Media-icmal 05.09.18

"Antidollar kolsiyası"nın fəaliyyəti, dolların hazırda dünyadakı mövqeyi, Bakı meriyasının söküntülərlə bağlı qərarına baxış, Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatlarının azalması və s. məsələlər bu günkü medianın (05 sentyabr, 2018-ci il) aparıcı mövzularındandır...

Dollara qarşı "mübarizə"

"Azərbaycan" qəzeti "Antidollar koalisiyası"nın sıraları genişlənir, təşəbbüsləri reallaşır, fəaliyyətləri isə ilkin uğurlu nəticələr verir" sərlövhəli məqalədə dollar əleyhinə çıxan qüvvələrin fəaliyyətini dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, hazırda ABŞ-ın qlobal üstünlüyü təkcə hərbi gücü və müttəfiqlər sistemi sayəsində yox, habelə dolların geniş miqyasda dünyada ehtiyat valyuta kimi qəbul edilməsi sayəsində mümkün olub.

Yazı müəllifinə görə, son illər ABŞ hökumətinin dolların dünyadakı mövqeyindən siyasi məqsədlər üçün istifadə etməsi bir çox ölkələri ciddi seçim qarşısında qoyub.

Müəllif vurğulayır ki artıq iqtisadçılar arasında belə bir fikir formalaşır ki, yaxın illərdə ABŞ dolları dünyadakı hökmranlığının zəiflədilməsinə yönələn hücumlarla qarşılaşacaq: "Bu mübarizədə əsas döyüş meydanlarından biri enerji bazarı olacaqdır. Məhz bu bazarda oyun qaydalarının dəyişməsi ABŞ-ın iqtisadi üstünlüyünün gələcək taleyini həll edəcəkdir. Əslində, tarixən ABŞ dollarının hökmranlığı da əsasən Səudiyyə Ərəbistanının nefti məhz dollar ilə satmasından sonra başlamışdır".

Müəllifin deməsinə görə, hazırda ABŞ 2 milyarda yaxın əhalisi və 15 trilyon dollara yaxın ÜDM-i olan dünyanın 10/1-inə qarşı iqtisadi müharibə aparır və bu bir sıra dövlətlərə, ayrı-ayrı dövlətlərin məmurlarına qarşı sanksiyalarla müşahidə edilir.

Müəllifə görə, son bir neçə ayda baş verənlər belə bir təəssürat yaradır ki, ABŞ sanksiyalardan daha çox siyasi və iqtisadi maraqlarını təmin etmək üçün istifadə edir: "ABŞ-ın bütün dünya ilə mübarizə aparmaq cəhdləri ona müqavimət göstərən ölkələrdəki hökumətlər və onları dəstəkləyən çoxsaylı vətəndaşlardan ibarət kritik bir kütlə yaratmaqdadır".

Müəllif isə hesab edir ki, paralel maliyyə sistemi yaratmaq üçün bütün imkanlarını səfərbər edən bu təbəqənin fəaliyyəti uğurlu olsa, bu, ABŞ-ın dünyada mövqeyini kardinal şəkildə dəyişəcək.

Müəllif bu sistemi iqtisadi suverenlikləri üçün təhlükə sayan bir çox ölkələri haqlı hesab edir, Rusiya və Çinin minlərlə bank arasında beynəlxalq maliyyə əməliyyatlarını həyata keçirən ümumdünya şəbəkəsinin - Beynəlxalq banklararası maliyyə vəsaitlərinin elektron köçürülməsi cəmiyyətinin (SWIFT) öz versiyalarını işləyib hazırladığını bildirir.

Müəllif deyir ki, hər iki ölkə öz ticarət tərəfdaşlarını ikitərəfli ticarətdə yerli valyutaların xeyrinə dollardan imtina etməyə çağırırlar və artıq Rusiyanın bu çağırışına Türkiyə də qoşulmaq qərarı verib.

Müəllif bildirir ki, "antidollar koalisiyası" üzvlərinin əksəriyyəti xammal ixracatçısıdırlar və onlar hesab edirlər ki, məhsulları BTO, yaxud Brent kimi dollara bağlı olan kriteriyalar ilə qiymətləndirilməməlidirlər.

Müəllif vurğulayır ki, ABŞ iqtisadiyyatının, rubl, yuan, lirə, rial ilə müqayisədə dolların hazırkı gücü hələlik müqavimət göstərən ölkələrin uğur qazanma ehtimalını azaldır.

"Dollardan imtina" - bu ancaq bəyanatdır

"Marja.az" da isə "Dollardan imtina edək" bəyanatı ideoloji mesajdır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif son vaxtlar bəzi ölkələrin dollardan imtina edərək ikitərəfli xarici ticarət əəməliyyatlarında milli valyutadan istifadə etmək çağırışlarını ekseprt Vüqar Bayramovla müzakirə edir.

