DTİ: seçkiqabağı təşviqat prosesi yerli hakimiyyətin müdaxiləsi ilə müşaiyət olunub

Oktyabrın 30-da axşam “Demokratik Təşəbbüslər İnstitutu” (DTİ) QHT Parlament seçkilərinin monitorinqi haqqında İkinci Aralıq Hesabatını dərc edib. Hesabat 10 oktyabr – 28 oktyabr tarixlərini – seçkiqabağı təşviqat mərhələsini əhatə edir. Sənəddə qeyd edilir ki, parlament seçkilərində təşviqat prosesi yerli icra hakimiyyəti orqanlarının müdaxiləsi, müxalif namizədlərə təzyiq, inzibati resursdan istifadə, bərabərlik prinsipinin pozulması ilə müşaiyət olunub.

Hesabatda bildirilir ki, 479 namizәd qeydiyyatdan sonrakı müddətdə çox qısa vaxt ərzində namizədliyini geri götürüb. Nəticədə səsvermə bülletenlərinə 767 namizədin adı salınıb. Maraqlıdır ki, 2010 seçkilərində namizədliyini geri götürənlərin sayı cəmi 41 nəfər olmuşdur

Araşdırma müəllifləri namizədliyini geri götürənlərin əksəriyyətinin dövlət büdcəsindən maliyyələşən müəssisələrin işçiləri olmasına diqqət çəkir. Çox güman ki, onlar ictimai televiziya efirində namizədlər üçün efir vaxtını mümkün qədər kiçik hissələrə bölmək və müxalifətçilərin çıxışlarını minimuma endirmək məqsədilə irəli sürülüb. Seçkiqabağı üçün ümumiyyətlə efir verməmək qərara alındıqda isə bu namizədlərə olan ehtiyac aradan qalxıb və onlar kütləvi şəkildə seçkilərdən uzaqlaşdırılıb.

Seçkiqabağı təşviqat mərhələsinin üç həftəyə qədər azaldılması namizədlərin kampaniya aparmaq imkanını ciddi şəkildə məhdudlaşdırıb.

Müxalifətin böyük hissəsini təşkil edən Demokratik Qüvvələrin Milli Şurasının seçkilərdə iştirak etməməsi, Müsavat Partiyası, ReAl hərəkatı və digər qurumlar üçün normal şərait yaradılmaması “seçkiqabağı kampaniyanın sönük keçməsinə” səbəb olub, araşdırma müəllifləri belə hesab edir.

DTİ-nin 87 seçki dairələrində uzunmüddətli müşahidəçiləri seçkiqabağı təşviqat dövründə müxtəlif növ pozuntular qeydə alıblar.

Belə ki, inzibati və maliyyə resurslarından istifadə ilə sui-istifadə faktları qeydə alınıb.

Xüsusən, 37 və 38-ci seçki dairələrindən Gəncə ali məktəblərinin tələbələri hakim Yeni Azərbaycan Partiyasından 42-ci Kəpəz dairəsi üzrə deputatlığa namizəd Musa Quliyevlə görüşə aparılıb.

65 saylı Saatlı-Sabirabad-Kürdəmir seçki dairəsi üzrə YAP-ın namizədi Əhliman Əmiraslanovun adından Kürdəmir rayonunun Türkədi, Ərəbxana, Cərtiyaz kəndlərinin yollarına çınqıl tökülüb.

Həmçinin namizədlər üçün yerli icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr vasitəsilə görüşün təşkili faktları qeyd edilir. Belə ki, 77 saylı Astara seçki dairəsi üzrə YAP-ın namizədi Rəşad Mahmudovun (neftçilər xəstəxanasının şöbə müdiri) Pəlikəş və Kijəbə kəndlərində seçicilərlə görüşləri müvafiq olaraq yerli bələdiyyə və icra hakimiyyəti rəhbərləri tərəfindən təşkil edilib.

Həmçinin YAP-dan olan və digər hakimiyyətyönlü namizədlərin təşviqat materiallarının yayılmasında büdcə idarələrinin əməkdaşlarından istifadə hallarına diqqət çəkilir.

Digər bir pozuntu müxalif və hakimiyyət tərəfindən dəstəklənməyən digər namizədlərin plakatlarının cırılması olub.

Yerli müşahidəçilərin qeydiyyatına toxunan müəlliflər bildirirlər ki, MSK 2619 yerli müşahidəçini, dairə seçki komissiyaları isə 63 min nəfəri qeydiyyata alıb.

Eyni zamanda, ən böyük monitorinq təşkilatı – Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzi seçki prosesindən kənarda qalıb. Bu qurumun rəhbəri Anar Məmmədli 2013-cü il prezident seçkilərindən sonra həbs edilib və ağır iqtisadi cinayətlər törətmək ittihamı ilə mühakimə olunub.

Həmçinin, nüfuzlu beynəlxalq qurumlardan - ATƏT DTİHB, Avropa Parlamenti və Avropa Komissiyasından müşahidəçilərin olmadığı qeyd edilir.

Nəticədə MSK 40-dan çox təşkilatdan 501 beynəlxalq müşahidəçini akkreditasiya edib, onların əksəriyyəti geniş ictimaiyyətə məlum deyil.

Exit-polların keçirilməsi üçün 4 təşkilat qeydiyyatdan keçib, amma ictimai rəydə onların obyektivliyindən şübhə var.

Sənəddə həmçinin tövsiyələr irəli sürülüb. Beynəlxalq təşkilatların seçki təcrübəsinin təkmilləşdirilməsi üzrə çağırışlarına diqqəti artırmaq təklif olunur. Cəmiyyətdə dialoq mühiti yaradılması məqsədilə siyasi məhbusların azad edilməsi, vətəndaşların seçki hüquqlarının pozulması hallarının araşdırılması və təqsirkarların cəzalandırılması, seçkilər günü müşahidəçilər üçün normal şərait yaradılması, seçki komissiyalarının üzvlərinin qanunun tələblərinə düzgün riayət etməsi vacibdir.

Hakimiyyət yerli icra hakimiyyəti orqanlarının seçki günü səsvermə və səslərin hesablanması prosesinə müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün iradə nümayiş etdirməlidir, deyə DTİ-nin hesabatında qeyd edilir.

* DTİ 2013-cü ildə bir qrup müstəqil hüquqşünas tərəfindən yaradılıb. Quruma Ümid Partiyasından təyin edilmiş MSK üzvü Akif Qurbanov rəhbərlik edir. Ədliyyə Nazirliyi DTİ-nin qeydiyyatından imtina edib. -06D-