Aeroport və Türkiyənin bu günkü burjuaziyası

Prezindet Erdoğan İstanbulun üçüncü aeroportunu "Qələbə abidəsi" adlandırdı.95%-i iqtidarın nəzarətində olan media "Dünyanın uçuş mərkəzinin Avropadan İstanbula sürüşdüyünü" elan etdi.Layihənin maliyyə mənbələri və "gəlir-zərər" tablosuna dair mübahisələrə münasibət bildirmək üçün vaxta ehtiyac olduğu şübhəsizdir.

Ancaq İstanbulun üçüncü aeroportunun az qala XXİ əsrin ən böyük layihəsi şəklində təqdim edilməsi fonunda görünən (bizə görə) ən mühüm məsələni gündəliyə gətirməmək mümkün deyildir.Söhbət Cümhuriyyət Türkyəsinin ən böyük layihəsini həyata keçirdikdən sonra ölkənin ən varlı adamları halına gəlmiş burjuaziya təbəqəsindən gedir.Bu,istisnasız şəkildə dövlət tenderləriylə zənginləşən insan qrupudur.

Qrupun ən mühüm gəlir mənbəyi- böyük həcmli tikinti işləridir.Dünya Bankının bir neçə ay əvvəl elan etdiyi raportda son illərdə Türkiyədə iqtidara yaxın 5 şirkətə 136 milyard dollarlıq tender verildiyi xüsusi şəkildə qeyd edilərək,bunun ədalətli rəqabət mühitini tamamilə yox etdiyi vurğulanmışdı(dövlət tenderlərinin ümumi həcmi təxminən 150 milyard dollar olub) Avropa Birliyinin çox saylı müracətlərinə baxmayaraq,iqtidar son 15 ildə qanunu təxminən 100 dəfə dəyişdirərək ənənəvi sənayeçi burjuaziyanı iri dövlət tenderlərindən uzaqda tutmağa nail oldu.

Nəticədə plkənin ən böyük sənaye holdinqi olan Koç Holdinqin 87 yaşlı fəxri prezidenti Rahmi Koç "Son 10 ildə investisiyaların hamısı daşa-torpağa (tikintini nəzərdə tutur) qoyuldu,bundan sonraTürkyədə 1 quruşluq da investisiyamızı olmayacaq"- deyə xarici ölkələrin yolunu tutdu,AKP-nin ilk 10 ilində sərvətini inanılmaz dərəcədə artıran Doğuş Holdinq indi öz borclarını təxirə salmaq üçün külüng vurur,sərmayəsinin böyük qismini xaricə açan Ülker Holdinq də öz borclarını təxirə salmağa çalışır,kiçildikcə-kiçilən Sabancı Holdinqi isə sənaye investisiyaları uzun müddətdən bəri maraqlandırmır.

Türkiyədə qədimdən də böyük ölçüdə dövlətin dəstəyi ilə böyüyən sərmayə qruplarının əsas özəlliyi- Əlavə Dəyər Vergisi yarada bilən sənaye sahələrinə üstünlük vermələri idi.AKP-nin 2011-ci ilin iyununda öz hakimiyyətini üçüncü dəfə möhkəmləndirməsindən sonra investisiyaların xarakteristikası tamamilə dəyişərək ƏDV yaradan sektorlardan sürətlə uzaqlaşıldı.İndi

Türkiyə burjuaziyasının lokomotivi rolunu dövlət tenderləri sayəsində inanılmaz sərvət qazanan 4-5 tikinti şirkəti oynayır.Medianın da gizli maliyyəçiliyini öz üstünə götürən(təbii ki, iqtidarın göstərişləri ilə) yeni burjuaziyanın jarqonu ölkə prezidentinin və iqtidar partiyası idarəçilərinin jarqonu ilə tam şəkildə üst-üstə düşür.İstanbulun üçüncü aeroportunun 29 oktyabrdakı açılışında Türkiyənin yeni burjuaziyasının çıxışını dinləyənlər son 5 ildə formalaşan iqtidar-yeni burjuazlya jarqonunun eyni qəlibdən çıxdığına bir daha şahid oldular.O jarqonun semantikası isə bu kəlmələrdən ibarətdir: 2013-cü ilin iyununda baş verən Gezi hadisələrinə qədər çox yaxşı gedirdik,orda işlər xarab oldu,prezidentin dəstəyi sayəsində ən böyük layihələrimizi həyata keçiririk, keçirəcəyik.İnşallah,maşallah, əlhəmdülillah...

Öz dinamikası ilə yox, tamamilə dövlətin himayəsi ilə böyüyən burjuaziya ölkənin problemlərini, sənayenin inkişafını düşünərmi? Mümkün deyil.Çünki o burjuaziyanın iradəsi öz əlində yox, hakimiyyətin əlindədir.Bu şəkildə böyüyən burjuaziyanın elm, təhsil,sənət vecinə olarmı?

Koç ailəsinin müxtəlif üzvlərinin, İstanbul boğazının ən səfalı yerindəki nəhəng evinin muzeyə çevrilməsi üçün 1998-ci ildə "pencəyini götürüb evdən çıxan" mərhum Sakıp Sabancının,Eczacıbaşı qrupunun elmə-sənətə-təhsilə verdikləri limitsiz dəstək sayəsində Türkiyə çox həm də çox inkişaf etdi.Sənaye burjuaziyası üçün ən mühüm məsələ olan təhsilə yuxarıda adını çəkdiyim qruplar həmişə açıq çek verdilər.

Bəs bu günün inşaat burjuaziyası?Xəzər dənizində ada salmaq üçün Nehrəmli bir adama verilən fantastik miqdardakı pullar insanın gözünün qabağına gəlir.Bir də "Həyat" qəzetinin çıxmasına icazə almaq üçün Peterburqa padşah yanına adam göndərən o savadsız qəzet sahibi Hacı Zeynalabdin Tağızadə ilə Kənd təsərrüfatı bankının 800 milyon dollar pulu ilə Doğan media holdinqini alaraq Türkiyənin ənənəvi mərkəz mediasının tabutuna son mismarı vuran Demirören qrupunu müqayisə edin.Türkiyə də Azərbaycan kimi düz 113 il geriyə getdi...