Media-icmal 05.07.17

Ölkədə ixracın artması, işsizliyə görə icbari ödənişə münasibət, müttəhimlərin görüş hüquqlarının pozulması, iqtisadiyyatın böhrandan çıxış yolları - bugünki (05 iyul, 2017-ci il) mediadan seçmələr bunlardır.

İxracın inkişaf dinamikası

"Azərbaycan" qəzeti "Azərbaycan məhsullarının ixracı sürətlə artır" sərlövhəli http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=125409) məqalədə ölkədə ixrac artımını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, uğurla reallaşan neft strategiyasının nəticəsi olaraq, Azərbaycan hələ bir neçə il bundan əvvələ qədər iqtisadi artım tempinə görə dünyada ön sıralarda qərar tutub: "Neftdən gələn gəlirlərlə infrastrukturun modernləşdirilməsi, qeyri-neft iqtisadiyyatna sərmayə yatırılması, ümumi daxili məhsulun həcmindən artıq strateji valyuta ehtiyatlarının yaradılması, biznes mühitinin daha da yaxşılaşması və ölkəmizin beynəlxalq tranzit imkanlarının çoxalması nəticə etibarilə iqtisadi inkişafa təkan verib".

Məqalədə xatırladılır ki, 2014-cü ildən neftin qiyməti kəskin ucuzlaşdı, bundan irəli gələrək ölkədə iqtisadi inkişafa dair yeni yanaşmalara zərurət yarandı, qeyri-neft sektorunun inkişafı prioritet istiqamət oldu və 2016-cı ildən bu istiqamətdə yeni islahatlara start verildi.

Müəllif deyir ki, dövlət başçısı İlham Əliyevin imzaladığı fərman və sərəncamlar, Milli Məclisin, Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi müvafiq qanun və qərarlar yeni iqtisadi islahatların hüquqi bazasını təşkil etdi.

Yazı müəllifi qeyri-neft sektorunun inkişafında vacib məsələlərdən biri kimi istehsal olunan məhsulların ixracını vurğulayır və bu sahədə "Made in Azerbaijan" brendinin təşviqindən sonra müsbət nəticələr var.

Bu məqsədlə Azərbaycanın ayrı-ayrı ölkələrdə ixrac missiyaları təşkil etdiyi, bunun isə ixracın artmasına səbəb olduğu qeyilir və müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirməklə bu yöndə fikirlərini qüvvətləndirir: "Keçən il qəbul edilmiş qərarlar, qanunlar, imzaladığım fərman və sərəncamlar iqtisadiyyatımızı daha da şaxələndirmək üçün yaxşı imkanlar yaratdı. Xüsusilə qeyri-neft ixracı ilə bağlı atılmış addımlar artıq öz gözəl nəticələrini verməkdədir. Biz təşviq sistemini tətbiq etməyə başladıq". İxrac sahəsindəki uğurlara dair statistikanı nəzərə çatdıran müəllif deyir ki, 2017-ci ilin 5 ayı ərzində ixrac 550 milyon dollar olub və bu əməliyyatlarda 1021 şirkət iştirak edib.

Yazıda vurğulanır ki, təkcə 2017-ci ilin may ayında 445 şirkət 149 milyon dollar həcmində olan ixrac əməliyyatında iştirak edib və ixrac edilən malların bir qisminin adları çəkilir.

Müəllifə görə, 2017-ci ilin ötən dövründə əldə edilən göstəricilər sübut edir ki, islahatlar ardıcıl olaraq reallaşır və inkişafa səbəb olur, elə bunun nəticəsidir ki, Azərbaycanın qeyri-neft ixracı müsbət dinamika ilə artır.

İşsizliyə görə vəsait, yoxsa yeni iş yerləri?

"Azərbaycanda işləyənlər işsizlərə görə ödəniş edəcəklər?" sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=60594) müəllif işsizliyə görə müavinət ödənilməsini ekspertlərlə müzakirə edir.

Müəllifə görə, işsizlik əsas problemlərdən biridir və odur ki, hökumət bu problemi bütün mümkün üsullarla həll etmək istəyir.

Yazıda xatırladılır ki, Azərbaycan reallığında obyektiv və subyektiv səbəbələr üzündən işsziliyə görə verilən müavinəti çox az adamlar ala bilir.

Müəllif bu məsələnin həlli üçün parlamentdə "İşsizlikdən icbari sığorta haqqında" qanunun ikinci və üçüncü oxunuşda qəbul edildiyini nəzərə çatdırır.

"Qanuna əsasən, icbarilik, işsizlikdən sığortada subyektlərin hüquqi bərabərliyi, sığorta stajı və işsizliyin müddətindən asıl olaraq sığorta ödənişlərinin differensasiyası işsizlikdən sığortanın əsas prinsipləridir".

