Füzulidən şossenin olmamasına baxmayaraq, Şuşanın bərpası başlayıb

"Kavkazskıy uzel"in yazdığı kimi, artıq noyabrda Azərbaycanın “AzercellTelecom” mobil operatoru payızda münaqişənin kəskinləşməsi zamanı geri alınmış Şuşa şəhərində (erməni adı Şuşi) 4G şəbəkəsini işə salıb. Hərbi əməliyyatlar zamanı ziyan dəymiş su kəmərində qəza işləri də noyabrın sonunadək aparılıb.

Noyabrda Şuşanın alınması Qarabağ münaqişəsinin payız dövrü kəskinləşməsində əsas hadisə oldu - bundan sonra Azərbaycan qoşunları tanınmamış Dağlıq Qarabağ respublikasının paytaxtı Stepanakertin bilavasitə yaxınlığında yerləşdi. Ermənistan Şuşanı itirməklə sülh sazişi bağlamağa razı oldu. Sazişə əsasən Qarabağ hakimiyyəti ərazinin üçdə ikisinin üzərində nəzarəti itirdi. Həmin ərazilər "Kavkazskıy uzel"də dərc edilmiş xəritədə göstərilib. Həmçinin "Kavkazskıy uzel"də Rusiya sülhməramlılarının Dağlıq Qarabağda yerləşdirilməsinə dair xəritə də dərc edilib.

Əvvəlki sakinlərin bir hissəsi Şuşaya qayıtdı

“Şuşa sürətlə abadlaşır”, - Humanitar Araşdırmalar Cəmiyyətinin rəhbəri Əvəz Həsənov "Kavkazskıy uzel"in müxbirinə deyib. "Şəhərdə artıq çörəkbişirmə istehsalı qurulub, mağaza ilə qənnadı sexi açılıb, mobil telefon rabitəsi yaradılıb, dövlət televiziyasının yayımına başlanılıb. Yaxın günlərdə Azərbaycan Beynəlxalq Bankının filialı açılacaq", - o bildirib.

Bundan əlavə, dövlət qurumlarının, o cümlədən nazirliklərin və idarələrin yerli şöbələri açılır. "Bu strukturlarda əsasən Şuşa şəhərinin sakinləri işləyirlər-beləliklə, onlar öz şəhərlərinə qayıdırlar. Digər tərəfdən, özəl qurumlar da əsasən Şuşadan olan məcburi köçkünləri işə götürürlər. Şəhər tədricən mülki əhali ilə məskunlaşır", - Ə.Həsənov qeyd edib.

Şuşanın bərpası Füzuli, Zəngilan, Cəbrayıl, Qubadlı, Ağdam kimi tamamilə dağılmış şəhərlərdə olduğu qədər vaxt və xərc tələb etmir. "Şuşada kommunal infrastruktur, inzibati binalar saxlanılıb. Düzdür, fərdi evlərin əksəriyyəti dağıdılıb, amma beşmərtəbəli binalar qalıb və kiçik təmirdən sonra geri dönən əhali orada yerləşdirilə bilər", - Ə. Həsənov deyib.

"Kavkazskiy uzel”in fotomüxbiri Əziz Kərimov Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılan dağıdılmış şəhərlər: Füzuli, Ağdam, Cəbrayıl və  artıq Ağoğlan adlanan Hadrut haqda seriya reportajlar hazırlayıb.

İş yerləri açıldıqca əhali şəhərə qayıdacaq, Turan agentliyinin iqtisadi icmalçısı Toğrul Cuvarlı deyib.

"Şuşada çoxlu mədəniyyət və təhsil müəssisəsi – muzeylər, məktəblər, musiqi məktəbləri və s. olub. Bundan əlavə, şəhərə həyat əhəmiyyətli, dövlət müəssisələri lazımdır. Bu obyektlər bərpa edildikdən sonra əhalinin geri qaytarılmasına başlanıla bilər. Hesab edirəm ki, növbəti payıza insanların geri qaytarılması prosesi başlaya bilər. Bu vaxta qədər çoxmərtəbəli binalarda mənzillər təmir edilə və dağılmış fərdi evlər qismən tikilə bilər", - T.Cuvarlı qeyd edib.

O hesab edir ki, Şuşanın bərpasında maliyyə problemi olmayacaq. "Təkcə 2021-ci ilin dövlət büdcəsində azad edilmiş ərazilərin bərpası üçün 2,2 milyard manat (1,3 milyard dollar) nəzərdə tutulub. Lakin digər maliyyələşdirmə mənbələri də var - dövlət investisiya fondu, mümkün xarici kreditlər, özəl investorların, dövlət şirkətlərinin sərmayələri, layihələrin bank kreditləşməsi", - T.Cuvarlı bildirib.

