Divar kağızındakı ləkələr

2013-cü ildə idxalçılar Azərbaycana 4,8% çox divar kağızı gətiriblər.  Amma təhlil göstərir ki, artan tələbatın tamamilə idxal hesabına ödənildiyi bu bazarında gömrükçülər “korrupsiya palitrasını” işə salaraq, divar kağızına öz “naxışlarını” vururlar və rəsmi rəqəmlər yalnız statistikanı əks etdirmək üçündür.

Gömrüyün barmağı

İdxalçılar gömrük orqanının “barmağının işarəsi” ilə işləməyə adət ediblər və digər məhsul növləri üzrə biznes sahələrində də tətbiq edilən oyun qaydalarını dəyişməyin onların iradəsindən kənar olduğunu anlayıblar və şəraitə uyğun hərəkət edirlər. Bəzi məişət əşyalarından fərqli olaraq, bazara qaçaq divar kağızı çıxarmaq qeyri-mümkündür – hər şey gömrüyün nəzarəti altındadır. Malın neçəyə bəyan olunması belə idxalçılar müdaxilə etmirlər. Onlara yalnız ödəniləcək pulun məbləği deyilir. Amma bu pulun hansı hissəsi dövlət büdcəsinə gedir – onlar üçün önəm daşımır. Onsuz da gömrükdə ödənilən pulları sonunda istehlakçıdan çıxacaqalar.

 “İdxalla bağlı sənədləri Bakı Baş Gömrük İdarəsinə təqdim edirik. Orada bəyannaməni özləri yazırlar. Nə qiymətə rəsmiləşdirmə aparılır – bu, bizim üçün önəmli deyil” – Avropa ölkələrindən divar kağızı idxalı ilə məşğul olan “Konstruktor” MMC-nin direktoru Fikrət Salahov belə deyir. Şirkət rəsmisi satış həcmini söyləməkdən imtina edir və bunu kommersiya sirri ilə izah etməyə çalışır. Amma qeyri-rəsmi tənzimlənən bir bazarda əsas sirrin başqa bir mətləb olduğu göz önündədir: şirkətlər bazara gömrük statistikasında əks olunandan daha çox mal gətirildiyini, qiymətlərin süni şəkildə azaldıldığını yaxşı bilirlər və bunun ictimailəşməsini istəmirlər.

Ötən il Azərbaycana gətirilən divar kağızı gömrükdə toplam  4 milyon 330,8 min ABŞ dollarına rəsmiləşdirilib. Yəni, 1 kiloqramı $0,733-ə. Bu o deməkdir ki, bir top divar kağızı gömrükdə orta hesabla 1,20 manata rəsmiləşdirilir. Düzdür, bazarda Ukrayna mənşəli topu 3 manata olan divar kağızı da tapmaq olar. Amma bu, təklifin 2-3%-dən artıq deyil. Təqribi hesablamalara görə, hər il gömrükdə təkcə divar kağızı idxalı üzrə dövlət büdcəsindən ən azı 15 milyon manat yayındırılır.

Gürcüstanın Milli Gömrük Xidmətinin açıqlamasına görə, bu ölkəyə 2009-ci ildə satış üçün gətirilmiş 2121 ton divar kağızının 1 kq-ı orta hesabla 3,26 dollara bəyan edilib. Həmin il Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gömrük Komitəsində divar kağızı (5024,3 ton) bundan 5 dəfədən də aşağı qiymətə - 62 sentə rəsmiləşdirilib.

Əgər 2012-ci ildə DGK 5601,6 ton divar kağızının sərhədimizi keçdiyini qeydə almışdısa, ötən il bu rəqəm 5873,7 tona qalxmışdı. Mütəxəssislər bazarın gerçək həcminin aşağısı iki dəfə çox olduğu qənaətindədirlər. Pərakəndə ticarətlə məşğul olan dükanlarda deyirlər ki, bu biznes əsasən bir neçə şəxsin inhisarındadır və bazara “qapıdan” daxil olmaq müşkül məsələdir.

Divar kağızı dükanları şəbəkəsi

Divar kağızları həm ixtisaslaşmış dükanlarda, həm də tikinti materialları marketlərində təklif olunur. Pərakəndə satışda bütün zövqlərə uyğun mal tapmaq olar. İdxalçılar alıcının kaprizini təmin edəcək hər növ divar kağızı gətirirlər. Keyfiyyət artdıqca, qiymətlər də qalxır. Uzunluğu 10 metr olan bir top divar kağızının qiyməti 3 manatdan başlayır, 50  manat və daha yüksək qiymətə təklif olunur.

