Media-icmal 05.09.19

"Cənub qaz dəhlizi"nin son seqmenti kimi TAP-ın başa çatmaqda olması, kirayə mənzil bazarındakı bahalıq, islahatları sürətləndirməyin vacib şərtləri, internet qiymətlərinin bahalığı və s. məsələlər bugünki (05 sentyabr 2019-cu il) medianın aparıcı mövzularındandır...

TAP qaz kəmərinin çəkilişi yekun mərhələdə

"Azərbaycan" qəzeti "Cənub qaz dəhlizi"nin sonuncu seqmentinin çəkilişi başa çatır" sərlövhəli məqalədə görülmüş işləri dəyərləndirir.

Müəllifə görə, "Cənub qaz dəhlizi"nin sonuncu seqmenti olan Trans-Adriatik Qaz Boru Kəmərinin (TAP) çəkilişi uğurla başa çatmaqdadır, bu da kəmərin Azərbaycan qazını Avropaya nəzərdə tutulduğu vaxtda, yəni gələn il çatdıracağına zəmanət verir.

Yazıda vurğulanır ki, 2018-ci il mayın 29-da Bakı yaxınlığındakı Səngəçal terminalında layihənin rəsmi açılış mərasimi keçirilib, həmin ilin iyun ayında Trans-Anadolu Qaz Boru Kəməri (TANAP) istifadəyə verilib.

Müəllif deyir ki, beləliklə, "Cənub qaz dəhlizi"nin dörd seqmentindən üçü artıq reallaşıb, indi TAP-ın çəkilişi də yekunlaşmaqdadır.

Məqalə müəllifi bildirir ki, bu il iyulun 31-də Prezident İlham Əliyevin yanında sosial-iqtisadi sahə ilə bağlı keçirilən müşavirədə bu istiqamətdə görülən işlərdən də bəhs edilib və dövlət başçısı bildirib ki, bu sahədə önəmli addımlar atılıb: "Cənub qaz dəhlizi"nin icrası ilə bağlı çox əhəmiyyətli işlər görülüb. Hazırda "Cənub qaz dəhlizi"nin icrası sona yaxınlaşır. Artıq onun sonuncu seqmentinin icrası başa çatır. Bu, tarixi layihədir. "Cənub qaz dəhlizi"nin fəaliyyətə başlaması nəticəsində Azərbaycan əlavə gəlir əldə edəcəkdir. Hesab edirəm ki, altı ayda görülmüş işlər təqdirəlayiqdir".

Müəllifə görə, əsası 2016-cı ilin mayında Yunanıstanın Saloniki şəhərində qoyulmuş TAP strateji əhəmiyyətli bir layihədir, Avropanın mavi yanacağa olan tələbatını ödəyəcək və enerji təhlükəsizliyinə ciddi dəstək verəcək.

Yazıda deyilir ki, həm də Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorundakı "Şahdəniz" yatağından hasil olunan qazı Türkiyəyə və oradan da Avropaya daşıyacaq 3500 kilometrlik "Cənub qaz dəhlizi"nin tərkib hissəsi olan TAP kəməri CQBK-nın və TANAP-ın davamıdır.

Müəllif vurğulayır ki, TAP Avropanın Yunanıstan, Albaniya və İtaliya olmaqla, üç ölkəsinin ərazisindən keçir, uzunluğu təxminən 878 kilometrdir.

Daha sonra müəllif bu layihənin çəkilişində iştirakçı şirkətlərin payı, layihə xərcləri barədə danışır.

Müəllif deyir ki, layihə üzrə kapital xərcləri 4,5 milyard avrodur, kəmərin ilkin ötürücülük qabiliyyəti ildə 10 milyard kubmetr olacaq, gələcəkdə 20 milyard kubmetrədək artırılması nəzərdə tutulur.

Kirayə mənzil bazarında bahalıq başladı

"Modern.az"da isə "Bakıda kirayə mənzillər bahalaşdı" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin kirayə mənzil bazrındakı mövcud vəziyyətlə bağlı daşınmaz əmlak üzrə ekspert Rəşad Əliyevlə söhbətləşib.

Yazı müəllifinin sözlərinə görə, son iki ayda durğunluq müşahidə edilən kirayə mənzil bazarında canlanma yaranıb, belə ki, yay boyunca 200-300 manata təklif edilən kirayə evlərin qiyməti avqustun sonundan etibarən 400-500 manata kimi bahalaşıb.

Müəllif əlavə edir ki, xüsusilə metro stansiayalarının yaxınlığındakı ərazilərdə bahalaşma daha çox hiss olunur və vətəndaşlar ciblərinə uyğun kirayə ev tapmaqda çətinlik çəkirlər.

R.Əliyev isə "modern.az"a açıqlamasında bildirir ki, son zamanlar bazarda baş verən proseslər hər il təkrarlanır: "Heç kimə sirr deyil ki, hər il sentyabrqabağı tələbələr paytaxta gəlir. Bu isə kirayə mənzil bazarında tələbatın artımında, canlanmada və son nəticədə qiymətlərdə özünü biruzə verir. Əslində buna qiymət artımı da demək olmaz. Çünki qiymətlər yayda mövsümi olaraq nisbətən aşağı düşmüşdü".

