Media-icmal 03.11.18

Azərbaycanın beynəlxalq hesabatlarda reytinqinin yüksəlməsi, ölkənin enersi sahəsində vəziyyət, Qarabağ probleminin həllilə bağlı danışılqara baxış və s. məsələlər bugünkü (03 noyabr, 2018-ci il) medianın aparıcı mövzularındandır.

Ölkənin iqtisadi uğurları beynəlxalq hesabatlarda

"Azərbaycan" qəzeti "İlham Əliyevin inkişaf strategiyası qlobal miqyasda təqdir olunur" sərlövhəli məqalədə ölkənin iqtisadi uğurlarının bəzi indekslər üzrə Dünya Bankının oktyabrın 31-də açıqladığı "Doing Business 2019" hesabatında yüksək yer almasının səbəblərini dəyərləndirir.

Müəllif xatırladır ki, bir neçə il öncə neftin qiymətinin kəskin ucuzlaşması iə müşayiət olunan qlobal maliyyə-iqtisadi böhrandan Azərbaycan minimal çətinliklə çıxıb.

Müəllifə görə, bunun da əsas səbəbi yeni iqtisadi şəraitə uyğun olaraq başlayan iqtisadi islahatlar idi ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı üçün kompleks tədbirlərin görülməsini əhatə etdi.

Müəllif iddia edir ki, 2016-cı ilin ilk rübündən başlanan islahatlar nəticəsində bütün iqtisadi risklər minimuma endirildi və burada əsas vəzifə yeni çağırışlardan irəli gələrək qeyri-neft sektorunda inkişafa nail olmaq üçün yeni iqtisadi islahatların həyata keçirilməsi idi.

Müəllif deyir ki, bu islahatların qeyri-neft istehsalını stimullaşdırması üçün sahibkarlıq fəaliyyətinə münbit şəraitin yaradılmasından maliyyə təminatna qədər əksini dövlət və hökumət sənədlərində tapdı.

Yazı müəllifinə görə, son iki ildə qeyri-neft sektorunun ümumi daxili məhsulda xüsusi çəkisinin artması da, rəqabətqabiliyyətli malların istehsalının genişlənməsi də bunun nəticəsidir.

Müəllif viurğulayır ki, islahatlar prosesinə müxtəlif sahələr üzrə biznesə başlamaq üçün lisenziya verilməsinin sadələşdirilməsi, qanunların təkimilləşdirilməsi və s. dəstək oldu.

Müəllifə görə, 2018-ci ilin ötən dövrünün makroiqtisadi reallıqları da yeni iqtisadi islahatların mühüm nəticəsindən xəbər verir, belə ki, bu dövrdə, 50,5 milyard manat dəyərində və ya əvvəlki illə müqayisədə real ifadədə 0,7 faiz çox ÜDM istehsal edilib və qeyri-neft sektorunda istehsal edilmiş əlavə dəyər isə ötən ilin eyni dövrünün göstəriciləri ilə müqayisədə 0,9 faiz çox olub.

Müəllif deyir ki, həyata keçirilən islahatlar "Doing Business 2019" hesabatında Azərbaycanın ümumi reytinqdə yeni rekorda imza ataraq əksər indikatorlar üzrə mövqeyinin daha üst səviyyəyə qaldırıb: "Belə ki, hesabatda Azərbaycan dünyanın 10 ən islahatçı dövləti siyahısına daxil edilərək dünyanın ən çox islahat aparan ölkəsi elan olunub. Yeni hesabatda Azərbaycanın mövqeyi 2017-ci illə müqayisədə 32 pillə irəliləyərək 190 ölkə arasında 25-ci yerdə qərarlaşıb, dünyanın bir çox ölkələrini geridə qoymaqla Müstəqil Dövlətlər Birliyi ölkələri arasında lider mövqeyə yüksəlib".

Ölkə enerji sisteminin çıxış yolu harada?

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Enerji sistemi alman şirkətinə verilir" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif xatırladır ki, 2018-ci il iyul ayının əvvəlində Mingəçevir İstilik Enerji Stansiyasında (İES) qəza baş verdi, qəza təkcə ölkənin enerjisiz qalması ilə nəticələnmədi, həm də bu sahədə kadr və bütünlükdə sistemin fəaliyyəti sahəsindəki problemləri aşkara çıxardı.

