Dini azadlıqlar sahəsində vəziyyətə dair hesabat

Bakı/04.03.18/Turan: Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu "Dini vəsaitlərə (ədəbiyyat, əşya, dini məzmunlu materiallar) dair hüquqi çərçivə, praktik vəziyyət və tövsiyələr" adlı hesabatı açıqlayıb.

Araşdırma dini vəsaitlərin Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasının 9-cu (vicdan azadlığı) və 10-cu (ifadə azadlığı) maddələrinə, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsinin presedent hüququna uyğunluğunun öyrənilməsi məqsədilə aparılıb.

Araşdırma zamanı məlum olub ki, "Dini etiqad azadlığı haqqında" qanun və digər normativ hüquqi aktlar bəzən ölkə konstitusiyasına və beynəlxalq sənədlərə uyğun gəlmir.

Araşdırma müəllifləri ekspert rəylərinə, vəkillərin və hüquq müdafiəçilərinin məlumatlarına, KİV-də dərc edilən yazılara əsaslanırlar.

DİN, Gömrük Komitəsi və Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinə göndərilən sorğulara ancaq sonuncu iki qurum cavab verib.

Amma Gömrük Komitəsi 2017-ci ildə ölkəyə buraxılmayan dini ədəbiyyatın adları və sayı barədə məlumat verməkdən imtina edib.

"Yeqovo şahidləri" və "Xristian- baptist" icması ölkə daxilində ədəbiyyatın daşınması və istehsalı ilə bağlı problemlərdən şikayətləniblər.

Dini ədəbiyyatın daşınması ilə məhkəmə çəkişmələri bir qayda olaraq, vətəndaşların xeyrinə həll olunmur.

Son illər hakimiyyət qanunvericiliyi sərtləşdirib və xaricdə təhsil alanların dini mərasimlər keçirməsinə qadağa qoyub.

2011-ci ildə qanunsuz dini kitabın istehsalı və satışına görə 5 ilədək azadlıqdan məhrumetmə cəzası tətbiq edilib.

Dini ədəbiyyatın yayılması ilə bağlı dini azadlığın məhdudlaşdırılması Human Rights Watch, ABŞ-ın dini məsələlər üzrə komissiyası tərəfindən də qeyd olunub.

2012-ci ildə AŞ Venesiya komissiyası Azərbaycan hökumətinə dini etiqad azadlığı sahəsində qanunvericiliyə edilən məhdudiyyətləri aradan qaldırmağı tövsiyə edib. Ancaq vəziyyət dəyişməyib. Məsələn, Azərbaycana türkiyəli din xadimi Səid Nursinin kitablarının gətirilməsi qadağan edilib.

2018-ci il fevralın 8-də hakimiyyət ilahiyyatçı Elşad Mirinin kitabının nəşrini qadağan edib. O, məhkəməyə müraciət edib.

Araşdırma müəllifləri belə nəticəyə gəliblər ki, mövcud məhdudiyyətlər BMT sənədlərinə, Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyasına, AİHM-in presedent qərarlarına ziddir.

Müəlliflər "Dini etiqad azadlığı haqqında" qanuna dəyişiklik olunmasını təklif ediblər.

Dini ədəbiyyatın istehsalı, ixracı, idxalı, yayılması və satışına məhdudiyyətlər aradan qaldırılmalıdır. Dini vəsaitlərin müstəqil ekspertizası aparılmalıdır.

Həmçinin CM-dən 167-2-ci maddənin (dini ədəbiyyatın, malların, dini məzmunlu audio və videomaterialların qanunsuz istehsalı, ixracı, idxalı, yayılması və satışına görə cəza) çıxarılması təklif edilir. Onun müddəaları insan hüquqları prinsipləri ilə uzlaşmır.

Həmçinin AŞPA və ATƏT-in tövsiyələrinin həyata keçirilməsinin, hökumətin yerli vətəndaş cəmiyyətləri institutları və beynəlxalq QHT-lərlə fəal əməkdaşlığının vacibliyi qeyd olunur.

*Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu 2013-cü ilin noyabrında yaradılıb. Quruma tanınmış fəal, MSK-nın keçmiş üzvü Akif Qurbanov rəhbərlik edir.-06B-