Media-icmal 05.12.2016

Azərbaycanda ordu quruculuğu, Tarif Şurasının 28 noybr qərarına baxış, Azərbaycanda maaşların azlığı, neft qiymətlərinin ehtimal edilən artımının ölkəyə mümkün təsiri bugünki medianın aparıcı mövzusudur.

Sülh danışıqları və müharibə zərurəti

“Azərbaycan” qəzeti  “Azərbaycanın hərbi potensialı güclənir” sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=111183) ölkədə ordu quruculuğundan bəhs edir.

Müəllif hesab edir ki, güclü ordu Azərbaycan dövlətinin  varlığının, dünya çapında maraq və mənafelərinin, milli təhlükəsizliyinin və müstəqil siyasətinin təminatıdır.

Məqalədə bu baxımdan ordunun hərətərəfli təminatının, hərbi arsenalının gücləndirilməsinin priorotet məsələlərdən biri olduğu deyilir. Müəllifə görə, ordu ilə bağlı büdcə xərclərinin dinamik inkişafı bu diqqətin göstəricisidir: “Son 10 il ərzində hərbi xərclərimiz 20 dəfədən çox artıb və Silahlı Qüvvələrə ayrılmış vəsait Ermənistanın dövlət büdcəsindən təxminən 2 dəfə çoxdur. Müdafiə xərclərinə 2017-ci il dövlət büdcəsi xərclərinin 16,7 faizi həcmində vəsait nəzərdə tutulub ki, bu da cari illə müqayisədə 2,9 faiz çoxdur”.

Yazıda vurğulanır ki, əvvəllər xaricdən alınan bəzi hərbi texnika və döyüş sursatları artıq Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin tabeliyində olan müəssisələrdə istehsal olunur. Azərbaycanın yerli istehsal hesabına ordusunun müxtəlif hərbi ləvazimat və döyüş sursatlarına olan ehtiyacını ödəməsi ölkəmizin Ermənistan qarşısında üstünlüyünü daha da artırır.

Müəllif hesab edir ki, sülh danışıqları nəticə vermədiyi halda Azərbaycan tərəfin münaqişənin hərbi yolla həll olunmasını bəyan etməsi silahlanmanı zərurətə döndərib.

Müəllif silahanmaya daha bir əsas kimi bu ilin aprelində erməni tərəfin cəbhədə təxribata əl atmasını və ordunun layiqli cavabını göstərir. 

Məqalədə ən qısa zamanda düşmən təxribatının qarşısının qətiyyətlə alınması və Silahlı Qüvvələrin sürətlə irəliləməsinin Ermənistanı və onun himayədarlarını da təşvişə saldığı vurğulanır.

Yazıda məlum hadisələrlə bağlı Prezident İlham Əliyevin mövqeyi də xatırladılır: “Ermənistan uzun illər öz ordusu haqqında yalanlar, miflər uydururdu. Guya onların  ordusu var. Aprel döyüşləri göstərdi ki, hansı ordu yenilməzdir. Azərbaycan Ordusu yenilməz ordudur. Azərbaycan Ordusu istənilən vəzifəni icra etməyə qadirdir. İşğal edilmiş torpaqlarda, Dağlıq Qarabağda elə bir hərbi hədəf yoxdur ki, bu gün biz onu məhv edə bilməyək”.

Son olaraq məqalədə  deyilir ki, hər bir vətəndaş əmindir ki, Azərbaycan Ordusu Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında üzərinə düşən məsuliyyətli missiyanın öhdəsindən layiqincə gəlməyə, torpaqlarımızı düşmən işğalından azad etməyə tam qadirdir.

Tarif qaldırmağa ehtiyac yox imiş…

“Azadlıqinfo” saytında dərc edilən “Tarif Şurasının qərarı geri oxunmalıdır” səlrövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/168664.html) adı çəkilən qurumun qərarını ekspert Nemət Əliyev dəyərləndirir.

Xatırladaq ki, Tarif Şurası bu il noyabrın 28-də qaz və elektrikin qiymətinin differensiallaşdırılması ilə bağlı qərar qəbul edib. Bu qərara əsasən, əhali kateoriyası  illik 1500 kubmetr qaz sərfinə görə hər kubmetrə 10 qəpikdən ödəniş edəcək. Qaz sərfi 1500 kubmetri keçdikdə artıq ödəniş 20 qəpikdən hesablanacaq. Aylıq 250 kilovatt/saat elektirk sərfinə görə isə ödəniş 7 qəpikdən hesablanır. Bu limit keçilərsə qalan hər kilovatt/saat sərfə görə 11 qəpik ödəniləcək. Əhali kateqoriyası üçün qərar 2017-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minir.

