Moskva prospektindən Heydər Əliyev prospektinə səyahət

Ətrafıma baxdım – ürəyim bəşəriyyətin dərdindən xarab olub. İçimə nəzər saldım və gördüm ki, insanın fəlakəti onun özündən və çox vaxt yalnız ətrafındakı əşyalara birbaşa baxmamasından irəli gəlir.

(Peterburqdan Moskvaya səyahət. A.N.Radişev)

Yaşım mənə xatirələrimdə zamanda səyahət etməyə, bəzən Bakının küçələrində və prospektlərində gəzməyə imkan verir. Bu, xüsusən dəyişikliklərin son dərəcə çox olduğu və müqayisə olunacaq bir şey olduğu yerlərə aiddir. Moskva, hazırda isə Heydər Əliyev prospektini belə məkənlara aid etmək olar.

Sovet illərində sosial-iqtisadi mövzularda yazan jurnalist kimi mənə metronun M.Əzizbəyov stansiyasından Leytenant P.Şmidt adına Maşınqayırma zavoduna qədər Moskva prospektində yerləşən müəssisələrdə olurdum.

Metrodan mərkəzə doğru hərəkət edirsən, sağda lampa zavodu, solda müdafiə zavodu, sağda şifer, şin zavodu, solda ayaqqabı fabriki, şərabçılıq, yağ zavodu, sağda mexanika zavodu. Bir qədər kənara dönsən soyuducu, şampan, çaxır, kondisioner, cihazqayırma zavodları var. Prospektin sonunda isə Leytenant Şmidt adına Neft-Maşınqayırma zavodunun flaqmanı yerləşir.

Bu beş kilometrlik yolda ölkənin real məhsulları, real çoxminlik iş kollektivləri olan iqtisadi gücü cəmlənmişdi.

Qəribə də olsa, müəssisələrin əksəriyyəti 1969-1982-ci illərdə Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə tikilmiş və ya müasirləşdirilmişdi, 2004-cü ildə onun ölümündən dərhal sonra Moskva prospektinə onun adı verildi, sənaye əsərləri də onunla birlikdə dəfn edildi.

Heydər Əliyev prospekti bu gün sənaye rayonundan hazırki azğın dövrün dəbdəbəli ofislər - tikilmiş və iqtisadi nöqteyi-nəzərdən məqsədəuyğunluğü özünü doğrultmamış yüksəkmərtəbəli binalar yerləşən prospektə çevrilib. Bu, əyani israfçılıq zonası və oğurluq və korrupsiya muzeyidir. İndi epik adı olan Koroğlu stansiyasına yaxınlaşırsan, sağda ya boş stadion, ya şadlıq sarayı görürsən. Sonra boş qalan “Olimpiya kəndi”, ARDNŞ, ARDNF, Azərsu –nun yeni ofislərinin qüllələri, digər şüşə səmərəsiz göydələnlər, ən sonda da Heydər Əliyev Mədəniyyət Mərkəzi. O, daha çox Azərbaycanın məhv edilmiş sənayesinin abidəsini xatırladır. Bu proses “vauçer özəlləşdirməsi” ilə başladı. İndi aydın oldu ki, onu sənayeni müasirləşdirmək üçün deyil, göydən yağan neft dollarlarının yuyulması üçün inşaat meydançaları təmizləmək məqsədilə həyata keçirirdilər. Bu, dünyada bütün korrupsiyaya uğramış və avtoritar rejimlər üçün ənənəvi üslubdur, çünki bu, belə sistemlərin fəlsəfəsidir.

... Gecə H.Ə. prospekti ilə şəhər kənarına qayıdarkən yolçuya müasir Azərbaycanın böyüklüyünü qəbul etdirməyə çalışan müxtəlif rənglərdə parlayan boş göydələnləri seyr edirsən. “Hər parlayan qızıl deyil”. Şüşə bütlərin arxasında viranəlik, tənəzzül və ölkənin zaman və məkanda diyirləndiyi yolun perspektivsizliyi gizlənir...