Azərbaycanda dronlardan istifadə qaydaları ölkəni qeyri-demokratik ölkələr sırasına daxil edir

Lahıcda Vətəndaş A filminin çəkilişləri zamanı İctimai Televiziyanın çəkiliş qrupuna məxsus dron qəzaya uğrayıb. Əvvəlcə filmin operatoru dronun Azərbaycan sərhədçiləri tərəfindən vurulduğunu iddia etsə də, prodüser bu açıqlamanı təkzib edərək dronun onun səhvi ucbatından qayaya çırpıldığını bildirib.

Bu insident Azərbaycanda özəl dronlara qarşı məhdudlaşdırıcı yanaşmanı üzə çıxardı. Halbuki dronlar dünyanın digər ölkələrində sərbəst satılır və istifadə olunur. Dünyada dronlar jurnalistlər, alimlər, reklamçılar, biznes nümayəndələri, həkimlər (təcili dərman çatdırılması üçün), pərakəndə satıcılar (malların çatdırılması) və poçt xidmətləri tərəfindən geniş istifadə edilir. Azərbaycanda isə mini pilotsuz aviasiya "məhdud istifadəli mülki əşyalar" kateqoriyasına daxil edilib və onların idxalı silahlar, partlayıcı maddələr, pul çapı avadanlığı və kosmik avadanlıqlar kimi ciddi qaydalarla tənzimlənir.

Dronları məhdudlaşdıran ölkələrin siyahısı çox şey deyir. Dronların idxalı və istifadəsinin qəti qadağan olduğu ölkələr sırasına Tunis, Misir, Venesuela, Vatikan, Şimali Koreya, Nigeriya, Səudiyyə Ərəbistanı, Nikaraqua, Azərbaycan, Banqladeş, Bruney və Bəhreyn daxildir. Maraqlıdır ki, kommunist Çində dronlar mağazalarda sərbəst satılır və dövlət icazəsi olmadan şəxsi şəxslər tərəfindən uçurula bilər.

2023-cü ilin oktyabr ayında Milli Məclisdə deputat Tahir Mirkişili məsələni "Aviasiya haqqında" qanun layihəsinin müzakirəsi zamanı komitə iclasında qaldırıb. O, bir neçə santimetr uzunluğunda olan dronların bir çox hallarda şəxsi həyata, bəzən isə milli maraqlara ciddi təhlükə yarada biləcəyini qeyd edib. Eyni zamanda bir neçə kiçik dronun koordinasiyalı uçuşunun təyyarənin qəzaya uğramasına səbəb ola biləcəyini vurğulayıb.

“Hazırda dronların idxalı üçün çoxsaylı icazələr almaq lazımdır ki, bu da prosesi əhəmiyyətli dərəcədə ləngidir. Biz müasir texnologiyaları gözardı edə bilmərik. Pilotsuz uçuş aparatlarının öyrənilməsi, istifadəsi və yayılması gələcəyimiz üçün çox vacibdir. Hesab edirik ki, Azərbaycanda dronların idxalının tənzimlənməsi müəyyən qədər sadələşdirilməlidir. Mənim məlumatıma görə, dronların idxalı üçün icazə sistemi xeyli sadələşdiriləcək və onlayn alətlər tətbiq ediləcək. Amma bu, nəzarətin zəifləməsi demək deyil,” - deyə o əlavə edib.

Azərbaycanın Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat naziri Rəşad Nəbiyev məsələnin həll olunacağına söz versə də, o vaxtdan bəri heç bir irəliləyiş qeydə alınmayıb. Dronların idxalı, istehsalı və istifadəsi üçün Müdafiə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi, Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti, Dövlət Sərhəd Xidməti və Prezidentin Təhlükəsizlik Xidmətindən icazə alınmalıdır. Bu icazələr alındıqdan sonra müraciət edənlər Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin nəzdindəki Mülki Aviasiya Agentliyinə, daha sonra isə AZAL şirkətinin Azəraeronaviqasiya Hava Hərəkəti İdarəsinə müraciət etməlidirlər.

“Belə bir bürokratiya dronların startaplarda, biznes strukturlarında, orta və ali məktəblərdə öyrənilməsini, dizaynını və istifadəsini qeyri-mümkün edir, çünki qanunların pozulması cinayət məsuliyyəti yaradır”, - deyə Multimedia QHT-nin prezidenti Osman Gündüz bildirib. “Dünyada və qonşu ölkələrdə dronların məqsədlərinə, uçuş hündürlüyünə və digər parametrlərə görə təsnifatı çoxdan müəyyənləşdirilib və onların qeydiyyatı üçün normal qaydalar tətbiq edilib” - o əlavə edib.

Ekspert əmindir ki, Azərbaycanda dronların idxalı və istifadəsi qaydaları əhəmiyyətli dərəcədə sadələşdirilməlidir. “Son zamanlar Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyinin səlahiyyətləri genişləndirilib. Ümid edirəm ki, nazirlik bu məsələni nəzarətə götürəcək və digər normativ mexanizmlər təklif edəcək. Bunun üçün elektron qeydiyyat və pilotsuz uçuş aparatlarının istifadəsinin qadağan olunduğu ərazilərin göstərildiyi rəqəmsal platforma hazırlanmalıdır,” - deyə Osman Gündüz qeyd edib.