Zelenskinin COP29-da iştirak etməsi "Sülh Formulu" diplomatiyası üçün zəmin yaradır

Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin COP29-a, əhəmiyyətli beynəlxalq iqlim sammitinə qatılacağı gözlənilir. Bu, Almaniya kansleri və Niderland baş naziri kimi digər Avropa liderlərinin daxili siyasi böhran səbəbindən səfərlərini ləğv etməsi ilə ziddiyyət təşkil edir. Uzunmüddətli və qanlı müharibənin içində olmasına baxmayaraq, Zelenski bu qlobal forumu prioritet olaraq seçib. Sammit, onun əsas diplomatik təşəbbüsü olan "Sülh Formulu"nun irəliləməsi üçün bir platforma təqdim edir.

Zelenskinin COP29-a dəvəti birbaşa Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 2024-cü ilin aprelində edilmişdi. Bu, Azərbaycanın Ukraynanı iqlimlə bağlı gündəliyinə daxil etmək üçün strateji qərarını vurğulayır. Zelenski üçün bu sammit təkcə iqlim konfransı deyil; bu, onun administrasiyasının 2022-ci ilin yayından bəri diqqətlə hazırladığı çərçivəyə beynəlxalq dəstək toplamaq üçün bir fürsətdir.

Zelenskinin "Sülh Formulu" ilk dəfə 2022-ci ilin gərgin yayında tərtib edilib. Payızda Ukrayna çərçivəni beynəlxalq ictimaiyyətə təqdim etdi və bu, 15-16 iyun 2023-cü il tarixlərində İsveçrədə keçirilən "Qlobal Sülh Sammiti"ndə rəsmi təkliflə nəticələndi. Təşəbbüs düşmənçiliklərə son qoymağı, beynəlxalq normaları bərpa etməyi və münaqişənin qlobal sabitliyə təsirini aradan qaldırmağı hədəfləyir.

"Sülh Formulu" aşağıdakı məqsədlərdən ibarət geniş proqramı əhatə edir:

• Radiasiya və nüvə təhlükəsizliyi
• Qida təhlükəsizliyi
• Enerji təhlükəsizliyi
• Əsir və deportasiya olunanların azad edilməsi
• BMT nizamnaməsi və ərazi bütövlüyünə riayət
• Rusiya qoşunlarının çıxarılması və hərbi əməliyyatların dayandırılması
• Ədalətin bərpası
• Ekosidə qarşı mübarizə
• Eskalasiyanın qarşısının alınması
• Müharibənin formal sonu.

Ukrayna "Sülh Formulu"nu dəstəkləmək üçün mümkün qədər çox ölkəni cəlb etməyə çalışır. Müxtəlif ölkələrin fərqli imkan və maraqlarının olduğunu qəbul edən Zelenski administrasiyası təşəbbüsü elə strukturlaşdırıb ki, ölkələr planın hansı elementlərinin onların strateji prioritetləri və resurslarına uyğun olduğunu seçə bilsinlər. Bu, qlobal diplomatiyanın mürəkkəbliklərinə uyğunlaşdırılmış dəstək koalisiyasını formalaşdırır.

Azərbaycanın COP29-a ev sahibliyi etməsi, Kiyev üçün Bakını ekoloji və enerji aspektlərinə cəlb etmək üçün əlverişli bir məqam kimi qiymətləndirilir. Ukraynalı rəsmilər Azərbaycanın xüsusilə ekoloji bərpa və enerji təminatı məsələlərində iştirakını arzuladıqlarını vurğulayıblar. Bu, Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun 11 iyun tarixində Almaniyada keçirilən Ukraynanın Bərpası Konfransında iştirakından sonra baş verir. Bununla yanaşı, Azərbaycan İsveçrədə keçirilən Qlobal Sülh Sammitində iştirakdan gözlənilməz şəkildə imtina edərək, Ukraynanın geniş diplomatik gündəminə bağlılığı ilə bağlı suallar yaradıb.

COP29 yaxınlaşdıqca diqqət Zelenskinin iştirakına və onun iştirakı nəticəsində yaranacaq mümkün müzakirələrə yönələcək. İqlim sammiti Ukrayna liderinə sülh vizyonunu irəli sürmək və münaqişə, ətraf mühitin deqradasiyası və qlobal enerji təhlükəsizliyinin bir-biri ilə əlaqəli çağırışlarını vurğulamaq üçün neytral bir şərait təmin edir.