Eyyub Hüseynov hansı səbəbdən 15 ildir ki, qara kürüdən dada bilmir?

Azərbaycan iqtisadiyyatı pisləşdikcə və qiymətlər artdıqca, istehlakçı daha ucuz qida məhsullarına diqqət yetirməli olur. Satıcılar isə geniş yayılan, ucuz və keyfiyyətsiz mallar gətirir. Bu, təkcə Azərbaycanda deyil, bütün dünyada belədir. Həmin vəziyyəyt əhalinin sağlamlığı üçün bir sıra problemlərə gətirib çıxarır və "Turan"ın Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynovla söhbətinin mövzusunu təşkil edib.

- Siz biznesmenlərin vəziyyətdən sui-istifadə etməsi ilə əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin azalması arasındakı əlaqəni görürsünüzmü?

- Əlbəttə ki, görürəm, hətta bunu öz üzərimdə hiss edirəm. Məsələn, mən 15 ildən çoxdur ki, bahalığı üzündən təbii qara balıq kürüsü yeyə bilmirəm. Amma piştaxtalarda Azərbaycanda çoxdan balığın dərisi və digər lazım olmayan inqrediyentlərindən (tərkib hissələrindən) hazırlanan süni kürü görürəm. Süni kürünü xarici turistlər alır və "kürü dövləti"nin paytaxtı Bakıdan aparırlar, bizim vətəndaşlar isə onu toy masalarının üzərinə qoymaq üçün alırlar. Azad İstehlakçılar Birliyi (AİB) kimi bu sahədə ancaq bir şeyə nail ola bildik bildik - həmin surroqat istehsalçılarını qutunun üzərindən ağbalığın təsvirini silməyə məcbur etdik. Həştərxandan bizə süni kürü gətirirlər, lakin biz həştərxanlılara təsir etmək iqtidarında deyilik, həmçinin heç kim ölkə daxilində yerli saxta mal istehsalçılarını dayandırmağa qadir deyil. Süni kürü əsil kürüdən qat-qat ucuzdur və onu qabına görə fərqləndirmək olar. Adətən, istehsalçı çalışır ki, kürünün süni olduğunu göstərməsin, amma şüşə banka üzərindəki yazıları diqqətlə oxuduqda, bu barədə göstərişləri mütləq tapmaq olar.

Şəkidə keyfiyyətsiz tütündən qanunsuz olaraq siqaret ("Şəki", "Piramida", "Azəri") istehsal edirlər. Keyfiyyətsiz və deməli, ucuz və buna görə də yoxsul əhali arasında geniş yayılan siqaretlər. Biz xaricdə laboratoriya tədqiqatları apardıq və aşkar etdik ki, bu məhsullarda 67% təhlükəli tərkib hissələri vardır. Azərbaycanda 2001-ci ildən filtrsiz siqaret istehsalı qadağandır, amma Şəkidəki "Azəri" korporasiyası Səhiyyə Nazirliyinin icazə sənədinə əsaslanaraq qanunu pozur, filtri olmayan siqaret buraxır. Belə siqaretlər ucuz olur. Vətəndaşlar bizə bildirirlər ki, bu siqaretləri məktəblilər valideynlərinin onlara səhər yeməyi almaq üçün verdikləri 50 qəpiyə alırlar. Biz dövlətə müraciət etmişik və Sənaye Nazirliyi Antiinhisar Komitəsinin İstehlakçıların Hüquqlarının Qorunması üzrə Dövlət Xidmətinin rəis müavini İlqar Sadığov bizə yazılı surətdə bildirib ki, bu siqaretlərin istehsalı qanunsuzdur. Amma indi də qadağan olunmuş həmin məhsullar Bakıda satılır, valideynlər isə belə siqaretlərin məktəblərin yaxınlığında satıldığından şikayət edirlər.

- Dövlətin surroqatların istehsalı və satışının artmasına münasibəti necədir?