Müəllif deyir ki, bu çağırışlar sırasında bir müddət öncə Rusiya və İran daha aktiv idisə indi Türkiyədən dollardan imtinaya daha çox çağrışlar var.

Tanınmış iqtisadçı-ekspert Vüqar Bayramov isə bildirib ki, əvvəlki dövrlərdə də dollardan imtinaya cəhdlər olub və etiraf etmək lazımdır ki, bu cəhdlərin hamısı uğursuz başa çatıb.

"Hazırda dünya aktivlərinin 62.7 faizi dollarda, 20.2 faizi avroda saxlanılır.

Sonrakı iki yeri bölüşən Yaponiya və Britaniya milli valyutalarının rezerv səbətində payı ayrı-ayrılıqda 5 faizə belə çatmır. Strateji məhsulların da yalnız dollar ilə satıldığını nəzərə alsaq ABŞ valyutası yalnız dünya rezervlərində deyil, eyni zamanda qlobal ticarətdə hegomonluğunu qoruyub saxlayır".

Amma ekspert hesab edir ki, dollardan imtinanın hələlik real olmaması yalnız ABŞ pulunun hegomunluğu ilə bağlı deyil, baxmayaraq ki, bunun özü də vacib amildir.

Ekspertə görə, məsələnin mahiyyəti bundan ibarətdir ki, inkişaf etməkdə olan ölkələrin milli valyutalarının məzənnəsi bir-biri ilə birbaşa deyil, çarpaz şəkildə müəyənləşir.

V.Bayramov bildirir ki, indiki halda hətta inkişaf etməkdə olan ölkələr milii valyutalarda xarici ticarət əməliyyatları aparmaq istəsələr belə milli valyutalarını dollar üzərindən konvertasya etməlidirlər.

Ekspert deyir ki, digər tərəfdən, inkişaf etməkdə olan ölkələr yığımlarda dolların payını azaltmaq istəsələr alternativ olaraq avrodan istifadə ediməlidir, bu isə o deməkdir ki, Qərb valyutasından imtina hələlik mümkün deyil.

Bundan irəli gələrək ekspert hesab edir ki, hələlik dollardan imtina cəhdləri daha çox psixoloji və əksər hallarda daxili auditoriyaya ünvanlanan ideoloji mesajlardır.

Ekspert isə inkişaf etməkdə olan ölkələrə belə bir məsaj yönəldir ki, bu ölkələr yalnız iqtisadiyyatını inkişaf etdirərək daha çox dollara sahib olmaqla "dollara qarşı mübarizə" apara bilərlər.

Niyə vətəndaş haqsız olmalıdır?

"Modern.az"da isə "Deputatdan narazılıq: "Abutalıbovun səhvlərinə görə niyə vətəndaşlar əziyyət çəkməlidir?" sərlövhəli məqalə maraq doğurur.

Müəllif deyir ki, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının müavini (BŞİH) Eldar Əzizovun göstərişi Bakıda qanunsuz tikililərin söküntüsünə başlanıb.

Yazı müəllifi bu məsələ ilə bağlı Milli Məclisin Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin üzvü Tahir Kərimli ilə müzakirə aparır.

Deputat Bakı meriyasının addımın təqdir etsə də burada maraqlı məqamlar olduğunu da vurğulayır: "Amma burada bir neçə nüansı nəzərə almaq lazımdır.

Birincisi, qanunsuz olsa belə, vətəndaş bunu özbaşına tikməyib və hər şey icra hakimiyyətinin gözü qarşısında olub. İndi qanunsuz sayılan sənədlərə həmin vaxt müvafiq icra hakimiyyət orqanlarından ya rəsmi, ya da qeyri-rəsmi razılıq alınıb".

T.Kərimli deyir ki, insanlar bu razılıq əsasında fəaliyyət göstərib, orada əldə etdikləri gəlirlə ailələrini dolandırıblar və insanları bu mənbədən məhrum etmək düzgün deyil.

Deputat vurğulayır ki, bu məsələ səbrlə, hətta insanlara kompensasiyalar ödənilməklə icra edilməlidir.

Deputata görə, bu məsələlərin mübahisələndirilməsi indi də mümkündür, çünki insanların bir çoxlarının əlində olan sənədlər də qanunsuz sayılıb: "Bu məsələlərə keçmiş mer Hacıbala Abutalıbov, yaxud onun əməkdaşları yol veribsə və indi yeni rəhbərlik buna icazə vermirsə, niyə əziyyəti vətəndaş çəkməlidir? Niyə həmişə təqsir vətəndaşda olmalıdır? Ən azı rəsmi də olmasa, qeyri-rəsmi icazə verilib. Lap tutalım vətəndaş qanunsuzluğa yol verib, İcra Hakimiyyətinin borcu, vəzifəsi idi ki, onun qarşısını vaxtında alsın, nəinki hansısa sövdələşməyə getsin".

