ATƏT DTİHB missiyasının mətbuat konfransına ön söz

Bakı/10.03.18/Turan: ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosunun Azərbaycanda prezident seçkilərində müşahidə missiyasının rəhbəri Korin Yonker cümə günü keçirdiyi mətbuat konfransında öz bəyanatları ilə iştirakçıları təəccübləndirib.

O, missiyanın işinə yeni başladığına istinad edərək, seçkiqabağı vəziyyətə qiymət verməkdən qəti imtina edib. Yonker hətta DTİHB-nin seçkiqabağı qiymətləndirmə missiyasının rəyləri haqqında suala da cavab verməyib.

Yeri gəlmişkən, fevralın 21-22-də Bakıya səfər etmiş seçkiqabağı nümayəndə heyəti özü də missiyanın yekunları ilə bağlı şərh verməmişdi.

Maraqlıdır ki, 2013-cü il prezident seçkilərində ATƏT DTİHB-nin qiymətləndirmə missiyası iyulun 13-də öz rəyini açıqlamış, ölkənin seçki sisteminə diqqət çəkmişdi. MSK üzvlərinin üç bərabər hissədə: parlament çoxluğu, azlığı və "adətən hakim partiyanı dəstəkləyən" müstəqil deputatlar tərəfindən təyin edildiyi qeyd edilirdi.

125 dairə və 5300 məntəqə seçki komissiyalarının üzvləri də bənzər sxem üzrə təyin edilir. Seçki komissiyalarının bütün sədrləri parlament çoxluğu tərəfindən təyin edilir.

Missiyanın bir sıra həmsöhbətləri bu formulun hökumətyönlü qüvvələrin bütün komissiyalara nəzarət etməsinə imkan verdiyini, seçki komissiyalarının qərəzsizliyinə etimadı sarsıtdığını bildiriblər.

Seçki qanunvericiliyinin təhlilində qeyd edilir ki, son illər qəbul edilmiş düzəlişlər nəticəsində namizədlər dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməkdən məhrum ediliblər, seçkiqabağı təşviqat isə 23 günə qədər azaldılıb.

2009-cu ildə Konstitusiyaya düzəlişlər hazırki prezidentin üçüncü müddət üçün namizədliyini irəli sürməsinə imkan verib. Bu zaman AŞ-ın Venessiya Komissiyası bunu "demokratiyadan geriyə doğru" bir addım kimi qiymətləndirib, deyə hesabatda bildirilirdi.

Missiyanın bir sıra həmsöhbətləri seçkiqabağı dövrdə əsas azadlıqlarının həyata keçirilməsi zamanı ciddi problemlərlə qarşılaşdıqlarını bildiriblər. Xüsusən, toplaşmaq və birləşmək azadlıqları məhdudlaşdırıldığına görə siyasi partiyaların və vətəndaşların öz siyasi baxışlarını ifadə etmək imkanı məhdudlaşdırılıb.

Bir neçə partiya görüşlər keçirmək üçün ofislər və yerlərlə təmin edilməkdə problem yaşadıqlarını bildiriblər.

Müxalifətin bir namizədi 2013-cü ilin əvvəllərindən həbsdədir (İlqar Məmmədov) və daha bir müxalifət lideri (Əli Kərimli) 2005-ci ildən etibarən ona pasport verilməsindən imtina edildiyi üçün ölkəni tərk edə bilmir.

Bir neçə televiziya kanalının mövcud olmasına baxmayaraq, vətəndaşların müxtəlif siyasi baxışlar əldə etməsi məhdudlaşdırılıb. Eyni zamanda, çap KİV-lərinin tirajları məhdudlaşdırılıb.

Böhtan və digər ittihamlarla məhkəmələrə verilən iddialar jurnalistlərin sərbəst işləməsinə və fikir bildirməsinə imkan vermir. 2013-cü il iyunun 4-dən diffamasiyaya görə cinayət məsuliyyəti İnternetə də şamil edilib, deyə hesabatda qeyd edilir.

DTİHB-nin digər - 7 noyabr 2010-cu il parlament seçkilərindəki monitorinq missiyası ilk mətbuat konfransındaca seçkiqabağı vəziyyətə qiymət verib. Onun rəhbəri, Böyük Britaniya nümayəndəsi Odri Qlover (Audrey Glover) qeyd edib ki, hakimiyyət DTİHB-nin bütün tövsiyələrini yerinə yetirməyib.

"Qanunların tətbiqi də məzmunu qədər aydın olmalıdır və bu, siyasi iradədən asılıdır", deyə Qlover bildirib.

Turan-ın ATƏT-in seçkiqabağı komissiyaların tərkibi ilə bağlı tövsiyələri yerinə yetirilmədiyi halda seçkiqabağı prosesin nə dərəcədə obyektiv hesab ediləcəyi barədə sualına cavabda Qlover bildirib ki, missiya seçki administrasiyalarının siyasi tərkibinə diqqət yetirəcək.

Bundan başqa, missiya toplaşmaq azadlığına, xüsusən Bakının mərkəzində mitinqlərin keçirilməsinə xüsusi diqqət yetirmək niyyətindədir.

Qlover jurnalist və blogerlərin həbsdə saxlanılmasını "narahatedici amil" adlandırıb.

21-24 iyun 2010-cu il tarixində Nikolas Kajarovskinin rəhbərlik etdiyi, seçkilər üzrə baş mütəxəssis Conatan Stounstritin də daxil olduğu ATƏT DTİHB-nin qiymətləndirmə missiyası Bakıya gəlib.

Missiyanın rəylərində deyilirdi ki, seçkilərin texniki təşkili üzrə tədbirlər görülməsinə baxmayaraq, Azərbaycan hələ də demokratik seçki mühitinin yaxşılaşdırılmasında çətinliklər yaşayır.

"Siyasi partiyaların Bakının mərkəzində mitinq keçirməsinə daim rədd cavabı verilməsi ilə əlaqədar, faktiki olaraq, toplaşmaq azadlığı məhdudlaşdırılıb. Jurnalistlərin həbsi, diffamasiya ilə bağlı məhkəmə prosesləri və KİV nümayəndələrinə digər təzyiq formaları mətbuat azadlığını məhdudlaşdırır və seçki prosesi üçün səciyyəvi olan ideyaların sərbəst şəkildə ifadə edilməsi üçün əlverişsiz şərait yaradır", deyə sənəddə bildirilir.

Seçki komissiyalarının formalaşdırılması formulu tənqid edilib. "Təcrübədə o, hökumötyönlü qüvvələrə həlledici çoxluq verir və seçki administrasiyasının qərəzsizliyinə ziyan vurur", deyə hesabatda qeyd edilirdi.

ATƏT DTİHB missiyaları seçki kampaniyasının əvvəlində və bütün əvvəlki seçkilərdə buna bənzər çıxışlar edirdi.

Maraqlıdır ki, Yonker seçkiqabağı vəziyyəti şərh etməkdən çəkinsə də, rəsmi Bakı ilə "konstruktiv" əməkdaşlığı qiymətləndirə bilib, hakimiyyətə "seçkilərin müşahidəsi üçün vaxtında dəvət etdiyinə" görə təşəkkür edib. -06D-