- Dövlətin təhlükəli məhsulların istehsalı və satışına qarşı mübarizədə rolu sıfıra bərabərdir. Əgər bu belə olmasa idi, prezident fevral ayında Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin yaradılması haqqında fərman imzalamazdı. Baş nazirin müavini Əli Əhmədovun rəhbərliyi altında belə bir təşkilatın yaradılması üzrə iş aparılır. Mən onunla görüşməyə cəhd göstərdim, məni Nazirlər Kabinetində qəbul etdilər və mən onların bazarın surroqatlardan qorunmasının necə təşkil etmək lazım olduğunu bilmədiklərinə əmin oldum. "Turan" vasitəsilə bəyan edirəm: əgər onlar yeni təşkilat üçün işçiləri öz qohumları arasından seçəcəklərsə, əgər ictimai nəzarət təmin edilməyəcəksə, fərmandan heç bir fayda gözləmək lazım deyil. Qida məhsulları bazarında yaranmış vəziyyəti anlamaq üçün apteklərdə insanların durduğu uzun növbələrə baxmaq kifayətdir. Əhali dərmanları ərzaq məhsulları kimi alır. Fəqət, hələ Hippokrat deyirdi ki, biz nə yeyiriksə, elə ondan da ibarətik.

E. Hüseynov

- Kənd təsərrüfatı naziri Heydər Əsədov yerli iribuynuzlu mal-qaranın məhsuldar olmadğını deyir, öküz və inəklərin sayını 4 dəfə azaltmağı təklif edir. Eyni zamanda Bakıda bir çox ölkələrdə, o cümlədən Azərbaycanda istehsal olunmuş süd satılır. Ərzaq mağazaları karton qutularda qablaşdırılmış südlə doludur. Amma biz onu da bilirik ki, müflis olmuş kəndlilər mal-qaranı kəsirlər. Əgər inəklərin sayı azalırsa, bu qədər təbii süd haradan alınır?

- Mən də Azərbaycanda hazırlanmış süd məmulatlarının olduğu və üzərində "Südün miqdarı 6%" yazılmış qutulara rast gəlmişəm. Bəs onda qalan 94% necə oldu? Xarici mallar xüsusilə təhlükəlidir. Dünən Beynəlxalq İstehlak Məhsulları Sərgisində idim. Göygöl (Azərbaycan), Gürcüstan və Belarus istehsalçıları ilə spirtli içkilərin müzakirəsi əsnasında mübahisə etdim. Şüşələrin üzərində məhsulun hazırlanma tarixi var, amma istifadə olunmasının son tarixi yoxdur. Bu necə ola bilər? Mənə deyirlər ki, spirtli içkilər müddətsizdir. Belə şey ola bilməz, insanın istehsal etdiyi hər bir şeyin son köhnəlik müddəti var. Sonra irəli keçdim və sevinclə üzərində son istifadə müddəti göstərilmiş bizim "AZ-GRANATA" şirkətinin istehsal etdiyi içkiləri gördüm.

Bütün ərzaq bazarında bu paradoksa rast gəlmək olar: bəzi istehsalçılar məhsulun son istifadə müddətini göstərir, digərləri bu məlumatı verməkdən çəkinirlər. Həmin müddəti niyə bildirmirlər? Dərmanlar da daxil olmaqla, bazarın bütün seqmentlərində eyni vəziyyət hökm sürür. Milli Məclisin komitəsində çıxış edərkən, mən tütün məhsulları istehsalçılarını tütün məmulatlarının istifadə müddətini göstərməyə məcbur etməyə çağırdım. Parlamentdə tütün istehsalçıları lobbiçilərinin varlığı hiss olunur. Biz tütün məhsullarının üzərində onlardan istifadə müddətinin yazılmasını tələb edirik.

- Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent цzrə Dövlət Komitəsinin mətbuat katibi şikayətlənirdi ki, prezidentin biznes fəaliyyətinə müdaxilənin qadağan olunması haqqındakı fərmanına görə, onlar kommersiya obyektlərini yoxlaya bilmir. Bu vəziyyət davam edirmi?