Şəhərin bərpası üçün materialların daşınması hələ yarımçıq qalmış yolla həyata keçirilir. "Tez zamanda meşə ilə Şuşaya yol çəkilib. Düzdür,  hələlik torpaq yoldur, orada hərəkət çox çətindir və çox vaxt aparır. Amma şəhərə ən zəruri şeyləri artıq göndərmək olar. Əsasən şəhərdə su təchizatı bərpa olunub, bu günlərdə elektrik enerjisi veriləcək", - T.Cuvarlı "Kavkazskiy uzel”in müxbirinə bildirib.

Onun fikrincə, yolun tikintisi nə qədər ki başa çatmayıb, Rusiya sülhməramlılarının köməyilə Şuşa ilə alternativ marşrutlar üzrə - Laçın dəhlizi vasitəsilə Qubadlıdan və ya əvvəllər mövcud olmuş Füzuli yolu ilə Qırmızı Bazar (erməni adı Karmir Şuka) qəsəbəsi vasitəsilə əlaqə yaratmaq lazımdır. "Əgər Rusiya sülhməramlıları erməni əhalisi üçün dəhlizi təmin edir və onları müşayət edirsə, niyə bunu Azərbaycan tərəfi üçün də etməsinlər. Əgər şəhər Azərbaycanın nəzarətinə qaytarılıbsa,  bərpa olunmalıdır ki, əhali oraya qayıda bilsin", - T.Cuvarlı deyib.

Şuşanın Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı olmaq perspektivi var

Artıq gələn yazın ortalarında avtomobil yolunun ilk iki zolağının tikintisi tamamlana bilər ki, bu da bərpa işləri üçün tikinti materiallarının və avadanlıqların çatdırılmasını sürətləndirməyə imkan verəcək, "Respublika" İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Natiq Cəfərli bildirib.

"Lakin əhalini geri qaytarmazdan əvvəl Şuşanın gələcək perspektivləri, onun iqtisadi potensialı konseptual şəkildə müəyyənləşdirilməlidir. Çünki qayıdan əhalini işlə təmin etmək lazımdır. Müxtəlif təkliflər var. Bəziləri deyir ki, Şuşanı Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan etmək, bir sıra mədəniyyət ocaqlarını və Milli Konservatoriyanı oraya köçürmək lazımdır. Digərləri regionun turizm potensialına diqqət ayırmağı təklif edirlər. Lakin turizmin inkişafı üçün orada maksimum təhlükəsizliyin təmin edilməsi vacibdir", - N.Cəfərli deyib.

O, Şuşanın mədəniyyət və turizm mərkəzinə çevrilməsi ideyasını düzgün hesab edir. "Məsələn, Şuşada təkcə mədəniyyət ocaqları, musiqi təhsili və sənətşünaslıq mərkəzləri yaratmaq yox, həm də xarici turistləri buraya cəlb etməklə beynəlxalq festivallar keçirmək olar. Bir tərəfdən, bu, iştirakçıların təhlükəsizliyinə maksimum zəmanətin təmin olunmasını tələb edir.

Digər tərəfdən, burada dünya şöhrətli şəxslərin iştirakı ilə müxtəlif janrlı böyük beynəlxalq musiqi festivallarının keçirilməsi şəhər və regionun təhlükəsizliyinə əlavə təminat olardı və qarşı tərəfin revanşist əhval-ruhiyyə və planlarının qabağını alardı”, - N.Cəfərli "Kavkazskiy uzel"in müxbirinə deyib.

Onun fikrincə, Şuşanın bərpasına bir il yarımdan iki ilədək vaxt lazım ola bilər.
 

Bir il yarım ərzində Şuşaya yeni yolun çəkilişi planlaşdırılır

Şuşaya yeni yolun tikintisinə hələ noyabrın ortalarında başlanılıb və işlər tam sürətlə gedir. Bu barədə Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri Anar Nəcəfli "Kavkazskiy uzel"in müxbirinə  bildirib. Onun sözlərinə görə, uzunluğu 101,5 kilometr olan yeni yol Füzuli rayonunun Əhmədbəyli kəndindən başlayır və Füzuli şəhərindən, Xocavənd və Xocalı rayonlarından, o cümlədən Tuğ (erməni adı Tox), Böyük Tağlar, Çanaxçı, Sığnaq, Daşaltı (erməni adı Karintağ) kəndlərindən keçəcək. Ümumilikdə yol 20 yaşayış məntəqəsindən keçəcək.

