Media-icmal 03.04.2017

Ölkənin yürütdüyü siyasətə baxış, ölkədə nağdsız hesablaşmaların problemləri və xarici borcun artması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

Xalq-iqtidar birliyi- qələbələrin rəhni

“Azərbaycan” qəzeti “Xalq-iqtidar birliyi ölkənin uğurlu inkişafını şərtləndirir” sərlövhəli məqalədə hakimiyyətin yürütdüyü daxili və xarici siyasət dəyərləndirilir.

(http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=119060)

Müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi çoxşaxəli islahatlar Azərbaycan dövlətinin siyasi xarakterini və inkişaf yolunu müəyyən edir və dövlət başçısının da bəyan etdiyi kimi, ölkənin davamlı inkişafı demokratik yeniliklərin geniş tətbiqindən keçir: “İlham Əliyevin prezidentlik dövrü ölkə həyatı üçün strateji əhəmiyyət kəsb edən inkişaf proqramlarının hazırlanması və işlək mexanizmlər əsasında həyata keçirilməsi, ən müxtəlif sahələrdə intibah və tərəqqi prosesinin geniş vüsət alması ilə səciyyəvidir”.

Müəllif hesab edir ki, ölkə diplomatiyası regional əməkdaşlıq, enerji təhlükəsizliyi, beynəlxalq qurumlarda təmsilçilik kimi məsələlərdə milli maraqların prioritetliyini maksimum səviyyədə təmin edir.

Məqalədə vurğulanır ki, qlobal enerji və nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin uğurla gerçəkləşdirilməsi, Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təminatında Azərbaycanın rolunun artırılması, infrastrukturun bütün sferalarda yeniləşdirilməsi iqtisadi siyasətin əsas qayəsini təşkil edir.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı idarəetmə sisteminə yeni düşüncə tərzi, dinamizm və müasirlik çalarlar gətirib, hər yeni il üçün hökumətin həyata keçirməli olduğu tədbirlərin əhatə dairəsi zamanını müəyyən edib: “Bu nöqteyi-nəzərdən son 14 ildə regional inkişaf və qeyri-neft sektorunun inkişafı naminə həyata keçirilmiş tədbirləri xüsusi vurğulamaq olar”.

Müəllif mövcud münaqişələr fonunda Qarabağ münaqişəsinə də toxunur və bu münaqişələri sünu yaradılan, mövcud sərhədləri dəyişdirməyə xidmət edən münaqişələr kimi dəyərləndirir.

Yazı müəllifi problemin danışıqlar yolu ilə həlli üçün prosesə təsir imkanı olan dövlətləri bu imkanlardan istifadə etməməkdə suçlayır və bu halda prosesin başqa məcraya yönələcəyini deyir: “İşğal faktı ilə barışmayacağını hər zaman bəyan edən Azərbaycan danışıqlar nəticəsiz qalacağı təqdirdə münaqişənin həllində güc yoluna əl atacağını gizlətmir”.

Müəllif  bu yöndə 2016-cı il aprelin 2-5-də də Qarabağ cəbhəsində baş vermiş döyüşləri xatırladır.

Müəllif ölkədə sabitliyin təmin olunduğunu və bu təminatın arxasında xalq və iqtidar birliyinin durduğunu bildirərək dövlət başçısından sitat gətirir:

Prezident İlham Əliyev bu günlərdə Saatlıda pambıqçılığın inkişafı məsələlərinə dair keçirilən respublika müşavirəsində bildirib: “Azərbaycanda sabitlik təmin olunur. Sabitliyin təminatçısı Azərbaycan xalqıdır. Bizim gələcək planlarımızın reallaşdırılması üçün bu, əsas amildir. Xalq-iqtidar birliyi hər bir ölkənin uğurlu inkişafını şərtləndirən əsas amildir”.

Nağdsız hesablaşmanın “Azərbaycan problemləri”

“Exo” qəzeti “Nağdsız hesablaşma Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatına qarşı” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=58171) müəllif ölkə iqtisadiyyatında “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmini ekspertlərlə müzakirə edir.

Müəllif Həmkarlar İttifaqları Ümumdünya Konfederasiyasının “Qeyri-formal iqtisadiyyt haqqında” hesabatına istinadən deyir ki, son illərin iqtisadi böhranı ardınca iqtisadi staqnasiya zamanı “kölgə iqtisadiyyatı” inkişaf edib: “Bu isə o deməkdir ki, ağır iqtisadi durum və işsizlik “kölgə iqtisadiyyatını” stimullaşdırır”.

Azərbaycana gəlincə, müəllif deyir ki, ekspertlər ümumi daxili məhsulun (ÜDM) 9%-dən 30%-ə qədərini “kölgə iqtisadiyyatı”nın təşkil etdiyini bildirirlər.

İqtisadçı ekspert Samir Əliyev hesab edir ki, “kölgə iqtisadiyyatı”na qarşı səmərəli mübarizə üsullarından biri nağdsız hesablaşmalara keçməkdir: “Bu sahədə müəyyən irəliləyiş var, amma xüsusi uğurlardan danışmaq çox tezdir, bu sahəyə keçid yeni başlayıb”.