Daha sonra yazıda qanuna əsasən sığorta ödənişlərinin qaydaları, həcmi barədə danışılır və qanunun 2018-ci ilin yanvarından qüvvəyə minəcəyi deyilir.

Müəllif deyir ki, Həmkarlar İttifaqları Federasiyasının vitse-preidenti Cəmaləddin İsamyılov bu qanunu ölkədə işsilzik probleminin həlli hesab etmir:

"Fikrimcə, dövlət problemin həllinə o nöqtədən yanaşmır. Yeni iş yerləri açmaq əvəzinə, dövlət bu problemi üzündə tər işləyənlərin çiyinlərinə qoyur, məgər bu, ədalətlidir? Biz onsuz da bütün mümkün vergi və ödənişlərlə "yüklənmişik"".

Daha sonra ekspert rəsmi statistikaya görə ölkədə rəsmi 34 min işsiz şəxsin qeydə alındığını deyir və bu icbari sığortanın problemli tərəfi haqda mövqeyini bildirir: "Dövlət hər ay Azərbaycanda rəsmi işləyənlərdən sığorta haqqı tutacaq, bu, kifayət qədər yüksək məbləğ olacaq və kim zəmanət verir ki, korrupsiyaya uğramış hansısa məmur bunu öz cibinə qoymayacaq?".

C.İsmayılov hesab edir ki, bu qanun problemin həlli deyil və bu yol çıxış yolu sayılmaz.

Ekspert Nəriman Ağayev isə əks fikirdədir və hesab edir ki, bu, indi işsiz olanlara dəstək ola bilər, amma ümumi iqtisadi durum buna bir qədər ehtiyatlı yanaşma yaradır: "Ölkədə çətin iqtisadi durum var, işsizlərin sayı az da olsa artmaqda davam edir, bu problemin öhdəsindən gəlmək üçün ilk növbədə yeni iş yerləri açılmalıdır. Amma Azərbaycanda belə iş yerləri müvəqqəti açılır, mövsümi olur, buna görə də uzunmüddətli iş yerləri açılmalıdır".

N.Ağayev işsizliklə bağlı ölkə üzrə yığılacaq məbləğ barədə danşıaraq deyir ki, bu, rəsmi işləyənlərdən yığılacaq təqribən 1,5 milyon manat vəsait deməkdir.

Redaktora ailəsilə görüş verilmir

"Yeni Müsavat" qəzeti "Həbsdə olan jurnalist Əziz Orucova ailəsilə görüş verilmir" (http://musavat.com/news/hebsde-olan-jurnalist-eziz-orucova-ailesi-ile-gorus-verilmir_451298.html) sərlövhəli məqalədə jurnalistin ailəsinin dşüncəsinə yer verir.

Müəllif həbsdə olan "Kanal 13" internet telekanalının redaktoru Əziz Orucovun xanımı Lamiyə Orucovaya istinadən artıq bir aydır ki, əsassız olaraq Əziz Orucovla görüş verilmədiyini bildirir.

L.Orucova vurğulayır ki, mövcud vəziyyət bu yaxınlarda istintaqda dindirildikdən sonra Ə.Orucovun anası Almaz xanımın səhhətinin pisləşməsilə daha da ağırlaşıb və bir aydır oğlunu görməyən ananın fiziki və psixoloji durumu kəskinləşib.

L.Orucova deyir ki, həbsxanada hər addımda qanun pozuntusu var: "Hər həftə Əzizə aparılan sovqat tam yarı edilərək ona çatdırılır, havanın temperaturu 30-35 dərəcə olsa da içəri ventilyator keçirilməsinə icazə verilmir. Səbəbini soruşanda istehza ilə "havalar elə qızmayıb" cavabı verirlər. Baxmayaraq ki, öz otaqlarında iki kondisioner işləyir, bu, içəridə olan dustaqların hüquqlarının birbaşa pozuntusudur".

L.Orucovanın sözlərinə görə, artıq Ə.Orucovun işi ilə bağlı ilkin məhkəmə prosesi yekunlaşıb: "İşə yaxın günlərdə Avropa Məhkəməsində baxılacaq. L.Orucova deyir ki, Avropa Şurasının Mətbuat Azadlığı platforması jurnalist Ə.Orucovun adını öz platformasına daxil edib.

Onun sözlərinə görə, Ə.Orucovun adı "Kanal 13"ün rəhbəri olaraq ən yüksək təhlükə səviyyəsində, birinci dərəcəli həyəcan səviyyəsində oraya salınıb: "Azərbaycan hökumətinə də müraciət olunub, hələ ki, cavab verilməyib. Hesabatda Ə.Orucovun inzibati qaydada həbs olunması və həbsinin son günündə başqa bir ittihamla 4 ay həbs-qəti imkan tədbirinin seçilməsi, daha sonra evində və ofisində axtarış aparılması hesabatda öz əksini tapıb, eyni zamanda, hesabatda "Kanal 13"ün fəaliyyətindən də bəhs olunub. Öz efirində hökumət və müxalifət nümayəndələrinə yer verən, sosial-iqtisadi problemləri işiqlandıran tam müstəqil televiziya olduğu qeyd olunub".

