75%-lik vergi güzəştinin ləğvi- kiçik sahibkarlara qəribə qayğı

Yanvarın 1-dən mikrosahibkarlıq kateqoriyasına aid olan, üç və daha çox işçi üçün iş yeri yaratmayan fərdi biznesmenlər üçün 75 faizlik vergi güzəşti ləğv edilib. Bundan sonra  fərdi sahibkarlar mənfəətdən 20% vergi ödəyəcəklər, halbuki ilin əvvəlinə qədər biznesin qeydiyyat yerindən asılı olaraq 2-5% ödəyirdilər.

Muzdlu işçiləri olmayan mikrosahibkarlar öz zəhmətilə qazanan ən az təmin olunmuş “biznesmenlərdir”. Bir çoxu hətta mühasib işə götürməyib, ancaq mal və xidmət sahəsində yeni məhsul yaradaraq, özünə və ölkəyə gəlir gətirir.

Onların 75%-lik güzəştdən məhrum edilməsilə gəlirlər barədə hesabat vermək və çox sayda mikrosahibkara - jurnalistlər, müəllimlər, artistlər, musiqiçilər, rieltorlar, ustalar (təmirçi və inşaatçılar), kuryerlər, təmizlikçilər, mühafizəçilərə və s. vergi ödəmək mənasını itirir.  

Onlar “vergi kölgəsinə” keçə, sadə şəkildə desək, əmək fəaliyyətini əməkhaqqının nağd şəkildə ödənilməsilə qeyri-müqavilə formatına keçirə bilər. Bu kateqoriyadan olan iş adamlarının “qaçmasının” qarşısını almaq üçün vergidən yayınmaya görə cəzaların sərtləşdirilməsi şəklində cəza tədbirləri nəzərdə tutulur. Ancaq adamlar bu cür işi mənfəətsiz hesab edərək işləməyə son verə bilər. O zaman büdcə 335 min 306 zəhmətkeş vətəndaşın əmək fəaliyyətindən vergi ayırmalarını itirəcək. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, Azərbaycanda bu qədər qeydiyyatdan keçən mikrosahibkar var ki, 75% vergi güzəştilə çalışır.

Həmçinin 20%-lik vergitutmanın tətbiqilə icbari sosial sığorta üzrə aylıq ödənişin ödənilməsi zamanı müəyyən güzəştlər barədə qərar qəbul edilib. Mikrosahibkarlar - fiziki şəxslər kvartalın və ilin yekunlarına əsasən icbari sosial sığorta üzrə  25% ödəməkdən azad edilirlər. Üstəlik, bu 25%-lər  20% mənfəət vergisindən çıxılacaq. Bu yeni güzəşt 3 il müddətində qüvvədə olacaq və fiziki şəxslərə - mikrosahibkarlara şamil ediləcək,  fərmanda deyilir.

Sadə hesablama göstərir ki, icbari dövlət sosial sığortası üzrə indiki minimum ödənişlə (86,25 manat) fiziki şəxs hər kvartalda 64,89 manata qənaət edə biləcək və bu məbləğ 20%-lik mənfəət vergisindən tutulacaq. Kvartalda 65 manat - 75%-lik vergi güzəştindən məhrum edilmə nəticəsində mikrosahibkarların itirməyəcəyi barədə bəzi ekspertlərin fikirlərini təkrarlamaq üçün cüzi məbləğdir.

Mikrosahibkarlıq sektorunda çalışan ekspertlər bu il yanvarın 1-dən real və qanuni gəlirlərin xeyli azalmasından narahatdırlar. İqtisadçı- ekspert Samir Əliyev yerinə yetirdiyi birdəfəlik işə görə xarici sifarişçidən 100 avro almalıydı. Bu məbləğdən vergini hesablayaraq, o, işə görə ödənişdən imtina etmək qərarına gəldi, çünki yeni Vergi Məcəlləsinə görə, 100 avrodan 70-ni vergi orqanlarına verməliydi.

“Əgər əməyimə görə mənə 100 manat hesablansaydı, bu məbləğə 15 manat da əlavə edib hamısını dövlətə verməli olardım”,  - Samir Əliyev sosial şəbəkədə istehza ilə deyir.

