Media-icmal 05.03.19

Ölkədəki iqtisadi islahatların əsas hədəfi, problemli kreditlərin həllilə bağlı fərmana şərh, Neft Fondunun gəlirlərinin azalması iddiaları və s. məsələlər bugünkü (05 mart, 2019-cu il) medianın aprıcı mövzularındandır.

İslahatların əsas hədəfi-vətəndaş amili

"Azərbaycan" qəzeti "Vətəndaş maraqlarının müdafiəçisi" sərlövhəli məqalədə ölkədə aparılan iqtisadi islahatları və mahiyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi inkişaf kursu praktikada özünü tam doğrultduğunu ortaya qoyub, bu baxımdan ötən 15 ildəki inkişaf kursunun təməlində elmi-iqtisadi əsaslar, dövlətin və xalqın maraqlarının dayanır.

Müəllifə görə, bu siyasətin mərkəzində insan amili durur, bu mənada vətəndaşların sosial rifahının yaxşılaşdırılması, həyat tərzinin və səviyyəsinin dəyişdirilməsi mövcud siyasətin əsas məqsədlərindən biridir: "Son 15 ilin sosial inkişaf dinamikasına nəzər salanda ardıcıl surətdə cəmiyyətimizin ayrı-ayrı üzvlərinin həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımların atıldığının şahidi oluruq. İstər insanların əmək haqlarının yüksəldilməsi, istər pensiyaların artırılması, istərsə də aztəminatlı ailələrin sosial müdafiəsi sisteminin təkmilləşdirilməsi ölkəmizdə həyata keçirilən sosial siyasətin ayrı-ayrı şaxələrini təşkil edir".

Müəllif prezidentin 2018-ci l aprelin 18-də Milli Məclisdəki çıxışında göstərdiyi maaşların təxminən 7 dəfə, pensiyaların 10 dəfədən çox artması, sosial infrastrukturun yaradılması, 3100-dən çox məktəbin, 640-dan çox xəstəxananın tikilib və təmir edilməsi, bölgələrdə 43 Olimpiya İdman Mərkəzinin yaradılması, işsizliyin aşağı səviyyədə olması və s. kimi göstəriciləri bu uğurların təsdiqi kimi dəyərləndirir.

Yazı müəllifi dövlət başçısına istinadən vurğulayır ki, bu islahatların əsas hədəfi Azərbaycanı müasir, inkişaf edən və gələcəkdə inkişaf etmiş ölkəyə çevirməkdir, ölkədə mövcud olan nöqsanları aradan qaldırmaqdır, vətəndaşları narahat edən problemləri tamamilə gündəlikdən çıxarmaqdır, insanların rifah halını yaxşılaşdırmaqdır, daha güclü, qüdrətli dövlət qurmaqdır.

Müəlif şəhid ailələrinə birdəfəlik 11 min manat ödənişin olunması, bu ailələrə verilən president təqaüdlərinin 300 manata qaldırılmasını, bu ilin fevralında ölkə əhalisinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsilə bağlı bir neçə fərman və sərəncamlar imzalamasnı möhtəşəm sosial islahatlar paketi adlandırır.

Bu sırada müəllif minimum əmək haqlarının, pensiyaların, tələbə təqaüdlərinin artırılmasını, istismara qəbul edilməmiş çoxmənzilli binaların qəbulunun sadələşdirilməsini bu paketin tərkib hissəsi kimi dəyərləndirir.

Müəllifi bunu da diqqətə çatdırır ki, ölkədə əmələ gələn əlavə gəlirlər ilk növbədə, vətəndaşların sosial müdafiəsinə yönəldilir və bu, milyonlarla insanı əhatə edir. .

Məqalənin sonunda isə oxuyuruq: "Bu da ondan xəbər verir ki, dövlət başçısı üçün əsas prioritetlərdən biri məhz vətəndaşların sosial rifahının gücləndirilməsi, onları narahat edən problemlərə son qoyulmasıdır. Ən əsası bütün bunlar onun təsdiqidir ki, prezident İlham Əliyev vətəndaş maraqlarının əsl müdafiəçisidir".