Buna görə də deputat deyir ki, 100-lərlə insanın taleyilə bağlı bir anın içində qərar vermək, problemdən doğan nəticələrin təkcə vətəndaşa yüklənməsi doğru deyil.

Tənzimləyici bu qədər ehtuyat itirirsə...

"Novoye Vremya" qəzetində isə "Tənzimləyici aktivlərini itirir" sərlövhəli məqalə diqqət cləb edir.

Müəllif Mərkəzi Bankın fəaliyyətini gündəmin müzakirəsinə daşıyır.

Yazı müəllifi iddia edir ki, MB-ın fəaliyyəti səmərəsizdir və bunu belə əsaslandırır: "Bu günlərdə bu ehtimal özünü bir daha doğruldub. Bu il sentybarın 1-nə MB-ın valyuta ehtiyatları 5503,5 milyon dollar olub. Bu isə avuqstun 1-nə olan göstəricilərlə müqayisədə 43,4 milyon dollar və ya 0,8 azalma deməkdir, həm də 4 aylıq fasilədən sonra MB-ın valyuta ehtiyatları yenə də azalmasını nümayiş etdirir".

Müəllif bir ay ərzində valyuta ehtiyatlarının 43 milyon dollar azalmasını tənzimləyici üçün olduqca çox sayaraq, belə azalmanın səbəblərinin ortaya qoyulmasını vacib sayır: "Ölkəyə turist axaını var olduğu, neftin indiki nisbi sabit qiyməti şəratində bu qədər maliyyə geriləməsi ancaq tənzimləyicinin səmərəsiz siyasti nəticəsində mümkün ola bilər. Cari ilin 7 ayı ərzində ölkəyə 1 milyon 600 nəfər turist gəlib, neftin qiyməti isə barelə görə 80 dollara yaxınlaşır. Ona görə də sual yaranır ki, valyuta ehtiyatı niyə bu qədər kəskin azalır?".

Məqalə müəllifi xatırladır ki, iqtisadi inkişaf və bank sektorunun fəaliyyəti tənzimləycinin valyuta ehtiyatlarından əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır, ona görə də indiki əlverişli maliyyə rəqabəti şəraitində MB bu qədər ehtiyat itirirsə, o zaman başqa bankların fəaiyyətindən nə gözləmək olar: "Təbii ki, tezliklə iflas gözləyən bank təşkilatlarının sayı artacaq, bank sektorunun sağlamlaşdırılması tezliklə baş verməyəcək. Belə bir şəraitdə MB-ın inflyasiyanı 6-8% həddində necə saxlaya biləcəyi aydın deyil, çünki, MB-ın təmsilçiləri belə bəyanatlar səsləndirirlər".

Müəllif vurğulayır ki, MB makroiqtisadi dayanıqlığın və maliyyə sabitliyinin təmin olunmasına lazımi zəruri dəstək göstərəcəyi vədi verib, amma indiki göstəirci ilə bu mümkün deyil, çünki, öz valyuta ehtiyatlarını sabit şəkildə artıra bilmir.

Yazı müəllifi vurğulayır ki, MB dollara nisbətdə manatın sabitliyinin təmin olunduğunu deyir, amma bunun ölkəyə nəyin bahasına başa gəlidiyini demir, beynəlxalq reytinq təşkilatları isə manatın məzənnəsinin sabitliyi üçün valyuta müdaxiləsindən danışırlar.

Buna görə də müəllif iddia edir ki, Azərbaycan manatının 2020-ci ildə tam üzən məzənnəyə keçəcyi haqda bəyanatlar inandırıcı deyil, çünki, deyirdirlər ki, tam "üzən məzənnə"yə 2017-cildə keçiləcək, indi "üzəm məzənnə" yox, ancaq tənzimlənən "üzən məzənnə" mövcuddur.

Müəllifə görə, bu isə MB-ın maliyyə və bank sektorunu sabitləşdirmək qabiliyyəti olmamasının göstəricisidir.

Yazı müəllifi deyir ki, əgər bu orqanın hər hansı fövqəladə durumu qabaqlamaq üçün (neftin qiymətinin enməsi və s.) planı yoxsa, bu o deməkdir ki, milli valyuta hələ çox risklərə məruz qalacaq, valyuta ehtiyatları gələcəkdə də kiçiləcək.