Müəllif vurğulayır ki, bu günlərdə İES-də təmir və yenidənqurma üçün dövlət büdcəsindən 48 milyon manat vəsait ayrılıb.

Məqalə müllifi diqqəti qəzanı araşıdran dövlət komissiysıanın açıqlamasında belə bir məqama cəmləyir ki, ölkənin enerji sistemində monitorinq üçün Almaniya və Rusiyadan mütəxəssislər cəlb edilib.

Eyni zamanda "BBC-Azərbaycan"a istinadən müəllif deyir ki, burada söhbət təkcə mütəxəssislərin cəlbindən yox, enerji sistemində idarəetməyə xarici şirkətin daxil edilməsindən gedir.

Müəllifin deməsinə görə, Azərbaycan Enerji Nazirliyindən bildirlilib ki, "Uniper" şirkəti ilə hələlik enerji təchizatı sahəsində əməkdaşlıq nəzərdə tutulur, amma ortada konkret heç nə yoxdur.

Müəllifin deməsinə görə, "Uniper" Azərbaycandan elektrik enerji təsərrüfatının idarə olunması ilə bağlı təklifi hələ ki, şərh etməyib.

Bəhs olunan sahədə durumu dəyərləndirən iqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli isə qəzetə deyib ki, Azərbaycanın nəinki dövlət, hətta özəl şirkətlərinin belə dünyada tətbiq olunan müasir texnologiyalara çıxış imkanları yoxdur və xarici şirkətlərin bu sahədə Azərbaycana yardım etməsində fayda var.

Ekspertə görə, Azərbaycanın enerji sisteminin hazırda iki böyük problem var: "Bunlardan birincisi istehsal xərclərinin, yəni maya dəyərinin həddindən artıq yüksək olmasıdır. Halbuki. Azərbaycanda həm mazut, həm qaz, həm də su elektrik stansiyalarında maya dəyəri bu qədər yüksək olmamalıdır. Buna görə də ilk növbədə enerji istehsalında maya dəyəri aşağı salınmalıdır. Yeni texnologiyaların tətbiqi ilə buna nail olmaq mümkündür".

Ekspert nümunə olaraq göstərib ki, Azərbaycanda mazutla işləyən elektrik stansiyalarında 1 kvt/saat enerji əldə etmək üçün istifadə olunan mazutun həcmi orta Avropa göstəricisindən 2 dəfə çoxdur, bunun kəskin şəkildə azaldılmalıdır".

N.Cəfərli hesab edir ki, ölkənin enerji təsərrüfatında ikinci böyük problem itkilərin yüksək olmasıdır: "Bu sahədə də uzun illərdir hökumət ciddi nəticəyə nail ola bilmir. Bunun üçün də yeni texnologiyaların tətbiqinə ehtiyac var. Bütün bunlar göstərir ki, xarici şirkətlərin enerji sektoruna cəlb edilməsi artıq zərurətə çevrilib".

Ekspert deyir ki, bunun iki yolu var, birincisi özəlləşdirmədir, amma hökumət buna hazır deyil və yaxın zamanlarda da hazır olacağını düşünmür.

N.Cəfərliyə görə, digər yol isə bu sahənin idarəetməyə verilməsidir ki, buna qanunvericilik də imkan verir, Azərbaycanda bunun təcrübəsi də var".

Ekspertin fikrincə, Azərbaycanın enerji sektoruna gələcək xarici şirkət dövlətdən ciddi təminatlar istəyəcək:"Ümumiyyətlə, ciddi təminatlar olmasa heç bir şirkət enerji sahəsinə gəlməz. Məsələn, Azərbaycanın neft sahəsindəki xarici şirkətlər bura konstitusiya qanunu statuslu müqavilələrlə gəliblər. Hökumət istəsə belə o qanunları dəyişə bilmir, bilməyəcək də. Çox güman ki, enerji sisteminə dəvət ediləcək şirkətlər də ciddi zəmanətlər istəyəcəklər".

N.Cəfərli hesab edir ki, kifayət qədər rentabelli bir sahə olduğu üçün istənilən şirkət Azərbaycanın enerji sektorunda işləmək istəyər.

