Cinayət və cəza

Mingəçevir prokurorluğu aprelin 19-da şəhər sakini Aynur İsmayılovanın özünə bıçaq xəsarəti yetirməsi faktı ilə əlaqədar 125-ci (özünü öldürmə həddinə çatdırma) maddə ilə cinayət işi açıb. Xoşbəxtlikdən, qadını dərin qarın boşluğu yaraları ilə vaxtında xəstəxanaya çatdırmaq mümkün olub, burada ona zəruri tibbi yardım göstərilib.

Hadisə barədə hüquq-mühafizə orqanlarına məlumat verilib. İş üzrə məhkəmə-tibbi ekspertiza keçirilib, şahidlər dindirilib və digər istintaq hərəkətləri həyata keçirilib. Məlum olub ki, İsmayılovanın intihar cəhdinə səbəb həyat yoldaşı Eldəniz İsmayılov tərəfindən daim ləyaqətinin alçaldılması, amansız davranışa məruz qalması və döyülməsi olub. Onun bədəninin müxtəlif hissələrində çox sayda döyülmə izləri aşkar olunub.

Kişiyə qarşı CM-in yuxarıda qeyd edilən maddəsi ilə ittiham irəli sürülüb və məhkəmənin qərarı ilə o, həbs edilib. Hazırda iş üzrə istintaq aparılır.

Görünür, bu, son illər Azərbaycanda ərin arvadı özünü öldürmə həddinə çatdırdığına görə həbs edildiyi yeganə hadisədir, baxmayaraq ki, məişət zorakılığı zəminində intihar faktları həddindən artıq çoxdur. Amma heç də həmişə məişət zorakılığı cinayətinin ardınca cəza gəlmir.

Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin hüquq şöbəsinin müdiri Taliya İbrahimova bildirib ki, 2016-cı ildə ölkədə məişət zorakılığı nəticəsində 29 qadın öldürülüb. Həlak olan qadınların qatilləri onların həyat yoldaşlarıdır. Məişət zorakılığı hadisələrinin əksəriyyəti döyülmə, hədələmə, iqtisadi asılılıq, psixoloji basqı ilə bağlıdır ki, bunlar da qadınların intiharına səbəb olur.

Açıq mənbələrdən məlumdur ki, 2013-cü ildə ölkədə ailə münaqişələri zəminində qadınlara qarşı 713 cinayət qeydə alınıb, bunun nəticəsində 83 qadın öz əri tərəfindən öldürülüb, 98-i intihar edib. 2014-cü ildə 782 qadın əri tərəfindən zorakılığa məruz qalıb. Sonrakı illərdə isə belə faktların sayı 1000-ə qədər artıb. Məişət zorakılığının artması dinamikası göz önündədir. Müstəqil ekspertlər isə rəsmi statistikanın məişət zorakılığı sahəsində real vəziyyəti əks etdirmədiyindən əmindirlər.

“Məsələ ondadır ki, qurbanların 99%-i mübahisələri evdən bayıra çıxarmaq istəmədiyinə görə kömək üçün dövlət orqanlarına müraciət etmir. Heç də bütün qurbanlar təcavüzkar ərin cəzalandırılmasına nail olmaq üçün hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət etməyə cürət etmirlər. Niyə? Cəmiyyətin müzakirə obyektinə çevrilməkdən qorxduqları üçün”, deyə Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin İnformasiya və Analitik Araşdırmalar Departamentinin rəhbəri Elgün Səfərov bildirir.

Müvafiq qanuna əsasən, ailədə zorakılıq törədən şəxs pul cəriməsi ilə cəzalandırılır. Hüquq-mühafizə orqanları hesabatı korlamamaq üçün arvadın döyülməsi faktı üzrə cinayət işi açmamağa çalışırlar, buna görə tərəfləri barışdırmağa üstünlük verirlər. Həddindən artıq yumşaq cəza isə yeni zorakılığa təkan verir.

“Təmiz Dünya” İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalovanın fikrincə, məişət zorakılığına qarşı mübarizə kifayət qədər səmərəli deyil. Qanuna yenidən baxmaq, istənilən formada məişət zorakılığına görə cəzanı cinayət məsuliyyətinə qədər sərtləşdirmək lazımdır.

Məişət zorakılığı qurbanları üçün dövlət sığınacaqlarının olmaması da həll edilməmiş problem olaraq qalmaqdadır. İndiyədək bu kateqoriya qadınlar üçün regional reabilitasiya və krizis mərkəzləri yaradılmayıb.

“Ölkədə reabilitasiya mərkəzlərinin sayı kifayət qədər deyil, köməksiz qalan qadınlar insan alverinin qurbanına çevrilirlər. Buna onların müvafiq sığınacaqlardan kömək almaq imkanı barədə məlumatlarının olmaması da şərait yaradır. Məişət zorakılığı qurbanları üçün sığınacaqların sayını artırmaq və onların coğrafiyasını genişləndirmək lazımdır. Hazırda beş belə mərkəz var və onlardan cəmi biri Gəncədə, digərləri isə Bakıda yerləşir. Həm də QHT-lərin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı problemlərlə əlaqədar belə xidmətlərin açılması problemli olub”, deyə Zeynalova qeyd edir.