Yol dördzolaqlı, eni 21,5 metr olacaq. "Relyefin imkan verdiyi yerdə hər iki istiqamətdə bir ehtiyat zolaq çəkiləcək və o zaman yolun eni 37 metrə çatacaq", - A.Nəcəfli qeyd edib.

Yol tamamlanmasa da xüsusi texnika, yük avtomobilləri və yolsuzluq avtomobilləri artıq bu marşrutla hərəkət edirlər. İşlərin sürətləndirilməsi üçün bu, eyni zamanda beş sahədə aparılır. İşlərə Türkiyənin iki və Azərbaycanın bir  şirkəti cəlb edilib. İşə başlamazdan öncə ərazi Azərbaycan Ərazilərinin Minalardan Təmizlənməsi Agentliyinin (ANAMA) mütəxəssisləri tərəfindən yoxlanılır. A.Nəcəflinin sözlərinə görə, yeni yolun tikintisinin bir il yarım ərzində başa çatdırılması nəzərdə tutulur.

Şuşaya elektrik ötürücü xətti çəkilir

Dekabrın 25-də "Azərenerji" şirkəti bildirib ki, Şuşaya yüksək gərginlikli elektrik ötürücü xətti çəkilir. "Ümumi uzunluğu 75 kilometr olan Füzuli-Şuşa hava xətti iki dövrəli olacaq ki, bu da qəza baş verərsə enerji təchizatında fasilə yaranmaması üçün yükün bir xətdən digərinə ötürülməsinə imkan verəcək”, - “Kavkazskiy uzel”in müxbiri şirkətin saytındakı məlumata əsasən bildirib.

"Azərenerji" nin məlumatına görə, artıq 100-ə yaxın elektrik ötürücü xətti dayağı quraşdırılıb və 15 kilometr məsafədə naqillər asılıb. Yazıda işlərin yekunlaşmasının planlaşdırılmış müddətləri göstərilməyib.

"Azərişıq" enerji paylayıcı şirkətindən "Kavkazskiy uzel”in müxbirinə bildiriblər ki,  qurum Füzuli şəhəri tərəfindən çəkilmiş 35 kilovoltluq elektrik ötürücü xəttini də dekabrın 31-dək təhvil verəcək.

"Azərişıq” Qarabağda" layihəsi çərçivəsində "Azərişıq" azad edilmiş ərazilərdə dövlət əhəmiyyətli strateji obyektlərin elektrik enerjisi ilə təchizatı üzrə təxirəsalınmaz işlər həyata keçirir. Artıq Cəbrayıl şəhərinə və Hadrut qəsəbəsinə elektrik xətti çəkmişik. İndiki mərhələdə Şuşa şəhərini mümkün qədər tez fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təmin etmək vəzifəsi yerinə yetirilir. Dağlıq, meşə sahəsi, çətin keçilən relyef, sərt hava şəraiti – qar, şaxta ilə əlaqədar işlər çətinləşir. Bundan əlavə, tikinti sahələri minalardan təmizlənir. Bütün çətinliklərə baxmayaraq, dekabrın 31-nə, yəni bu yeni ilə qədər Şuşaya elektrik enerjisi veriləcək. Bizim mütəxəssislər bundan öncə Şuşanın özündə enerji şəbəkəsini bərpa ediblər. Şəhərə elektrik enerjisi verilən kimi dərhal bütün Şuşa ərazisində paylanacaq", - "Azərişıq"ın nümayəndəsi bildirib.

O açıqlama verib ki, "Azərenerji" ASC-nin çəkdiyi 110 kilovoltluq daha güclü elektrik ötürücü xətti enerji axınını artırmağa, yerli yarımstansiyanı təchiz etməyə və elektrik ehtiyatı yaratmağa imkan verəcək. Şirkətdən bildiriblər ki, hələlik şəhərdə elektrik enerjisi maye yanacaqla işləyən generatorlar tərəfindən istehsal olunur.

27 sentyabr-9 noyabr Qarabağ münaqişəsinin kəskinləşməsi haqda ətraflı “Kavkazskiy uzel”də “Qarabağ: münaqişənin eskalasiyası, yoxsa yeni müharibə?" adlı yazıda və hərbi əməliyyatların xronikasında oxumaq olar. “Kavkazskiy uzel” Qarabağ münaqişəsi zonasında baş verən hadisələr haqda materialları "Qarabağ: kövrək  sülh, yoxsa müharibə" adlı xüsusi tematik səhifədə yerləşdirir.

Müəllif: Faiq Məcid; mənbə: "“Kavkazskiy uzel”in müxbiri

Mənbə: https://www.kavkaz-uzel.eu/articles/358030/
© Кавказский Узел