Media-icmal 01.12.17

Ölkədə sahibkarlığa yaradılan mühit, "kölgə iqtisadiyyatı"nın təhlükəli həddə çatması, ölkədəki bahalaşma və gəlirlər bugünki (01 dekabr, 2017-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır...

Sahibkarlara yaradılan fəaliyyət rahatlığı

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycanda sahibkarlara əlverişli biznes mühiti yaradılıb" ( http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=134969) sərlövəhli məqalədə ölkədə iş adamlarına yaradılan işgüzar mühiti dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, son illər ölkədə davamlı iqtisadi inkişaf və əldə edilən uğurlar bir daha sübut etdi ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə aparılan mütərəqqi islahatlar, əlverişli investisiya mühitinin yaradılması və s. müstəsna əhəmiyyətə malikdir: "Məhz bu siyasətin nəticəsidir ki, investisiyaların yatırılması ilə bağlı yaratdığı əlverişli biznes mühiti, sahibkarlığın hərtərəfli dəstəklənməsi sayəsində yeni və müasir texnologiyalara əsaslanan bir çox sahələrdə normal fəaliyyət təmin olunur. Daxili, həm də xarici bazarlarda rəqabətqabiliyyətli ixracyönümlü məhsulların istehsal həcmi artır, onların çeşidi genişləndirilir".

Müəllif vurğulayır ki, iqtisadiyyata investisiyaların yatırılması hər bir dövlətin iqtisadi siyasətinin özəyini təşkil edən aktual məsələlərdən biridir və burada özəl sahibkarlıq tərəfindən yatırılan investisiyalar xüsusi rola malikdir.

Məqalə müəllifi sahibkarlığın inkişafının təmin edildiyini deyərək, 200-dən çox investisiya təşviqi sənədi verildiyini bildirir: "Bu layihə, bu istiqamət çərçivəsində ölkəmizə özəl sektor tərəfindən 1,7 milyard manat həcmində investisiya qoyuluşu təmin ediləcək. Yəni, görün, bir ciddi islahatın aparılması ilə biz 1,7 milyard manat özəl sektor sərmayəsini Azərbaycana cəlb etdik".

Müəllifə görə, "İnvestisiyaların təşviqi proqramı"nın uğurlu icrası ölkə üçün müstəsna əhəmiyyət daşıyır və Azərbaycanda da investisiyalar milli iqtisadiyyatın inkişafının mühüm maliyyə mənbəyidir.

Müəllif həm də "İnvestisiyaların təşviqi proqramı"nın icrasını investisiya fəaliyyətinin və özəl sahibkarlığın dövlətin qayğısı ilə əhatə olunmasının bariz nümunəsi adlandırır.

Məqalədə deyilir ki, "Bakı İnşaat Sənaye" ASC də bu proqramdan faydalanan müəssisələrdəndir və bu layihə çərçivəsində ASC tərəfindən sənaye sahəsinin yaradılması nəzərdə tutulur ki, nəticədə əlavə 300-ə yaxın yeni iş yerinin açılması reallaşacaq.

Yazıda vurğulanır ki, bütün bu perspektivlər Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla aparılan islahatların müsbət nəticələri sayəsində mümkün olub.

Azərbaycanda sahibkarlığın, qeyri-neft sektorunun, sənaye sahələrinin inkişaf etdirilməsi üçün gözəl şərait yaradılıb. Qeyri-neft sənayesinin inkişaf etdirilməsi Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən iqtisadi islahatların mühüm tərkib hissəsidir.

ÜDM-in 60 faizi "kölgə"dirsə...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Hökumətdən həyəcan təbili: "Kölgə iqtisadiyyatı" təhlükəyə dönür" sərlövhəli məqalə oxumaq olar. (http://novoye-vremya.com/w113033/.../#.WiA-Kkpl_IU)

Müəllif deyir ki, Azərbaycanda "kölgə iqtisadiyyatı"nın problem olması çoxdan məlumdur, tədqiqat aparılan 28 ölkə arasında ən problemli ölkə Azərbaycan olub, belə ki, ümumdaxili məhsulun 2/3 hissəsi qeyri-formal sektorun payına düşür. "Bu haqda Beynəlxalq Diplomlu Sertifikatlaşdırılmış Mühasiblər Assosiasiyasının qlobal "kölgə iqtisadiyyatı"nın qiymətləndirilməsi və inkişaf proqnozuna dair tədqiqatlarında deyilir. Tədqiqatın nəticələrinə görə, Azərbaycanda ÜDM-də "kölgə iqtisadiyyatı"nın payı 67%-ə çatır ki, bu da dünya üzrə orta göstəricidən 3 dəfə yuxarıdır".

Müəllif bildirir ki, yüksək vergi "yükü", dövlətin biznesə təzyiqi, yüksək yoxsulluq, işgüzar sövdələşmələr və əməliyyatlar rəsmiləşdirilmədən aparılan yerdə "kölgə iqtisadiyyatı" inkişaf edir.