Ekspert deyir ki, bu differensiallaşdırma ilə hökumət 300 milyon manat əlavə vəsait cəlb etməyi hədəfləyib. Bundan irəli gələrək, N.Əliyev hökumətə bu qiymət artımına getmədən də 300 milyon manat cəlb etməyin alternativ yollarını göstərir.

Ekspertə görə, bu alternativ yollar yol verilən itkiləri azaltmaqdan keçir.

Belə ki, elektrik istehlakı sahəsində yol verilən itki normativi 8% olsa da, əslində bu hədd çox yüksəkdir: “2010-2015-ci illərdə hər il orta hesabla 3,5 milyard, 6 ildə isə 21 milyard kVt/saata yaxın elektrik enerjisi itkiyə gedib. Bu həcm, demək olar ki, Azərbaycanın bir illik təlabatı qədərdir”. İtkilər hər il orta hesabla 15,6% təşkil edib. 2010 -2011-ci illərdə bu göstərici, hətta 20-21%-ə qədər yüksəlib. Ekspert deyir ki, itkinin bu həddə olmasına baxmayaraq, bir məmurdan belə hesab sorulmayıb.

Ekspert qaz istehlakı sahəsində də itkilərin yol verilən normadan yüksək olduğunu bildirir. Burada itki normativi 6-7% intervalında olsa da, gerçəkdə 10%-i keçir.

N.Əliyev 2015-ci ildə 365 min ton əlavə yanacaq sərf olunduğunu desə də, elektrik və istilik enerjisi istehsalının aşağı olduğunu bildirir. Bu isə yanacaq sərfiyyatı üzərində yetərli nəzarət olmadığını göstərir. Ekspert bundan irəli gələrək hökumətə tövsiyəsini verir: “Yəni, bu istiqamət milyonlar əldə etməyin növbəti mənbəyi hesab oluna bilər. Sadalanan bu üç istiqamət üzrə gərəkən tədbirləri həyata keçirməklə hər il 300 milyon manatdan çox maliyyə vəsaitinə qənaət etmək mümkündür. Odur ki, maliyyə axtarışları bu istiqamətlərdə aparılmalıydı”.

N.Əliyevə görə, hökumət tarifləri qaldırmaqla zərərli yol seçib, çünki enerji daşıyıcılarının qiymət artımı hər bir halda bütün xərclərə artırıcı təsir göstərir.

Liderlikdən autsayderliyə

“Exo” qəzeti “Azərbaycan Cənubi Qafqazın autsayderidir” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=52434) ölkədə maaş azlığını ekspertlərlə müzakirə edir.

“Dollara ekvivalentdə əmək haqqının həcminə görə Azərbaycan, təəssüf ki, həqiqətən aşağı enib. Mümkündür ki, Gürcüstan və Ermənistan bir qədər yuxarıda olsunlar, belə ki, bu ölkələr neft istehsalçısı deyil və devalvasiya onlara o qədər də güclü təsir etməyib”. Bəhs edilən sahədəki durumu qəzetə ekspert Nəriman Ağayev belə dəyərləndirib.

Ekspert Mərkəzi Bankın rəhbəri Elmar Rüstəmovun bu günlərdəki çıxışında hətta neftin qiyməti əvvəlki kimi yüksək olsa da Azərbaycanın əvvəlki iqtisadi siyasətə qayıda bilməyəcyi bəyanatını da şərh edib: “O, dolayısı ilə də olsa ölkədə yürüdülən iqtisadi siyasətin və xüsusilə, monetar siyasətin doğru olmadığını etiraf edib. Əlbəttə,  gələn il maaşları artırmaq lazımdır. Ona görə ki, bu məsələdə Azərbaycan reytinqin sonundadır. Ölkəni isə ancaq inkişaf etmiş kənd təsərrüfatı məhsulları xilas edə bilər. Düzdür, ölkədə qızıl ehtiyatları da var, amma son vaxtlar bir qədər “arıq”layıb”.     

N.Ağayev deyir ki, hökumət neft-az sahəsindən gəlirlərin yaxşı olduğu vaxtda gələcək nəsillər barədə düşünməli idi. Ekspertə görə, böhran nəzərə alınmaqla 2017-ci ilə kəsirsiz büdcə planlaşdırılmalı, bütün xərclər gəlirlərə uyğunlaşdırılmalı, maliyyə çatışmazlığı varsa iri beynəlxalq tədbirlər keçirilməməli, qənaət rejimi başlanmalıdır. 