Bazarda ən çox satılan Ukrayna malıdır. Elə rəsmən ölkəyə öz çox divar kağızı ixrac edən ölkə də Ukraynadır. Əgər 2009-cu ildə bu ölkənin Azərbaycanın divar kağızı bazarında payı 2165,4 tonla 43% idisə, ötən il bu rəqəm 3693 ton olmaqla 63%-ə çatdırılmışdı. Təkcə keçən il gömrükdə rəsmiləşdirilən Ukrayna istehsalı olan divar kağızının həcmi əvvəlki ilə nisbətən 15 faiz artmışdı. Ticarətçilər deyirlər ki, alıcılar Ukrayna malına geniş çeşid və qiymətin münasibliyinə görə  üstünlük verirlər. Hazırda Ukrayna istehsalçılarının divar kağızlarının ən çox alınan çeşidlərinin orta qiyməti 8-10 manat arasında dəyişir. “Qiymətlər neçə ildir demək olar  dəyişməz qalır. İnhisarçılıq olmasa, qiymətlər ən azı 15-20% aşağı düşə bilərdi”. Bakı mağazalarının birinin satıcısı belə deyir.

Amma alıcılara brend mallar təklif edən şirkətlər də az deyil.  “Emiliana Parati – Azerbaijan” şirkətinin  "Oboy Evi" mağazalar şəbəkəsi Bakıdan başqa Gəncə, Sumqayıt, Xırdalan, Qəbələ, İmişli və Lənkəranı əhatə edir. Şirkət İtaliya, Belçika, Almaniya, Hollandiya və ABŞ-ın divar kağızı markalarının Azərbaycanda rəsmi təmsilçisidir. Yüksək texnoloji metodlarla hazırlanmış parça və vinil tərkibli divar kağızları təklif edən şirkətdə qiymətləri məmnuniyyətlə desələr də, satış həcmi barədə sualı cavabsız qoyurlar.

“İtalDizayn” Şirkətlər Qrupunun "D-Sign" Divar Kağızları Evi Almaniya, İtaliya, Böyük Britaniya, ABŞ və başqa. ölkələrin divar kağızlarının satışıyla məşğuldur. Bu geniş ticarət evində Almaniyanın KT-Exclusive, İtaliyanın Progetto Parato, Roberto Cavalli, İngiltərənin Holden Decor, Amerikanın NL Fabrics kimi vinil, flizelin və parça materialların əsasında modern, klassik, artdeko və avanqard üslubda hazırlanmış məşhur brendləri satılır.  Amma burada, həmçinin “Konstruktor” MMC-də və başqa dükanlarda rəqəmləri söyləməyi sevmirlər.

Gömrük qiymətləri

Axtarsanız mağazalarda topu 20 manatdan aşağı qiymətə təklif olunan alman divar örtüklərini çətinliklə taparsınız. Elə yerli elektron ticarət şəbəkəsində də Almaniya malı bu qiymətə satışa çıxarılır. Amma gömrükdə alman divar kağızı ortalama 1,07$/kq rəsmilədirilib. 2012-ci ildə isə bundan da aşağı, yəni 94 sentə bəyan edilmişdi. Keçən ilə Almaniyadan 331,2 ton, yəni inişildəkindən 36.7% çox divar kağızı gətirilmişdi.

İtaliyadan gətirilən divar kağızlarının həcminin isə azaldığı bildirilir. Əgər 2012-ci ildə bu ölkənin Azərbaycana 641,3 ton divar örtüyü göndərdiyi bildirilirdisə, ötən il bu göstərici təxminən 6 dəfə azalaraq 105,7 tona düşüb. Əvəzində bir kq malın bəyan olunan qiyməti 0,78-dən 1,20 dollara qalxdı.

DGK Ukraynadan sonra bazarda Rusiya və Belarus  istehsalçılarının mallarının (2013-cü ilin nəticələrinə görə müvafiq olaraq 874,5 və 374,7 ton) yer aldığını bildirsə də, satıcılar bu ölkələrin bazarda payının çox olmadığını deyirlər. 

Bazar çox az miqdarda mal çıxaran Çin istehsalçılarının (24,2 ton) malı isə məşhur Britaniya (39,2 ton) brendlərinin qiymətinə - tonu 1470 ABŞ dollarına rəsmiləşdirilir. 08A