Müəllif Azərbaycanda qeyri-formal biznesin "çiçəklənməsi"nə, korrupsiyanın yüksək səviyyədə, demokratik institutların zəif olmasının, iqtisadiyyatda geriləmə olmasının təsir etdiyini bildirir: Beləliklə, Azərbaycan milli ÜDM-də "kölgə iqtisadiyyatı"nın payına görə, MDB üzrə qonşularından çox irəlidədir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, keçən il üçün ÜDM-in həcmi 54,4 milyard manatdırsa, bunun da 60%-i "kölgə iqtisadiyyatı"nın payına düşürsə, deməli, "kölgə bazarı"nın payı 30 milyard manatdan yuxarıdır. "Böyük həcmli "kölgə iqtisadiyyatı", şübhəsiz, islahatlar tələb edən,təkmil olmayan iqtisadi sistemin göstəricisidir. 2017-ci il oktyabrın 1-nə Azərbaycanın dövlət borcu 19 milyard manata çatıb. Alman iqtisadçısı Robin Xodess də deyir ki, "kölgə iqtisadiyyatı"ndan gələn istənilən gəlir qısaömürlüdür, çünki vergi orqanlarından gizlədilən gəlir nəticə etibarilə ən aztəminatlı əhali təbəqəsinin sosial durumuna mənfi təsir edir".

Məqalədə deyilir ki, ölkədə "kölgə iqtisadiyyatı" kimi təhlükə etiraf edilsə də, onun tədqiqatı ilə məşğul olan yoxdur və hökumət mənbələri bunu hesablama metodologiyasının olmaması ilə əsaslandırmaq istəyirlər.

Müəllif deyir ki, "kölgə iqtisadiyyatı" mövzusu artıq neçə illərdir ki, ölkə mətbuatında da müzakirə mövzusudur, belə ki, jurnalistlər, deputatlar, ekspert və itqisadçılar buna münasibət ifadə ediblər, amma buna hökumətdən ağlabatan cavab yoxdur.

Müəllif "kölgə iqtisadiyyatı" ölkədə təhlükəli həddə çatdıqdan sonra bəzi hökumət üzvlərinin bu bəlaya qarşı mübarizə çağırışını gecikmiş hesab edir.

Yerində sayan yoxsulluq həddi

"Azadlıqinfo.az" da "Ərzaq səbəti 50%, minimum əmək haqqı 10% artıb" sərlövhəli (https://www.azadliq.info/207730.html) məqalə diqqəti cəlb edir.

Məqalədə iqtisadçı-ekspert Rövşən Ağayevin istehlak səbətinin artımı ilə minimum əmək haqqı artımı arasında nisbəti dəyərləndirən düşüncələrinə yer verilib.

Tanınmış ekspert deyir ki, bu nəticələri hər hansı alternativ mənbələrdən istifadə etmədən, yalnız Statistika Komitəsinə məxsus informasiyaların əsasında aparılan kiçik bir hesablamalara əsasən əldə edib.

Müəllif vurğulayır ki, əhalinin gündəlik istehlakında əsas yer tutan 25 qida növündən (un və un məmulatları, kərə yağı və bitki yağı, qoyun, toyuq və mal əti, çay, duz, meyvə, tərəvəz və s.) ibarət ərzaq səbətinin dəyəri 2014-cü ilin dekabr ayında 95 manat olub: "2017-ci ilin oktyabrında eyni səbətin dəyəri 143 manata yüksəlib. Hətta rəsmi rəqəmlərə görə, 2 devalvasiyanın baş verdiyi son 3 ilə yaxın dövrdə ərzaq səbətinin dəyəri 50% bahalanıb".

Müəllif yenə də rəsmi statistikaya istinad etməklə göstərilən üç il müddətində minimum əmək haqqının cəmi 10 faiz artaraq 105 manatdan 116 manata çatdığını bildirir.

Ekspert xatırladır ki, bəhs olunan dövrdə nominal orta əmək haqqı 18 faiz artaraq 445 manatdan 525 manata, pensiyaların minimum məbləği 10 faiz artmaqla 100 manatdan 116 manata, pensiyaların orta məbləği isə 15 faiz artaraq 170 manatdan 195 manata qalxıb.

Müəllif vurğulayır ki, 3 ilin yekunlarına görə, ölkədə ərzaq inflyasiyası 50 faiz ətrafındadır, amma nominal gəlirlərin orta artım tempi 20%-dən də azdır.

Ekspert bu hesablamalardan irəli gələrək, bu iki artım, yəni qiymətlərin bahalaşması ilə əhalinin gəlirlərinin artımı arasında fərqlərin nəticəsini nəzərə çatdıraraq deyir ki, qiymətlər gəlirlərdən təxminən 2.5 dəfə sürətlə artıb. Yəni, ölkədə bahalaşma gəlirlərdən təxminən 2.5 dəfə sürətli olub.

Müəllif deyir ki, belə halda nəzəri baxımdan yoxsulluq səviyyəsinin də kəskin artımı qaçılmazdır, amma, bununla belə, rəsmi yoxsulluq səviyyəsi dəyişməyərək, elə 5 faiz həddində qalmaqda davam edir.

Ekspert vurğulayır ki, qiymət və gəlirlərin artım tempi baxımından Azərbaycanla oxşar olan Rusiya hökuməti son 3 ildə ölkədə yoxulluq səviyyəsinin 12 faizdən 20 faziə yüksəldiyini rəsmi olaraq bəyan edib.

Müəllif bu nəticələri yalnız ölkənin rəsmi statistik göstəricilərinə istinadən əldə etdiyini xatırladaraq deyir: "İndi təsəvvür edin ki, ölkədə qiymətləri və gəlirləri ölçən alternativ hesablamalar olsaydı, ortaya hansı mənzərə çıxa bilərdi".--0--