L.Orucova bildirib ki, hazırda Avropa Şurası Ə.Orucovun işi ilə bağlı ciddi fəaliyyət göstərir və eyni zamanda Avropa Şurasının İnsan Hüquqları və Media Məsələləri üzrə komissarlarının da məsələyə müdaxiləsi gözlənilir".

Qeyd edək ki, Ə.Orucov barəsində Cinayət Məcəlləsinin 192-ci (qanunsuz sahibkarlıq və külli miqdarda gəlir əldə etmə) və 308-ci (vəzifə saxtakarlığı, ağır nəticələrə səbəb olduqda) maddəsi ilə istintaq aparılır.

Azad məhkəmə-inkişaf edən iqtisadiyyat

"Novoe Vremya" qəzeti "İslahatlarsız iqtisadiyyatı sağlamlaşdırmaq olmaz" (http://www.novoye-vremya.com/w97320/.../#.WVvRyYiLTIU) sərlövhəli məqalədə ölkə iqtisadiyyatının mövcud durumunu dəyərləndirir.

Müəllif vurğulayr ki, Azərbaycan da bu sırada olmaqla, OPEC-ə daxil olan və daxil olmayan bir sıra ölkələr neft hasilatının azalması barədə razılığa gəlsələr də, buna əməl edilmir.

Müəllifə görə, neft bazarında qiymətin qalxıb-enməsi neft siyasətindəki qiymtələndirmənin qeyri-müəyyənliyilə bağlıdır: "Ona görə də heç kim hətta yaxın perspektivə belə neft kotirovkalarına əminliklə proqnoz verə bilməz. Amma bir cəhət aydındır ki, son 10 illikdə asan neft pullarına vərdiş edən ölkələr neftin qiyməti düşəndə belə "neft iynəsi"ndən düşə bilmirlər, bu isə acınacaqlıdır.

Müəllif Dövlət Neft Şirkətinin keçmiş prezidenti Sabit Bağırovun neft-qaz sənayesi sahəsindəki durum, ölkəyə daxil olmuş neft vəsaitlərinin xərclənməsi və s. məsələrlə bağlı açıqlamlarını şərh edir.

S.Bağırov bu maliyyə vəsaitlərindən səmərəli istifadə olunmadığını, onların əksər hissəsinin artıq xərcləndiyini, Azərbaycanın da "Hollandiya sindromu"ndan qaça bilmədiyini deyib.

Müəllif isə deyir ki, Azərbaycanda "Hollandiya sindromu" özünü hələ manatın devalvasiyasından çox öncə göstərib: "Bu o zaman idi ki, neft bumu sayəsində manat qüvvətlənirdi, belə bir durum uzun müddət zahirən ölkə iqtidsadiyyatının rifah halında olması kimi qavranılırdı. Manatın güclənməsi isə hökumətin iqtisadi siyasətinin fəxr və qürur yeri idi. Neft yaxşı satılır, pul da "çay" kimi ölkəyə axırdı. Heç kəs etiraf etmək istəmirdi ki, ölkə artıq "holland virusu"na yoluxub və yalnız neftin qiymətinin aşağı düşməsi hamını ayıltdı. Ən əsası, dərk edildi ki, bu sindroma qarşı mübarizə zəruridir".

Müəllifə görə, qeyri-neft sektorunu o zaman, yəni, neft pullarının axdığı vaxt inkişaf etdirmək daha asan idi ki, maliyyə vəsaitləri isətinlən qədər idi, indi isə, mövcud büdcə həcmilə bunu etmək mümkünsüzdür.

Müəllif ölkə iqtisadiyyatının müxətlif istiqamətləri üzrə keçən il qəbul edilən yol xəritələrini də "holland sindromu"na qarşı mübarizə vasitəsi hesab edir, amma neftin qiymətinin sabit olmadığı vaxtda bunu parodoksal sayır: "Neft kotirovkalarının qeyri-sabitliyi iqtisadiyyatda durumu pisləşdirə bilər, bu isə "holland sindromu"nun qarşısını almağa yönələn tədbirləri faydasız əməyə çevirər.

Yazı müəllifi deyir ki, ölkənin bu böhrandan çıxa bilməsinin vacib həlqələrindən biri müsətiql məhkəmə sisteminin qurulmasıdır və real məhkəmə islahatları olmadan hətta yüksək neft qiyməti belə iqtisadiyyatdakı durumu dəyişməyə qadir deyil: "Müstəqil məhkəmə sistemi azad biznesin, sahibkarlıqda rəqabətin, korrupsiya və inhisardan azad olmağın zəmanətidir".