Hökumət sadələşdirilmiş rejim üçün vergi dərəcəsini 20 faizə qaldırıb, fərdi sahibkarlar, kiçik firmalar qəzəblənirlər, hamı lənətləyir, söyür, - SageSolutions şirkətinin direktoru Fikrət Məmmədov Turan ilə söhbətində deyib.

“Ekspertlər hesab edirlər ki, bu, kiçik biznes üçün pisdir, onlar yenidən “kölgəyə” çəkiləcəklər, çəkilməyənlər bağlanacaq, bağlanmayanlar isə yaşamaq üçün işləyəcəklər. Həmçinin belə hesab olunur ki, bunun bütün çətinliyi  istehlakçının üzərinə düşəcək,  biznes öz vergi yükünü müştərilərin üzərinə qoyacaq, nəticədə qiymət artımı, inflyasiya  və “hər şey itirilir”, - ekspert qeyd edib.

O narahatdır ki, tabeliyində Vergi Xidmətinin (VX) fəaliyyət göstərdiyi İqtisadiyyat Nazirliyi səbəbləri izah etmədən, bizneslə geniş müzakirələr aparmadan, Vergi Xidmətinin qərarlarının təsir etdiyi şəxslərin rəyini dinləmədən qərarlar qəbul edir.

"Bu avantüranın (və bu, praktikada əksi sübut edilənə qədər  avantüradır) riskləri və effektivliyi iki əsas parametrə görə qiymətləndirilə bilər: vergitutma bazası və vergi yığımının səviyyəsi. Vergitutma bazası vergiödəyicilərinin sayıdır. Yəni, vergilərin tutulacağı hüquqi və fiziki şəxslərin sayı. Yığım səviyyəsi toplanmış vəsaitlərin pul ekvivalentində ümumi həcmidir.

Əvvəllər dövlət sadələşdirilmiş şəraitdə işləyən sahibkarın qazandığı 100 manatdan 4 manat alırdı. İndi 20 manat alacaq.  Bu, ilk baxışda dövlət üçün yaxşıdır.

Əgər 4 manat ödəyən 10 sahibkardan 5-i “ölərsə”, qalan 5-i isə 20 manat ödəyərsə, o zaman dövlət 40 manat əvəzinə 100 manat yığacaq. Ancaq burada suallar yaranır. Siz  əminsinizmi 10-dan 9-u yox, 5-i öləcək? Qalan 5 sahibkar yeni iş yerlərini nə dərəcədə təmin edə və fondlara ayırmalar ödəyə biləcək? Yoxsa yenidən boz ödənişlər sisteminə keçəcəklər? 5 sahibkarın “yoxluğu” nəticəsində işsiz qalanlar necə olacaq? Sahibkarların əlavə xərcləri necə ödəniləcək və bu, hansısa güzəştlərlə, heç olmasa, kreditləşmə üzrə aşağı bank faizlərilə kompensasiya olunacaqmı?” – ekspert F.Məmmədov sual edir.

Yəqin ki, iqtisadiyyat nazirinin və onun komandasının bu suallara cavabları var. Amma “İqtisadiyyat Nazirliyi - islahatlar - iqtisadiyyat (şirkətlər, sahibkarlar, istehsalatlar timsalında)” halqasında əlaqənin olmaması səbəbindən bu suallar səsləndirilməmiş qalır və belə təəssürat yaranır ki, iqtisadiyyat “bəxtəbəxt metodu” ilə idarə olunur. Əgər yarım ildən sonra onlar özləri bu qərardan imtina etsələr, çox gülməli olacaq”, - ekspert fikrini yekunlaşdırıb.

Ekspertin fikrinə onu da əlavə etmək yerinə düşər ki, İqtisadiyyat Nazirliyi çoxdan anons edilmiş və VX-nin portalına Asan İmza vasitəsilə girişin yeni qaydasını “bəxtəbəxt metodu” ilə tam şəkildə işə sala bilməyib. Turan bu barədə “Vergi Xidməti Asan İmza vasitəsilə girişin davamlılığını təmin etməyib” məqaləsində ətraflı məlumat verib.