Deputat: "Stop"lar götürülə bilər

"Moderator.az"da isə " Görünən odur ki, bir sıra banklar yenə də kreditləri dollar ifadəsini əlavə etməklə verirlər" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkədə fiziki şəxslərin problemli kreditlərinin həlli ilə bağlı prezident fərmanının əsas məqamlarına, fərman veriləndən sonra ortaya çıxan suallara, problemli kreditlər məsələsinin köklü surətdə həllilə bağlı zəruri olan əlavə tədbirlərə dair iqtisadçı deputat Əli Məsimli ilə söhbətləşir.

Deputat deyir ki, bu fərman banka 10 min dollara qədər borcu olan şəxslərin devalvasiyadan sonra yaşadığı problemlərin ədalətli şəkildə həllini özündə əks etdirən əhəmiyyətli sosial layihədir: "Problemli kreditlərin bütün ağırlığı əhalinin üzərində idi. Ona görə də əhalinin güzəranının yaxşılaşdırılması qarşısında çox ciddi maneəyə çevrilmişdi. Dövlət bu fərmanla problemli kreditlərin əsas ağırlığını çox geniş miqyaslarda öz üzərinə götürməklə əhaliyə devalvasiyadan dəyən ziyanı özü ödəyəcək"

Deputat əlavə edir ki, bu o deməkdir ki, devalvasiya nəticəsində manatın dollara nisbətdə 0,78 manatdan 1,70 manata qədər məzənnə fərqinin 92 qəpiyindən 85 qəpiyini, yəni 92 faizini dövlət ödəyəcək, əhaliyə və banklara daha artıq güzəştlər nəzərdə tutulur.

Ə.Məsimli deyir ki, fərman həm say baxımından banka borcu olan şəxslərin 90 faizindən çoxunu sarsıdıcı bir maliyyə sıxıntısından, həm də banka borcu olanlara zəmanət verən 1 milyona yaxın adamı borc tələsindən xilas edir.

Ə.Məsimli deyir ki, bu fərman manatla 17 min AZN borcu olnalara da şamil edilir, 5 il müddətinə illik 1% olmaqla kredit verilir, eləcə də dəbbə pullarının (cərimə,peniya) silinməsi nəzərdə tutulur.

Ə.Məsimli izah edir ki, fərman 10 min dollardan artıq olan kreditlərə şamil olunmur, amma devalvasiya nəticəsində ağır duruma düşən kiçik və orta sahibkarlara da kömək etmək məqsədəuyğun olardı.

Deputat sənədin icrasına aydınlıq gətirərək deyir ki, Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası banklarla birlikdə mart ayından gec olmayaraq əsas kredit borclarının ödənilməsi məqsədilə fiziki şəxslərə güzəştli kreditlərin verilməsi üçün kredit borclarının məbləğini və borcluların siyahısını müəyyən etməlidir.

Ə.Məsimlinin deməsinə görə, bununla yanaşı martın sonuna qədər məhkəmədə olan işlərin geri çağırılması, 10 min dollara(17 min manata) qədər borcu olanların xarici ölkələrə çıxışını məhdudlaşdıran qadağaların da götürülməsi gözlənilir.

Deputat deyir ki, hər bir vətəndaşa veriləcək kompensasiyanın məbləği 45 gün müddətində, yəni aprelin ortalarına qədər məlum olmalıdır və vətəndaşlara kompensasiyalar isə 3 ay müddətinə, yəni, bu ilin may ayının 28-dək ödəniləcək.

Ə.Məsimli hesab edir ki, problemli kreditlər məsələsinin etibarlı həlli bank sistemində əsaslı islahatlar tələb edir, bir sıra banklar üçün xarakterik olan bank soyğunçuluğu aradan qaldırılmalıdır.

Deputat deyir ki, bu fərman problemli kreditlər məsələsinin ədalətli həllinə hüquqi yol açıb, indi hüquqi-normativ aktlar və təşkilatı tədbirlər görərək fərmanın reallaşdırma mexanizmi hazırlanmalı, 3 ay ərzində gerçəkləşdirilməlidir.

Ə.Məsimli deyir ki, hazırda problemli kreditlər 1,6 milyard manata yaxın olub, kredit portfelinin 12 faizini təşkil edir, bu sahədəki statistika dəqiqləşdirilməlidir.

Deputat hesab edir ki, fərman 1, 6 milyard manata yaxın problemli kreditlərin hamısını yox, onun xeyli hissəsinin problemini həll edəcək.