N.Ağayev hesab edir ki, “kölgə iqtisadiyyatı”na qarşı mübarizə başlamalı, bəzi dövlət məmurları “aktiv”lərini Azərbaycana gətirməyə məcbur edilməlidir. Ekspert bu düşüncədədir ki, Neft Fondunun  xaricdə aldığı daınmaz əmlakın saxlanmasına pullar xərclənir ki, buna ehtiyac yoxdur.

Məqalədə vurğulanır ki, oktyabr ayına MDB dövlətlərinin maaş reytinqinə görə Azərbaycan bir zamanlar Cənubi Qarqazın lideri olduğu 3-cü yerdən 5-ci yerə enib, beləliklə, hazırda bölgənin autsayderinə dönüb: “Digərlərilə müqayisədə neft və qazın qiymətinin enməsindən Azərbaycan daha çox əziyyət çəkib, belə ki, enerji resursları ölkəyə valyuta gəlməsinin əsas mənbəyi idi”.

2015-ci ildə Azərbaycanda manatın iki devalvasiyasından sonra maaşlar dollara ekvivalentdə kəskin şəkildə aşağı düşdü. Manat 2016-cı ildə də tədricən zəifləməkdə davam edib və hazırda Azərbaycanda maaşlar dollara ekvivalentdə Cənubi Qafqaz ölkələri arasında 300 dollara yaxın olmaqla ən aşağı yer tutur.  

İqtisadi sabitlik üçün yetərsiz qiymət 

“Müsavat.com” saytında “Neft bahalaşsa xilas olarıqmı...” sərlövhəli məqalədə (http://musavat.com/news/iqtisadiyyat/neft-bahalashsa-xilas-olariqmi_397388.html) OPEK-ə üzv ölkələrin neft hasilatını məhdudlaşdırması haqda razılaşmanın Azərbaycana mümkün təsiri ekspertlərlə dəyərləndirilir.

Ekspert Natiq Cəfərli deyir ki, qiymətlərin qalxması ölkənin gəlirlərinin artması baxımından çox faydalıdır. Amma ekspertə görə, Azərbaycandakı problemlərin kökü gəlirlərin azlığında deyil: “Amma Azərbaycandakı problemlərin kökü o qədər dərindir ki, struktur, idarəetmə ilə bağlı o qədər ciddi problemlər var ki... ”. N.Cəfərli hesab edir ki, Azərbaycanın valyuta bazarında, iqtisadiyyatda sabitlik yaranması üçün neftin dəyərinin 80-90 dollar həddində olması lazımdır. Amma ekspert  yaxın illərdə belə yüksək qiymətin olacağını düşünmür.

Digər ekspert Qubad İbadoğlu isə deyir ki, ölkə iqtisadiyyatında sabitlik yarana bilməsi üçün neftin bareli 110 dollar həddində olmalıdır. Amma Q.İbadoğlu belə yüksək qiymətin  heç üfüqdə də görünmədiyini deyir. Ekspert vurğulayır ki, neftdən ən yüksək gəlir səviyyəsi  2011-ci ildə əldə edilib, bu ilin sonuna isə neft gəlirləri 2011-ci il ilə müqayisədə 4 dəfə azalaraq 5 milyard dolar həddinə enib: “Beləliklə də, neft dollarları hesabına tikilmiş sosial, idman, mədəniyyət, nəqliyyat və sair sahələrdə infrastruktur obyektlərinin saxlanılması və istismarı dövlət büdcəsinə əlavə və ciddi xərc öhdəlikləri yaradıb. Odur ki, iqtisadiyyatda sabitliyin bərpası üçün neftin bir bareli ən azı 110 dollar olmalıdır. Belə qiymət isə heç üfüqdə də görsənmir. Odur ki, nefti unudub, digər sahələrdə mövcud və perspektiv imkanları və resursları səfərbər etmək üçün hərtərəfli islahatlara başlamaq lazımdır”. Çünki, neftin qiymətinin indiki səviyyəsi islahat xarakterli dəyişikliklər üçün ən optimal qiymətdir. Bizə yalnız bu fürsətdən bəhrələnmək qalır. Belə şans isə həmişə olmur, onu dəyərləndirmələr, yaxın 2 ildə sabitlikdən danışa bilməyəcəyik”.