- Davam edir. Prezident, birmənalı olaraq, həmin fərmanı biznesi stimullaşdırmaq və iş adamlarını rüşvətxorlardan xilas etmək, məhsul istehsalçılarının xərclərini və məhsulun qiymətlərini azaltmaq üçün imzalayıb. Amma Azərbaycanda bir dəfə qaldırılmış qiymət bir daha enmir. Rüşvətxorluq azalmayıb, bizə bəzi dövlət qurumları əməkdaşlarının gizli yoxlamalar apardığı və öz məqsədlərinə nail olduqları barədə xəbərlər gəlib çatır. Mən dəfələrlə Sənaye Nazirliyi Antiinhisar Komitəsinin İstehlakçıların Hüquqlarının Qorunması üzrə Dövlət Xidmətinə ünvanlanmış məktublarımda soruşmuşam: 9-mərtəbəli binada 144 işçi nə ilə məşğul olur? Onlar müraciətlərimin çox olduğuna isnad edərək, mənə cavab vedrirlər ki: "Məktubunuza baxılıb, cavab göndəriləcəkdir". Və ya məhkəmələrə müraciət etməyi təklif edirlər. Əgər dövlət bununla məşğul olmursa, Azad İstehlakçılar Birliyi istehlakçıların bütün problemlərini həll edə bilməz. Bu problemin həllini "Asan xidmət" Dövlət xidmətinə həvalə etməyi təklif edirik, onda dövlət öz idarələrinin fəaliyyətinə qiymət verə və əhalini zərərli məhsullardan qoruya bilər.

- Uzunqulaq əti və digər murdar ətdən hazırlanan dönərlərdən artıq təngə gətirmiş şikayət və məqalə çox yazılıb. 2013-cü ildən cəmiyyəti eşşək və at ətindən hazırlanmış məhsulların satışı haqda xəbərlər sarsıdır. 2006-cı ildən qadağan edildiyinə baxmayaraq Bakıda toyuq dönərinin satışı davam edir. Bu sahədə qayda-qanun yaratmaq üçün hansı işlər görülür?

- Heç nə edilmir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin İdarə müdiri çıxışında bildirib ki, istənilən əti satmaq olar, istər eşşək, istərsə də it əti olsun, amma məhsulun üzərində onun mənşəyinin göstərilməsi şərti ilə. Hətta Azərbaycanda eşşək ətinin təxmini dəyəri də göstərilib. İstehlakçıların 100 manata qədər məbləğdə aldadılması inzibati qaydada cəzalandırılır, onlara 100 manatdan çox zərər vurularsa, cinayət cəzası tətbiq edilir. Yəni cüzi məbləğdə aldatmaq və canını cərimə ilə qurtarmaq olar. Azərbaycanda "qadağan edilməmiş hər şeyə icazə verilir" prinsipi işləyir. Biz bunu düzgün hesab etmirik. Xalqa çirkli məhsulları yedirtmək olmaz, eşşək əti isə murdar, çirkli məhsullara aiddir. Məlumatımız var ki, Azərbaycana Türkiyədən eşşək südü və əti gətirmək niyyəti vardır. Biz belə biznesə qarşı çıxış edirik.

Dövlətinin bu cür nəzarətsizliyi və məsuliyyətsizliyi şəraitində murdar ət hətta xəstəxanalara, uşaq bağçalarına yol tapa bilər. Buna heç nə mane olmayacaq, deyə Eyyub Hüseynov müsahibəsini başa çatdırdı.

"Turan"ın arayışı: Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin şöbə müdiri Qalib Əbdüləliyev demişdi ki, bir sıra digər ölkələrdən fərqli olaraq Azərbaycanda eşşək əti yemək məqbul sayılmır, halbuki bunun sağlamlığa ziyanı yoxdur. "Burada mənfi cəhət ondan ibarətdir ki, eşşək, at və s. ətlərin satışının açıq şəkildə yox, mal əti adı ilə satılması faktları vardır. Əgər eşşək əti qabaqcadan təyin olunmuş analizdən keşiriləcəksə və mənşəyi və s. haqqında lazımi sənədlərlə təmin olunacaqsa, onda qida kimi işlədilə bilər", - deyə o, qeyd etmişdi.