Ekspert Seyfəl Əliyev isə deyir ki, Azərbaycanda “kölgə iqtisadiyyatı”na dair son məlumatlar yoxdur, amma əvvəlki illərin məlumatlarına əsasən Dünya Bankı rəqəmlər səsləndirib: “58 milyard manatlıq ÜDM-in “kölgə iqtisadiyyatı”nın payına 60%-i düşür ki, bu da 35 milyard manat deməkdir”.  

S.Əliyevin sözlərinə görə, Dünya Bankının “kölgə iqtisadiyyatı”na qarşı mübarizə tövsiyələrindən biri də nağdsız hesablaşmalara keçmək olub.

Ekspert deyir ki, Azərbaycanda bu hesablaşma növünə yeni keçilib, halbuki, buna hələ “kölgə iqtisadiyyatı” böyüməmiş keçilməli idi.

Bank eksperti Əkrəm Həsənov hesab edir ki, nağdsız hesablaşmaya keçmək “kölgə iqtisadiyyatı”nın həcmini azaltmağa şərait yarada bilər, amma burada daim təhlükələr var: “Belə ki, “kölgə iqtisadiyyatı” dövlətin ona yaratdığı çətinliklərdən çıxış yolu tapa biləcək, iş adamları firmalarını daha kiçik firmalara bölməklə bundan qaçmaq istəyəcəklər”.  

Məqalədə 2017-ci ildən  ticarət və ictimai iaşə sahəsində nağd hesablaşmaların həcmi 30 min, qalan sahələrdə 15 min manat həcmində müəyyən edilir.

Ə.Həsənov diqqəti belə bir prosesə cəlb edir ki, bu ilin əvvəlindən qeydə alınan hüquqi şəxslərin sayı kəskin artıb və bu da biznesmenlərin şirkətlərini daha kiçik firmalara bölərək nağdsız hesablaşmalardan qaçmaq göstəricisidir.

Ekspert hesab edir ki, nağdsız hesablaşmaya uğurlu keçə bilmək üçün hüquqi və fiziki şəxslərin maliyyə institutlarına etimadını bərpa etmək lazımdır, digər tərəfdən, bu hesablaşmaya stimul verməlidir : “Bu stimullardan biri ƏDV-in 18%-dən 10-%ə endirilməsi ola bilər, amma dövlət büdcə daxilolmalarının 45%-ini ƏDV ödəmələri təşkil etdiyi indiki durumda buna inanmaq olmur”.

Artan xarici borc və azalan gəlirlər

“Novoye Vremya” qəzetində “ Meyllər ehtiyatlılığa vadar edir” sərlövhəli

(http://www.novoye-vremya.com/w86563/.../#.WOG9U4iLTIU) məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin xarici borcunun artmasını araşdırır və baxışlarını ifadə edir: “İqtisadiyyat kiçilib, bank sahəsində böhran, ÜDM, xüsusilə qızıl-valyuta ehtiyatlarını azalmsı ölkənin xarici borca təsir etməyə bilməzdi, xarici borcun artması çoxdan müşahidə edilirdi. Azərbaycanın xarici borcu 2016-cı ilin sonuna 6 913, 2 milyon dollar təşkil edir ki, bu da illik hesablamada 18,9 milyon dollar və ya 0,27% artım deməkdir”.

Müəllif vurğulayır ki, ÜDM nisbətdə xarici borc son 11 ilin ən yuxarı həddinə çataraq 20,4% təşkil edir.

Məqalədə vurğulanır ki, Azərbaycanda özəl və bank sahələrinin xarici borcları 2016-cı ilin sonunda 12 miliard dollara yaxındır və ümumilikdə ölkənin xarici borcu 19 milyard dollara və ya ÜDM-nin 56%-nə yaxınlaşır.

Müəllif hesab edir ki, uzanan bank böhranı ölkənin pul öhdəliklərinə öldürücü təsir göstərir: “12 milayrd dollar hər halda böyük məbləğdir, nəzərə alsaq ki, bankların sağlamlaşdırılması özünü yaxın perspektivdə göstərmir, deməli, bir nəticəyə gəlmək olar ki, xarici borc eləcə də ölkənin məcmu xarici borcu artacaq”.

Müəllif deyir ki, xarici borcun həcminin artması bank, kənd təsərrüfatı və s. sahələr, iri neft-qaz layihələri üçün xaricdən kredit götürmək məsələsində çətinliklər yaradır.

Məqalədə belə  iri layihə kimi “Cənub” qaz dəhlizi göstərilir və onun reallaşdırılmasına 45 milyard dollar tələb olunduğu vurğulanır, deyilir ki, ölkə iqtisadiyyatının hələ problemləri həll edə bilmədiyi indiki zamanda bu kreditləri ödəmək də əlavə problem olacaq.

Müəllif vurğulayır ki, qaz-neft yeganə ixrac mənbəyidir. Amma burada da yaranan rəqabət uzağa gedə bilən plan qurmağa imkan vermir və qənaətini belə ifadə edir: “Modernləşdirmə üçün pul lazımdır, neft bazarındakı qeyri-sabitlik nikbinlik vəd etmir, yəni yeni milayrdlarla pul toplamaq mümkün olmayacaq, odur ki, xarici investorlardan pul götürməkdən başqa əlac qalmır”.