Pambığın məhsuldarlığının aşağı olmasının səbəbi nədir?

Bakı/27.03.18/Turan: Torpağın məhsuldarlığını artırmaq və bərpa etmək üçün pambıq və dənli bitkilərin növbələşməsi barədə Bərdədə pambıqçılığın inkişafı ilə bağlı respublika toplantısında danışılıb. Prezident İlham Əliyev yanlış hesablamalar və çatışmazlıqları təhlil etmək zərurətini qeyd edib və deyib ki, bundan sonra pambıqçılığın inkişafı yalnız məhsuldarlığın artması yolu ilə baş verməlidir.

Ümumiyyətlə, iki il ərzində məhsuldarlığın altı dəfə artmasına baxmayaraq, "ağ qızıl"ın yığımı gözləntiləri doğrultmayıb. Məlum olub ki, hektardan məhsuldarlıq Tərtər rayonunda 27 sentner, Bərdədə 26,3 sentner, Biləsuvarda 21,8 sentner, Ağcabədidə 21,5 sentner, Ağdamda 20,6 sentner, Cəlilabadda 20 sentner təşkil edib. Digər rayonlarda məhsuldarlıq 20 sentnerdən, bəzən 10 sentnerdən aşağıdır.

Kənd təsərrüfatı mütəxəssisi Vahid Məhərrəmov Turan-a deyib ki, böyük maliyyə xərclərinə baxmayaraq, keçən il 136,4 min hektar pambıq sahəsindən 207 min ton məhsul (hər hektara 15,1 sentner) yığılıb. Eyni zamanda, 2016-cı ildə hökumətin pambıq kampaniyasının başlanğıcında 179 bahalı kombayn gətirilib, 2017-ci ilədək isə bahalı texnikanın sayı 13 dəfə artaraq 268 ədəd təşkil edib. Bundan əlavə, 200 min büdcə işçisi işə cəlb edilib.

Fermerlər əhəmiyyətli itkilərə məruz qalıblar. Çünki emal şirkətləri məhsulu ucuz qiymətlərlə - kiloqramını 50 qəpiyə alıblar. Məhsuldarlıq isə az olub. "Bir hektardan 1,510 kq pambıq toplanıb. Fermerlərin xərcləri orta hesabla 830 manat təşkil edib. İşçilər pambığın 1 kiloqramından 10-13 qəpik qazanıblar. Hesablamalarımıza görə, bir çox pambıq yetişdirənlər qazanmayıb, əksinə, zərər görüblər. Fermer təsərrüfatlarının zərərləri orta hesabla hektardan 75 manat - ölkə üzrə 10 milyon manat təşkil edib. 200 min kəndlinin əməyindən iki böyük dövlət məmuru qazanıb"- deyə ekspert bildirib.

Ehtimal etmək olar ki, Bərdədəki respublika toplantısı yeni kampaniyanın başlanğıcı olacaq, intensiv yollarla inkişaf devizinə keçiləcək.

Kənd təsərrüfatı eksperti Fuad Əlizadənin sözlərinə görə, bitkilərin əkinin növbələşməsi nəticəsində artım üçün təkcə əlverişli şərait yaranmır, həm də bir çox aqrotexniki tədbirlərin effektivliyi əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşır, lakin bu yanaşma tətbiq olunmayıb.

"Fermerlər arasında bölünmüş torpaqların böyük hissəsi orta hesabla 6 hektara qədərdir. Aydındır ki, kiçik təsərrüfatlarda məhsulun növbələşməsi prosesi mənfəətsizdir, bu yanaşma iri iqtisadi təsərrüfatlarda özünü doğruldur", - deyə ekspert qeyd edib və bildirib ki, yerli fermerlər əkin növbələşməsi həyata keçirməyib, Sovet İttifaqı dövründə ciddi şəkildə həyata keçirilən aqrotexniki qaydalara əməl edilməyib.

Əkin növbələşməsi ona görə lazımdır ki, uzun müddət eyni məhsul yetişdirən torpaq zəifləyir. Pambığa gəlincə, 6 hektar sahəni dörd hissəyə bölsək, bir hissəsində başqa bitki əkilməlidir. Taxıl və yonca torpağı azotla zənginləşdirir. Əkin növbələşməyəndə torpaq zəifləyir və pambığın məhsuldarlığı azalır.

Daha geniş əkin sahələrində pambıq bitkilərini yonca və taxıl ilə əvəz etməyə imkan olur.

"Yonca və pambıq əkini növbələşdirilir. İki il taxıl, daha sonra pambıq əkmək olar. Sonra yenə iki il yonca və pambıq. Beləliklə, bitkiçilik və heyvandarlığın inkişafına nail olmaq mümkündür. Eyni zamanda, pambığın məhsuldarlığı artır", - deyə Əlizadə qeyd edib.

Pambıq sahələrində əkin növbələşməsinin olmaması torpaqların həddindən artıq şoranlaşması və məhsuldarlığın azalmasına gətirib çıxarır. Əkinin növbələşməsi sahənin 60%-də pambıq əkilməsi, 40%-də hətta dənli bitkilər və yem bitkiləri əkilməsini nəzərdə tutur.

Problemin tarixinə gəlincə, bir hektardan məhsuldarlığı 2016-cı ildəki 20 sentnerdən keçən il 30-35, hətta 40 sentnerə qədər artırmaq planlaşdırılırdı. Lakin gözləntilər özünü doğrultmadı və məhsuldarlığın az olmasının səbəbləri aydınlaşdırılmağa başlandı. Pambıq yığımını artırmaq üçün avadanlıq tədarükü, suvarma işləri, gübrələrin və pestisidlərin istifadəsi və s tətbiqi nəzərdə tutulur. Eyni zamanda, elan edilmiş tədbirlər artıq iki il əvvəl planlaşdırılıb. -0-