Kontrafakt həb

Bakının beş gənc sakini dərmandan zəhərlənib. Uşaqlar şəhərin müxtəlif yerlərindən Klinik Tibbi Mərkəzin Toksikologiya Şöbəsinə çatdırılıb. Üçyaşlı  Həsən Rəhmanlı, ikiyaşlı Zeynəb Əliyeva, altıyaşlı Toğrul Xəlilli, yeddiyaşlı Allahverdi Zeynalov və üçyaşlı Şahin Səfərova tibbi yardım göstərilib. Tibbi müdaxilədən sonra onların vəziyyəti normallaşıb.

Çox vaxt həkimlər bu növ zəhərlənmələrin səbəbini preparatın komponentlərinə xəstənin orqanizminin xüsusi reaksiyası izah edirlər.  Körpə  Zeynəb və onun həmdərdlilərinin dərmana bu cür reaksiya verməsi mümkündürmü? Bu balacaların, sözləşibmiş kimi,  müstəqil surətdə, böyüklərin nəzarəti olmadan, özlərinin preparatı qəbul etdiklərini və ya doza həddini aşmağa yol verdkilərini güman etmək sadəlövhlük olardı. Bundan başqa, yəqin ki, uşaqların müxtəlif xəstəlikləri var idi. Deməli,  müalicə kursları da bir-birindən fərqlənirdi.

Kədərli hadisə belə bar fikir  oyadır: bəlkə iş ölkənin aptek şəbəkəsində  satılan əczaçılıq məhsullarının keyfiyyətindədir? Bu problem son vaxtlar Azərbaycana idxal olunan dərman preparatlarının bahalaşması fonunda xüsusilə  kəskinlləşib. Tarif Şurası öz katibi İlkin Məcidovun şəxsində  apteklər sahəsindəki  vəziyyəti kifayət qədər sadə şərh edib: "Sonunucu dəfə qiymətlərin  tənzimlənməsi ötən ilin noyabrında keçirilib və dərman vasitələrinin qiymətləri  dolların həmin dövrdəki məzənnəsi nəzərə alınmaqla müəyyənləşdirilib. O заман manatın dollara nisbətdə məzənnəsi 1,7196 man. təşkil edib. Bu gün manatın məzənnəsi bu göstəricidən yüksəkdir. Əgər məzənnə  bu səviyyədən aşağı düşsə, dərman vasitələrinə olan qiymətlər azaldılacaq, əgərci dollar manata nisbətdə bahalaşsa, onda  qiymətlər də qalxacaq".

Öz növbəsində, iqtisadiyyat nazirinin müşaviri Manaf Bayramov əlavə edib ki, dərmanların qiyməti bazar tələblərinə uyğun olmalıdır. Başqa sözlə, dolların məzənnəsi  və əczaçılıq məhsulları həcminin  qarşılıqlı əlaqəsi aşkardır. Bəs onda niyə bu məhsulların, elə dərmanların keyfiyyəti də insanlarda qınaq doğurur? Apteklərdə Almaniya istehsalı olan iltihaba qarşı preparatı heç də həmişə tapmaq mümkün olmur. Onun əvəzinə cenerik  (orijinal dərmanın daha ucuz analoqu) və ya Pakistan, Hindistan və ya Rusiyadan gətirilmiş az tanınan analoqunu təklif edirlər.

Azad istehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynovun "Azadlıq" Radiosuna  bildirdiyi kimi, dərmanların ölkəyə qaçaqmalçılıq yolu ilə  gətirilməsinin  qarşısını almaq üçün heç bir iş görülmür. Bu yolla respublikaya gətirilmiş və  Səhiyyə Nazirliyinin  Dərman Preparatlarının Ekspertizası Mərkəzində dövlət qeydiyyatından keçməyən (qablarda holoqram yoxdur – müəllif) dərman preparatlarının saxlandığı  və satıldığı yerlər  haqqında AİB-ə  çoxsaylı siqnallar daxil olur.  Bu faktlar barədə Dövlət Gömrük Komitəsi, daxili işlər və səhiyyə nazirlikləri  rəsmən məlumatlandırlıb. Lakin həmin təsisatlar bu müraciətlərə hələlik heç bir münasibət bildirməyib. Üstəlik, mənşəyi şübhəli olan dərmanlar satışdan çıxarılmayıb.

Sirr deyil ki, "kölgə" (gizli) əczaçılıq bazarında  milyardlarla manat  dövr edir.   Ekspertlərin hesablamalarına görə, aptekdə dərmanların hər beşincisi saxta və deməli, həyat üçün təhlükəli ola bilər. Azərbaycanda du biznesin güclü himayəedicisi var, ona görə də nə DİN, nə Səhiyyə Nazirliyi, nə də Gömrük Komitəsi hansısa bi tədbir görə  bilir.

İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənovun fikrincə, ellik zəmanət keyfiyyətsiz məhsulların  idxalına imkan yaradır və inhisarçılığı "qoruyur". Dərman idxalçısı olan şirkətlərin anbarlarında məhsulun həcmi və çeşidi  kəskin surətdə azalıb. Pərakəndə satış ilə məşğul olan apteklərdə dərman qıtlığı müşahidə olunur. Distribütorların bir çoxu ölkəyə kənardan dərman gətirilməsini dayandırıb. Mövcud qiymət məhdudiyyətləri ona gətirib çıxarıb ki, Azərbaycana keyfiyyətsiz mallar idxal etməyə başlayıblar. Apteklərdə eyni xəstəliyə qarşı onlarla preparat satılır və   özü də  əksər hallarda onların keyfiyyəti  qiymətinə uyğun deyil.

"Bir sıra hallarda idxalçı şirkətlər dərman istehsalçıları ilə, xüsusən, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə və üçüncü dünya ölkələrində yerləşənlərlə, sözləşir, bu isə onlara məhsulun keyfiyyətini xeyli aşağı salaraq, onun qiymətini  azaltmağa və ölkədə orijinal adı ilə  satmağa imkabn verir", – deyə Həsənov qeydb edir.

Daha bir mühüm məqam – ölkənin farmakologiya bazarı inhisara alınıb. Bazarda rəqabətin olmaması inhisarçılar tərəfindən müəyyən edilən süni qiymətlərin yaranmasına gətirib çıxarır. Əgər rəqabət mühiti yaradılarsa, həmçinin inhisarçılığa qarşı mübarizə aparılarsa, dərmanlara olan qiymətlər də aşağı enər. Bundan başqa, inhisarçılıq şəraitində Tarif Şurası valyuta bazarındakı dəyişikliklərə adekvat reaksiya verə bilməyəcək. Bu, sonda sahibkarlara ziyan vura bilər. Onlar öz fəaliyyətini azaltmalı olacaqlar, nəticədə bu, dərman çatışmazlığına və qanunsuz dərman bazarının formalaşmasına gətirib çıxaracaq. Bunları  Turan vurgulayır.