Ə.Məsimli bu sırada problemli kreditlərin həllilə bağlı Konstitusiya Məhkəməsinin 2015-ci ilin may və 2018-ci ilin sentybar aylarında banklara sərf edən çıxardığı qərarları da əsassız sayıb və buna yenidən baxılmasını təklif edib.

Deputat bir xəbərdarlıq da edib: "Görünən odur ki, bir sıra banklar yenə də məişət texnikası, insanların ölkə daxilində müalicəsi və s. məqsədlərlə aldığı kreditlərə, forması bir qədər dəyişdirilmiş variantlarda yenə də dollar ifadəsini də əlavə etməklə verirlər. Ona görə də elə bir mexanizm yaratmaq lazımdər ki, 28 fevral tarixli fərmanın reallşadırılması, həm 10 min dollara qədər olan kreditlər problemini həll etsin,həm də vətəndaşları "manat/ dollar məzənnə oyunu"nun gələcək risklərindən qoruya bilsin".

Ə.Məsimli hesab edir ki, fərmanın reallaşdırılması ilə 3 aydan sonra dövriyyəyə əlavə pulların daxil olmasına səbəb olacaq, bu da təbii qiymət artımından əlavə, həmişə olduğu kimi süni qiymət artımı da yarada bilər, odur ki, aidiyyatı qurumlar suni qiymət artımın qarşısının alınması istiqamətində tədbirlər görməlidir.

Neft Fondunun düşdüyü ziyan

"Azadlıqinfo.az"da isə "Neft Fondunun gəlirləri 6 dəfə azalıb" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Sayt Dövlət Neft Fondunun gəlirlərinin azalması barədə iqtisadçı-ekspert Qubad İbadoğlunun baxışlarına yer verib.

Belə ki, iqtisadçı iddia edir ki, 2018-ci ildə Neft Fondunun vəsaitin idarə olunmasından əldə eetdiyi gəlirlər 6 dəfə azalıb və Fond yalnız səhmlərin idarə edilməsindən 42,9 milyon dollar ziyana düşüb.

Q.İbadoğlu bildirir ki, nəhayət, martın 1-də Fond 2018-ci il üzrə üzrə gəlir və xərclərinə dair məlumatları açıqlayıb və bu açıqlama həm də məlum gecikmənin ciddi səbəbləri olmasını ortaya çıxarıb.

İqtisadçının deməsinə görə, Fondun son açıqlamasındakı məlumatların əvvəlki illərlə müqayisəli təhlilindən məlum olur ki, 2018-ci il əarzində Neft Fondunun vəsaitinin idarə olunmasından əldə etdiyi gəlirlər əvvəlki illə müqayisədə 6 dəfə azalıb.

Daha sonra Q.İbadoğlu vurğulayır ki, 2017-ci il ərzində Fondun vəsaitinin idarə olunmasından əldə edilən gəlirləri 1 083,6 milyon manat, 2016-cı il ərzində müvaflq göstərici 1 068,8 milyon manat olub.

İqtisadçı deyir ki. 2018-ci il üçün isə bu göstərici 181,1 milyon manat təşkil edib: "Baxmayaraq ki, 2019-cu il yanvarın 1-ə Fondun aktivləri, yəni idaəçilikdə olan vsəaitləri 2018-ci ilin əvvəlinə nisbətən 7,56 faiz artaraq 38 515,2 milyon ABŞ dollarına çatıb".

Q.İbadoğluna görə, bu isə o deməkdir ki, aktivlərin artmasına baxmayaraq, Fondun investisiya portfeli üzrə gəlirliyi aşağı düşüb.

İqtisadçı-ekspert vurğulayır ki, müqayisə olunan dövrlərdə bu göstərici 2016-cı ildə 1,92 faiz, 2017-ci ildə 1,88 faiz olduğu halda 2018-i ildə 0,35 faiz təşkil edib".

Q.İbadoğlunun deməsinə görə, 2018-ci ildə Fondun əsas itkiləri səhmlərə qoyuluşlardan olub və səhmlərin idarə edilməsindən Fond 0,87 faiz və ya 42,9 milyon dollar ziyana düşüb.

Ekspert xatırladır ki, Fondun investisiya portfelində səhmlərin payı 12,8 faiz,məbləği isə 5 milyard dollar təşkil edir.