"Qarabağa danşıqları": daha nə qədər

"Azadlıq.info"da isə "Məğlubiyyət danışıqlarına sədaqət" sərlövhəli məqalə diqqət cəlb edir.

Müəllif artıq 30 ildir ki, davam edən Qarabağ probleminin həllini tapmamasını müzakirəyə ıxaırı və buna səbəb kimi hakimiyyətin bu sahədə yürütdüyü siyasəti tənqid edir.

Müəllif hesab edir ki, ölkədə çoxdandır ki, ciddi məsələlər qeyri-ciddi şəkil alıb, artıq "milli maraqlar", "vətəndaşın rifahı", "humanizm", "tolerantlıq", "inkişaf" və s. kimi ifadələr qulaqlara lətifə kimi çatır.

Yazı müəllifinə görə, səbəb də budur ki, 25 ildir dəyərlərin soyqırımı prosesi gedir və hökumət ciddi məsələlər üzərində "evcik-evcik" oyunu oynayır: "Bu mənada, qulaqlarımız "Qarabağ danışıqları" sözü eşidəndə də fərqli reaksiya verir. Hamı başa düşür ki, hakimiyyətin Qarabağla bağlı danışıqları imitasiyadır, məğlubiyyətin ömrünü uzadır və düşmənin xeyirinə işləyir".

Müəllif deyir ki, hökumətin rəsmi təbliğatına inansaq deməli, Ermənistanda adam qalmayıb, erməni əsgərlər səngərdən qaçıb və Qarabağı işğaldan azad etmək an məsələsidir.

Amma müəllif rəsmi təbliğatın gerçəkliklə uyuşmdığını bildirir və yazır: "Koçaryanın dövründə də, Sarkisyanın zamanında da, Paşinyanın hökmranlığında da eyni vəziyyət olub. Yəni, bütün dövrlərdə "Lazım"ın adı gəlib, özü gəlməyib. Bütün dövrlərdə "danışıqlarda irəliləyiş var" deyilib, geriyə addım atılıb. Bütün dövrlərdə "danışıqlar məntiqi sonluğuna çatıb" bəyanatı yayılıb, amma məntiqsizlik ortaya çıxıb".

Müəllif deyir ki, hazırda Ermənistanın faktiki rəhbəri N. Paşinyanın məlum bəyanatlarından sonra isə danışıqların tamam əsassız olduğu və bu illər ərzində heç bir uğur əldə olunmadığı aşkar görünür: "Paşinyan Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsindən, bu ərazilərin Azərbaycana məxsus olmadığından, Azərbaycanın tərəf kimi qondarma Dağlıq Qarabaq hökumətilyə danışıqlar aparmalı olduğundan dəm vurur".

Müəllif iddia edir ki, dünya da, Rusiya da, Ermənistan da Azərbaycan hökumətinin Qarabağ məsələsində qətiyyətsizliyini görür.

Müəllif deputat Zahid Orucun Azərbaycanla Ermənistanın birbaşa danışıqlar təklifini də mənasız sayır və deyir ki, bu danışıqlar da nəticə verməyəcək, Rusiyanın Ermənistana sfadrişi nə olsa o da yerinə yetiriləcək.

Müəllifin iddiasına görə, mənasız danışıqlarla hökumət 25 ildir düşməni gücləndirməyə, Azərbaycanı borc bataqlığına salmağa xidmət edib.

Müəllif deyir ki, danışıqlar yoluyla Qarabağın işğaldan azad edilməsinə inanır, amma bunu mövcud hakimiyyət heç vaxt bacarmayacaq: "Çünki öz vətəndaşı ilə danışıqlardan imtina edən, ölkənin ləyaqətli insanlarına divan tutan, dövlətə gəlir gəitrən obyekt kimi baxan, düşmənin qarşısında qətiyyət nümayiş etdirə bilməyən, bu işğala "yaşıl işıq" yandıran Rusiyanı qarşısında təzim edən hökumət heç vaxt danışıqlar masasından qalib ayrıla bilməz".

Müəlifə görə, danışıqları aparanların isə 25 illik məğlubiyyəti praktikası var. Məğlubiyyət danışıqlarına bu qədər sadəqət varsa, qalibiyyət sevincini yaşamaq mümkün olmayacaq.