Qərb ölkələri Suriyada əsədin devrilməsindən sonra HTŞ ilə diplomatik danışıqlarda iştirak edirlər

Əhməd əl-Şaraa, Hay’at Təhrir əş-Şam (HTŞ) adlı üsyançı qrupun lideri və Əbu Məhəmməd əl-Cövlani təxəllüsü ilə tanınan şəxs, Qərb ölkələri ilə diplomatik müzakirələrə başlayıb və Əsədin hakimiyyəti dövründə tətbiq edilmiş sanksiyaların ləğv edilməsini tələb edib.

Almaniya Dəməşqdə HTŞ nümayəndələri ilə danışıqlara başlayıb və bu müzakirələr Almaniya Xarici İşlər Nazirliyinin bildirdiyinə görə, “inklüziv keçid prosesi və azlıqların qorunması” mövzusuna yönəlib. Danışıqlar həmçinin Əsəddən sonrakı dövrdə diplomatik əməkdaşlıq yollarını araşdırmağa istiqamətlənib.

Eyni zamanda, Fransa xüsusi nümayəndə Jan-Fransua Giyomun rəhbərliyi altında Dəməşqə nümayəndə heyəti göndərib. Nümayəndə, Fransanın Suriyanın keçid prosesinə dəstəyini vurğulayıb və “Dəməşqdəki faktiki hakimiyyətlə əlaqə qurmaq” ümidini ifadə edib.

İtaliyanın Baş naziri Corcia Meloni, Suriyanın yeni rəhbərliyi ilə əməkdaşlığa ehtiyatla yanaşmağa hazır olduğunu bildirərək, məsələ ilə bağlı tədbirli olmağa çağırıb. “İlkin siqnallar ümidvericidir, lakin həddindən artıq ehtiyatlılıq tələb olunur,” deyə o, çərşənbə axşamı qeyd edib.

Bazar ertəsi əl-Şaraa Böyük Britaniyanın diplomatları və BMT nümayəndələri ilə görüşərək, beynəlxalq ictimaiyyətlə əlaqələri inkişaf etdirməyə hazır olduğunu göstərib. Yaxın günlərdə onun Fransa və Almaniya rəsmiləri ilə də görüşü gözlənilir, çünki Qərb ölkələri əlaqələrin normallaşdırılması imkanlarını araşdırır.

Böyük Britaniyanın nümayəndəsi Enn Snow ilə müzakirələr zamanı əl-Şaraa sanksiyaların yumşaldılmasının vacibliyini vurğulayaraq, bu tədbirlərin artıq sadə suriyalılara zərər verdiyini bildirib. “Onlar həm şallağa, həm də onun qurbanlarına tətbiq edilən bütün məhdudiyyətləri ləğv etməlidir – şallaq artıq yoxdur. Bu müzakirəyə açıq deyil,” deyə o bildirib.

O, həmçinin üsyançı qrupların buraxılmasını və döyüşçülərinin Suriyanın Müdafiə Nazirliyinin rəhbərliyi altında vahid hərbi struktura inteqrasiya edilməsini elan edib. “Hər kəs qanunun aliliyinə tabe olacaq,” deyə o, bəyan edib.

Suriyanın müharibədən əvvəlki əhalisinin təxminən 3%-ni təşkil edən şiə sektası Druze icmasının üzvlərinə müraciət edərkən, əl-Şaraa milli birliyin əhəmiyyətini vurğulayıb. “Suriya bölünməz qalmalıdır. Dövlətlə bütün konfessiyalar arasında ictimai müqavilə sosial ədalətin təmin olunması üçün zəruridir,” deyə o bildirib.

Qərb ölkələri görünür, HTŞ ilə əməkdaşlığını bu qrupun azlıqların müdafiəsinə yanaşmasına əsasən qiymətləndirir. Avropa Komissiyasının Prezidenti, Estoniyanın keçmiş Baş naziri Kaya Kallas, sanksiyaların ləğvi və HTŞ-nin terror siyahılarından çıxarılmasının “retorikadan çox, əməli addımlara” bağlı olacağını vurğulayıb.

BMT-nin Humanitar Məsələlər üzrə Baş katibinin müavini Tom Fleçer, Suriyanın yeni rəhbərliyi ilə müzakirələrdən sonra nikbinliyini ifadə edib. O, “kritik humanitar yardımın əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirilməsi üçün əsas”ı müharibədən əziyyət çəkən ölkə üçün dönüş nöqtəsi adlandırıb.

Bu arada, Suriya müxalifətinin uzun müddətdir dəstəkləyiciləri olan Türkiyə və Qətər, Dəməşqdə səfirliklərini yenidən açaraq, yeni rejimə dəstək nümayiş etdirib.

Əsədin hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması HTŞ və müttəfiq qüvvələrin rəhbərlik etdiyi, Suriyanın şimal-qərbindən Dəməşqə doğru irəliləyərək, paytaxtı 8 dekabr tarixində ələ keçirdikləri 11 günlük hücumdan sonra baş verib. Tez baş verən rejim dəyişikliyi diplomatik əlaqələrin bərpası üçün unikal bir imkan yaradıb, lakin HTŞ-nin sabitliyi və demokratik idarəetməyə bağlılığı ilə bağlı suallar doğurur.

Suriyanın yeni rəhbərliyi qlobal səhnədə legitimlik qazanmağa çalışarkən, azlıqlara münasibəti və beynəlxalq normalara riayət etməsi diqqət mərkəzində olacaq. Qərb ölkələri üçün risklər yüksəkdir: əl-Şaraa ilə əməkdaşlıq sabit keçidə yol açacaq və ya parçalanmış Suriyada ixtilafları daha da dərinləşdirəcək.

Yaxın həftələr HTŞ-nin verdiyi vədlərin səmimiliyini və beynəlxalq ictimaiyyətin əvvəllər şübhə ilə yanaşılan qrupun rəhbərlik etdiyi bir hökuməti qəbul etməyə hazırlığını sınaqdan keçirəcək.