Şahin Cəfərli: “Yerevanın sülhməramlılarla bağlı irəli sürdüyü bənd Soçi sənədindən çıxarılıb”

Bakı/02.11.22/Turan: Prezidentlər İlham Əliyev, Vladimir Putin və baş nazir Nikol Paşinyan arasında Soçi danışıqları başa çatıb.

Oktyabrın 31-də Soçidə keçirilən görüşün hansı nəticələrini Azərbaycan özü üçün müsbət hesab edə bilər? Bakı konkret olaraq nəyə nail olub, nəyə nail ola bilməyib? Azərbaycan sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı hansı prinsipləri təklif edir? Nəqliyyat dəhlizləri məsələsində irəliləyiş varmı? Azərbaycanın səsləndirdiyi nizamlanmanın beş prinsipindən hansı danışıqlarda ən böyük çətinliklərə səbəb olur? Turan bu suallarla ölkənin xarici siyasət üzrə ekspert Şahin Cəfərliyə müraciət edib.

Soçi görüşünün Azərbaycan üçün müsbət yekunu bundan ibarətdir ki, prezident Əliyev ölkənin maraqlarına təhlükə törədən hər hansı öhdəlik altına girməyib. Görüş ərəfəsində qarşı tərəf – Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Qarabağdakı Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin missiyasının 10-20 il müddətinə uzadılması barədə sənədə imza atmağa hazır olduğunu bildirmişdi. Bu açıqlama onu deməyə əsas verir ki, bu mövzu bağlı qapılar arxasında daha əvvəl gündəmə gətirilib, Şahin Cəfərli bildirib.

Ümumiyyətlə, sirr deyil ki, Rusiya həm sülhməramlıların mandatını müəyyən edən ayrıca sənədin imzalanmasını, həm də onların Qarabağda qalma müddətinin uzadılmasını istəyir. Ancaq Bakı buna razı deyil. Soçidə Putin bir sıra məsələlər üzrə razılıq əldə etməyin mümkün olmadığını, bəzi müddəaların isə hazırlanan yekun bəyanat layihəsindən çıxarıldığını açıqlayıb. Böyük etimalla Putin sülhməramlıların Qarabağda qalması və statusunu nəzərdə tutub ki,   İlham Əliyev bununla razılaşmayıb.

Bakı və Yerevan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesinin hansı xəritəyə əsasən aparılması ilə bağlı hələlik razılıq yoxdur. İşçi qrupları bu barədə müzakirələri davam etdirirlər. Azərbaycanın mövqeyi budur ki, delimitasiya üçün 1918-ci ildən başlayaraq SSRİ-nin süqutuna qədər olan müddətdəki xəritələr əsas götürülsün. Lakin bu xəritələr bir-birindən fərqlidir və müxtəlif dövrlərdə Azərbaycanın bəzi əraziləri Ermənistana verilib. Bu xəritələrdən hansının əsas götürüləcəyi və hər iki tərəfi qane edəcəyi məlum deyil. Moskva danışıqlara əsas kimi SSRİ Silahlı Qüvvələri Baş Qərargahının xəritələrinə baxmağı təklif edir, amma hələ ki razılaşma yoxdur. 

Cəfərlinin sözlərinə görə, nəqliyyat kommunikasiyaları ilə bağlı məsələ də hələ aydınlaşmayıb. Əsas mübahisə mövzusu Zəngəzurdan keçəcək və Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycanın digər hissəsini birləşdirəcək yolun statusu ilə bağlıdır. Azərbaycan bu kommunikasiyanın dəhliz şəklində həyata keçirilməsini istəyir, yəni orada hərəkət erməni qanunları və nəzarətçiləri tərəfindən tənzimlənməyəcək. Yerevan isə deyir ki, eksterritorial dəhlizə heç vaxt razı olmayacaq, Azərbaycana, sadəcə, öz ərazisindən yol verməyə razıdır. Bu məsələdə İran Yerevana ciddi dəstək verir, hətta hərbi müdaxilə ilə hədələyir. Ona görə də, məsələ açıq qalıb.

“Ermənistanla sülh müqaviləsinin imzalanması üçün Azərbaycanın irəli sürdüyü 5 şərt  beynəlxalq hüquq  norma və prinsiplərinə uyğundur. İki  dövlət arasında siyasi-diplomatik əlaqələr qurulursa, məhz bu prinsiplər əsas götürülür. Çünki bir dövlət digərinin ərazi bütövlüyünü, sərhədlərinin toxunulmazlığını qəbul etmirsə, ona qarşı ərazi iddiaları irəli sürürsə, hansı münasibətlərdən danışmaq olar? Bu məntiqlə Yerevan Azərbaycanın  prinsiplərinə qarşı çıxmır Əgər sülh müqaviləsi imzalanacaqsa, şübhəsiz, bu prinsiplər orada əksini tapacaq. Çünki Bakı digər heç bir sənədə imza atmayacaq”, -Şahin Cəfərli  fikrini yekunlaşdırıb.