R.Əliyevin fikrincə, son iki ildə kirayə bazarına ciddi təsir edən amillərdən biri də pilot layihələr çərçivəsində həyata keçirilən söküntülərdir: "Binaları sökülən vətəndaşlar məcburi olaraq kirayələrdə yaşayırlar. Bu da bazarda tələbatın artımına səbəb olur. İllər üzrə baxsaq, müəyyən qiymət artımları müşahidə edirik. Amma bu da ölkədə gedən iqtisadi proseslərlə bağlıdır. Amma sentyabr ayında kirayə bazarında müşahidə edilən proseslərdə qeyri-adi heç nə yoxdur".

Ekspert iddia edir ki, kirayə mənzil bazarında monopoliya hakim ola bilməz: "Daşınmaz əmlak sahəsində təkrar bazarda monopoliya yoxdur və ola da bilməz. Çünki bu, azad bazardır. Minlərlə təklif və minlərlə tələbatçı var, onların hamısının arasında sövdələşmə yoxdur və ola da bilməz. Sadəcə bazarda qiymətlər tələbata uyğun olaraq formalaşır. Tələbat artdıqca, qiymətlər də bahalaşır".

R.Əliyev deyir ki, elə bundan da irəli gələrək, qiymət artımlarını normal qəbul etmək lazımdır və kirayə xidmət də inflyasiya və digər makroiqtisadi təsirlərə məruz qalır: "Sözsüz ki, ölkədə hər şeyin qiyməti bahalaşırsa, bu, kirayə mənzil bazarına da təsirsiz ötüşmür. Əgər son 5 ili götürsək, ümumi daşınmaz əmlak bazarında qiymət dinamikası ölkənin digər iqtisadi parametrlərinə uyğun dəyişib".

Ekspert vurğulayır ki, kirayə bazarının yeganə fərqi bundadır ki, əgər şəhərdə 2000 tələbə varsa, böhran oldu-olmadı, onların sayı dəyişməyəcək və bu baxımdan iqtisadi çətinliklərin üstün olduğu 2015-2016-cı illərdə kirayə bazarında tələbatın azaldığı müşahidə olunmayıb.

R.Əliyevə görə, ümumi olaraq kirayə mənzil bazarında qiymətlər ildən-ilə artan sabit xətlə yüksəlib, yəni kirayə mənzil bazarında sıçrayış qeydə alınmayıb.

Korrupsiya, inhisarçılıq və ondan qaynaqlananlar...

"Vergilər.az"da isə "Əli Məsimli: "Vergi islahatları korrupsiya və inhisarçılıqla bağlı neqativlərin aradan qaldırılmasını tələb edir" sərlövhəli məqalə diqqət çəkir.

Müəllif "Moody" s Investors Service" reytinq agentliyinin Azərbaycanla bağlı hesabatına dair Milli Məclisin deputatı Əli Məsimlinin "vergiler.az"a şərhini təqdim edir.

Ə.Məsimli vurğulayır ki, ölkədə həyata keçirilən sistemli iqtisadi islahatlar qeyri-neft sektorunun rəqabətqabiliyyətli və dayanıqlı inkişafına təkan verəcək, bu isə idxal olunan məhsulların xeyli hissəsinin Azərbaycanda istehsalını mümkün edər, eləcə də qeyri-neft sektiorunun ötən ilki 1,7 milyard dollarlıq ixrac potensialını yaxın illərdə 2-3 dəfə artırmağa imkan verər.

Deputat hesab edir ki, burada həllinin sürətləndirilməsi vacib olan məsələ təkcə vergi qanunvericiliyinin və inzibatçılığının təkmilləşdirilməsi istiqamətində görülən işlərin qeyri-neft sektorunun gələcək inkişafının da stimullaşdırılmasına yönəldilməsi deyil: "Bu, çox zəruridir, amma məsələyə kompleks yanaşılmalıdır. Məsələn, vergi islahatları ilə bağlı həyata keçirilən işlər korrupsiya, inhisarçılıq və ondan qaynaqlanan, ölkənin sosial-iqtisadi tərəqqisinin qarşısında buxova çevrilən neqativlərin aradan qaldırılmasına yönələn işlərin genişləndirilməsini tələb edir".

Ə.Məsimliyə görə, bunun əsas yolu islahatları dərinləşdirməkdən, iqtisadiyyatın liberallaşdırılması və rəqəmsallaşdırılmasının gücləndirilməsindən, idarəetmə sistemində çevikliyin, şəffaflığın, hesabatlılığın və məsuliyyətin artırılmasından, "kölgə iqtisadiyyatı"nın dairəsinin məhdudlaşdırılmasından və s. bu kimi məsələlərin həllindən keçir.

