən abonentlər olur.

Müəllif deyir ki, qazın xaricə ucuz, yerli müştərilərə baha satılması özü də ayrıca bir müzakirə mövzusudur və bunun niyə baş verdiyini heç kəs izah etmir.

Məqələ müəllifi qazın baha verilməsilə yanaşı, həm də keyfiyyətsiz olduğunu iddia edir, ölümcül nəticələrə səbəb olduğunu bildirir və bu halda yüksək rütbəli məmurların Avropanın enerji təhlükəsizliyini Azərbaycanın təmin edəcəyi haqda bəyanatlarının düşündürcü olduğunu bildirir.

Yazı müəllifi ölkənin ixrac imkanlarının artırılmasını lazımlı saysa da, ölkə vətəndaşlarının enerji təhlükəsizliyinin də unudulmamalı olduğunu, Ağcabədi və Quba rayonlarının bəzi kəndlərində hələ də qaz olmadığını bildirir.

Müəllif hesab edir ki, ölkənin eneji sisteminin müasir tələbələrə cavab verə bilməsi üçün islahatlara ehtiyacı var, amma kadrlar olmadan islahat mümkün deyil.

Müəllifə görə, belə bir vəziyyətin yaranmasına səbəb həm də kadr dəyişikliklərinin aparılmamasıdır: "Neft-qaz və enerji kompleksinin bir çox rəhbərləri artıq neçə vaxtdır ki, bu kürsülərdə əyləşiblər, vəziyyəti yaxşı tərəfə dəyişə bilmək üçün əllərini belə tərpətmirlər".

Yazı müəllifi deyir ki, dövlət özü, Avropanın bir çox maliyyə institutları Azərbaycanın bütün enerji sisteminin inkişafı üçün sərmayələr yartırsalar da, fayda olduqca azdır.

Müəllifə görə, müxtəlif şirkətlərin top-menecerləri qaz, işıq, su fasilələri "oyunu" oynadıqca, milyardlar "yeyən" enerji sistemində deqradasiya davam edəcək.