Azərbaycan və NATO: 30 illik strateji tərəfdaşlıq və regional sabitlik

Bu il Azərbaycan-NATO münasibətlərində mühüm bir mərhələni qeyd edir: "Sülh Naminə Tərəfdaşlıq" (PfP) proqramına qoşulmasının 30-cu ildönümü. Noyabrın 26-da Bakıda keçirilən yubiley konfransı əməkdaşlıq yolunu nəzərdən keçirmək, nailiyyətləri və problemləri vurğulamaq və gələcək istiqamətləri müəyyənləşdirmək üçün görkəmli şəxsləri bir araya gətirdi.

Azərbaycan 1994-cü ildə NATO-nun "Sülh Naminə Tərəfdaşlıq" proqramına qoşulduqdan sonra Cənubi Qafqazda və ondan kənarda təhlükəsizlik və sabitliyin təmin edilməsində əsas iştirakçılardan birinə çevrilib. Konfrans bu tərəfdaşlığın əhəmiyyətini vurğuladı və ABŞ səfirliyi Azərbaycanın NATO-nun məqsədlərinə olan dəyişməz bağlılığını xüsusi olaraq təriflədi.

Onilliklər ərzində əsas nailiyyətlər arasında Azərbaycanın Əfqanıstan və Kosovodakı NATO rəhbərliyindəki sülhməramlı əməliyyatlarda fəal iştirakı dayanır. Bu missiyalar Azərbaycan qüvvələrinə qiymətli təcrübə qazandırdı və ölkənin qlobal sabitliyə sadiqliyini nümayiş etdirdi.

Bundan əlavə, Azərbaycan hərbi təhsil, təlim və müdafiə islahatlarına güclü diqqət yetirdiyini göstərib. Hər il 500-dən çox azərbaycanlı zabit PfP təlim proqramlarında iştirak edərək NATO standartlarına uyğunluğu artırır. 2006-cı ildə Bakıda NATO İnformasiya Mərkəzinin yaradılması bu tərəfdaşlığı daha da möhkəmləndirdi, ictimaiyyətin məlumatlılığını artırdı və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlıq üzrə dialoqa töhfə verdi.

Azərbaycanın qlobal enerji "konsorsiumunda" əsas tranzit mərkəzi kimi rolu, təbii olaraq NATO-nun enerji təhlükəsizliyinə diqqəti ilə uyğunlaşır. Boru kəmərləri kimi mühüm infrastrukturun qorunması Azərbaycan-NATO əməkdaşlığının əsasını təşkil edir. Son illərdə bu tərəfdaşlıq kiber təhlükəsizlik və terrorizmlə mübarizə kimi yeni təhlükəsizlik sahələrini də əhatə edərək genişlənib, burada Azərbaycan öz imkanlarını gücləndirmək üçün fəal addımlar atıb.

Bundan əlavə, 2005-ci ildə Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Fəaliyyət Planının (IPAP) imzalanması ikitərəfli münasibətlərdə əhəmiyyətli bir sıçrayışı simvolizə etdi, müdafiə islahatları, operativ əməkdaşlıq və potensialın artırılması üçün strukturlaşdırılmış bir çərçivə təmin etdi.

Bu tərəfdaşlıq problemlərdən kənar deyil. Azərbaycan mürəkkəb geosiyasi mühitdə fəaliyyət göstərir, Rusiya, İran və Türkiyə kimi qonşu dövlətlərlə münasibətləri tarazlaşdıraraq eyni zamanda Avroatlantik institutlarla əlaqələri gücləndirir. Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi tarixi olaraq əlavə maneələr yaratmışdır, lakin 2020-ci ildən sonrakı dinamika regional təhlükəsizliyin yeni bir mənzərəsini təqdim edir.

Bakıdakı konfrans bu problemləri müzakirə etmək üçün platforma təqdim etdi, müdafiə idarəçiliyində və şəffaflıqda daha da islahatların zəruriliyini vurğuladı. NATO nümayəndələri Azərbaycanın silahlı qüvvələrinin Alyans standartlarına uyğunlaşdırılmasında əldə etdiyi irəliləyişi qeyd etdi, eyni zamanda ordunun demokratik nəzarəti kimi sahələrdə səylərin davam etdirilməsinə çağırış etdi.

Azərbaycan və NATO tərəfdaşlığın üç onilliyini qeyd etdikləri bir vaxtda diqqət gələcək prioritetlərə yönəlir. Bunlara müdafiənin modernləşdirilməsi, regional təhlükəsizlik təşəbbüslərinin dərinləşdirilməsi və iqlim dəyişikliyi və resursların idarə edilməsi kimi transmilli problemlərlə bağlı əməkdaşlığın gücləndirilməsi daxildir. Üstəlik, Azərbaycan Avropa və Asiya arasında enerji və ticarət üçün tranzit dəhlizi kimi strateji mövqeyi ilə NATO ilə təchizat zəncirlərinin və kritik infrastrukturun təhlükəsizliyinin təmin edilməsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi üçün unikal imkanlar təqdim edir.

Azərbaycan və NATO-nun birgə keçdiyi yol, strateji tərəfdaşlığın bir ölkənin beynəlxalq arenadakı rolunu necə dəyişə biləcəyinə dair nümunədir. Hər iki tərəf əməkdaşlığın üç onilliyini nəzərdən keçirərkən, mesaj aydındır: Azərbaycan və NATO arasındakı münasibətlər Cənubi Qafqazda təhlükəsizliyin təməl daşıdır və qarşıdakı illərdə daha dərin əməkdaşlıq üçün ümidverici perspektivlər açır.