Ə.Məsimli hesab edir ki, qeyri-neft sektorunun inkişafına əlavə təkan vermək üçün bankların real sektorla əlaqəsinin gücləndirilməsi xüsusi önəm daşıyır: "Bu məsələnin həlli, digər şərtlərlə yanaşı, bank faiz dərəcələrinin istehsalla məşğul olan sahibkarlar üçün əlçatan səviyyəyə qədər aşağı salınmasından, əlverişli biznes mühitinin yaradılmasından və s. zəruri şərtlərdən çox asılıdır.

Son illərdə kredit qoyuluşlarının artmağa başladığını deyən millət vəkili yenidən real sektorun inkişafına yox, istehlak kreditlərinə üstünlük verildiyini bildirib: "2015-2016-cı illərdə bunun yaratdığı fəsadlar hələ də tam aradan qaldırılmayb. Kredit faiz dərəcələrinin aşağı salınması və bank sisteminin real sektorla əlaqəsinin gücləndirilməsi istiqamətində ciddi islahatlar aparılmasına ehtiyac var".

Deputat hesab edir ki, sadalanan amillərin sistemli şəkildə həyata keçirilməsi qeyri-neft sektorunun rəqabətqabiliyyətli və dayanıqlı inkişafına təkan vermiş olar, nəticədə həm yerli istehsal genişlənər, həm də Azərbaycana neftdən əlavə digər sahələrdən də xeyli valyuta daxil olması təmin edilər.

"Eyni zamanda, "manatın taleyinin neftdən asılılığı" kimi təhlükəli problemi aradan qaldırmış olarıq", deyə deputat əsas hədəfi vurğulayır.

Azərbaycanda internetin baha olmasının səbəbləri

"Yeni Müsavat" qəzetində isə "Azərbaycanda internet niyə bahadır? - səbəb" sərlövhəli məqalə maraq doğurur.

Müəllif Azərbaycanda internetin baha olması səbəblərini "Multimedia" İnformasiya Sistemləri Texnologiyaları Mərkəzinin direktoru, Azərbaycan İnternet Forumunun prezidenti Osman Gündüzlə müzakirəyə çıxarır.

O.Gündüzün sözlərinə görə, Azərbaycanda İnternet bazarının 65 faizinə Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin tabeliyində olan qurumlar ("Baktelecom", "Aztelekom", "Azeurotel" , AzDataCom, Azercell ) nəzarət edir.

O.Gündüz əlavə edir ki, bu qurumların satdığı İnternet kifayət qədər bahadır və qonşu dövlətlərdəki qiymətlərlə paralellər apararaq nümunələr göstərir:

QHT rəhbərinin sözlərinə görə, 30 manata "Aztelekom" və "Baktelecom"da 5-6 mb/s internet almaq mümkündü4sə, həmin qiymətə Qazaxıstanda 200mb/s , Ukraynada 8 manata 100mb/s, Gürcüstanda isə 30 manata 50 mb/s, Rusiyada isə 15-20 manata 150-500 mb/s internet almaq mümkündür.

O.Gündüz Nəqliyyat, Rabitə, Yüksək Texnologiyalar Nazirliyinin (NRYTN) haqsız rəqabət apardığını iddia edib və bu barədə artıq Antiinhisar dövlət qurumunun qərar qəbul etdiyini bildirir.

Onun sözlərinə görə, özəl provayderlər sürətli internet xidməti çəkmək üçün dövlətə məxsus rabitə resurslarından istifadə edə bilmirlər, amma nazirliyin tabeliyində olan dövlət provayderləri isə bu resurslardan sərbəst istifadə edirlər.

O.Gündüz davam edərək deyir: "..özəl provayderlərin qiymət endiriminə NRYTN tabeliyndə olan dövlət provayderləri mane olur. İnternet bazarının 65 faizinə nəzarət edən dövlət provayderləri "DeltaTelecom"un 70 faiz qiymət endirimini boykot etdilər".

O.Gündüz monitorinq və müşahidələrə əsasən deyir ki, provayderlər interneti topdan alanda öz müştərilərinin sayına və tələbatına uyğun həcmdə deyil, daha az trafik alırlar.

QHT rəhbəri hesab edir ki, internetin keyfiyyəti və qiyməti problemini həll etmək üçün qiyməti bazar müəyyən etmədiyinə görə nazirlik dövlət provayderlərinə qiymətləri 3-4 dəfə endirmək barədə göstəriş verməlidir, bundan sonra özəllər də bazara uyğun olaraq qiyməti endirəcəklər.

O.Gündüzə görə, bununla yanaşı, nazirliyin haqsız rəqabətinə son qoyulmalı, kabel-kanal sistemindən istifadə qaydaları hazırlanmalı, backbone (magistral) provayderlər topdansatış qiymətləri endirməli, İSP-lərə ictimai nəzarət imkanları yaratmalıdır.

Mütəxəssis hesab edir ki, dövlət provayderləri özəlləşdirilməli, hökumət sektroda rəqabətli mühitin formalaşması üçün Strateji Yol Xəritəsində nəzərdə tutulanları tezliklə həyata keçirməli, müqavilədə göstərilən sürəti verməməyə görə, "çəkidə aldatma" ilə bağlı sərt tədbirlər görülməlidir".