Media-icmal 07.10.19

Ölkədə infrastruktur layihələrinin icrası, bank sistemindəki vəziyyət, qeyri-neft sahəsində artım və s. məsələlər bugünkü (07oktyabr, 2019-cu il) medianın aaprıcı mövzularındandır.

Nəhəng infrastruktur layihələri

"Azərbaycan" qəzeti "Ölkəmizdə nəhəng infrastruktur layihələri icra edilir" sərlövhəli məqalədə icra olunan beynəlxalq miqyaslı layihələri dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdn sonra neft sənayesini dünyanın üzünə açdı, amma bununla kifayətlənmədi, həm də bir sıra tranzit layihələrində aparıcı yer aldı və dünyanın nəqliyyat qurşağına çevrildi.

Müəllifə görə, hətta beynəlxalq miqyasda bəzi maneələrə baxmayaraq, Azərbaycanda nəhəng infrastruktur layihələri icra edilib ki, bunun da sayəsində Şərqdən Qərbə və ya əksinə avtomobil və dəmir yolu ilə yüklərin daşınmasına böyük imkanlar yaranıb.

Yazı müəllifi əlavə edir ki, Şərq-Qərb dəhlizi Orta Asiyada, xüsusilə Qazaxıstan və Türkmənistanda da aparılan işlər Çin və Avropa ölkələrinin bu marşruta maraq göstərməsinə səbəb oldu: "Nəticədə bu dəhliz işlək vəziyyətə gəldi, Şərqdən Qərbə, Qərbdən Şərqə yüklər daşınmağa başlandı.

Məqalədə deyilir ki, həyata keçirilən tədbirlər sayəsində bu marşrut üzrə yükdaşıma ildən-ilə artmağa doğru gedir və bu istiqamətdə Ələt Beynəlxaq Ticarət Limanının tikilməsinin də xüsusi əhəmiyyəti var.

Bununla yanaşı müəllif Azərbaycanın "Şimal-Cənub" nəqliyyat dəhlizinin yaradılmasında da aparıcı yer alıb: "Belə ki, Şimal-Cənub, Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizlərinin qovuşduğu coğrafi məkan Azərbaycandır. Bu o deməkdir ki, Şimal və ya Cənub dəhlizindən gələn yüklər Azərbaycan vasitəsilə həm Şərqə, həm də Qərbə göndərilə bilər. Həmin şərtlər ölkəmizi bu layihədə mühüm tərəfdaşa çevirib. Çünki Azərbaycan bu layihələrdə iştirak etməsə, onların heç birini reallaşdırmaq mümkün deyildi", müəllif vurğulayır.

Müəllifə görə, 13 dövlət bu layihəyə qoşulub və layihənin maraq doğuran tərəfi yüklərin çatdırılma müddətinin az olmasıdır və bunun 3 həftə olacağı deyiir.

Müəllif Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin Azərbaycan üçün əhəmiyyəti barədə dövlət başçısı İlham Əliyevdən sitat gətirir: "Keçən il Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi ilə daşınan yüklərin həcmi 10 dəfə artıb. Bu sahədə də çox böyük işlər görülür".

Məqalədə vurğulanır ki, bu marşrutla yüklərin Şimali və Qərbi Avropa-Rusiya Federasiyası, daha sonra üç istiqamətdə - Qafqaz-Fars körfəzi, Mərkəzi Asiya-Fars körfəzi, Xəzər dənizi-İran İslam Respublikası-Fars körfəzi marşrutları ilə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Bu sxemdən də aydın görünür ki, həmin marşrutda Azərbaycan önəmli rol oynayır. Xüsusilə nəhəng Rusiya, Hindistan və İran bazarı üçün malların buradan daşınması əhəmiyyətlidir, Çünki bu, daha çox yükdaşınma deməkdir.

Amma faizi aşağı...

"Azapolitika.info"da isə "Banklar krediti maksimum 15-17 faizlə verməlidir-minlərlə tələbə universitetləri atır" sərlövhəli məqalə oxumaq olar.

Müəllif ölkənin bank sistemindəki vəziyyət, kredit faizlərinin yüksək olması, bunun aradan qaldırılması yolları barədə Milli Məclisin deputatı Vahid Əhmədovla söhbətləşir.

V.Əhmədov deyir ki, bank sektorundakı vəziyyət daima gündəmdə olan mövzudur və bankların vətəndaşlara, hüquqi və fiziki şəxslərə yüksək faizlərlə kreditlər verməsi, əslində bank sistemi ilə əhali arasında uçurum yaradıb: "Yəni, çox ciddi problemlər meydana gəlib, insanlar vaxtlı-vaxtında kreditlərini qaytara bilmirlər, sahibkarlar öz sahibkarlıq fəaliyyətini genişləndirə bilmirlər, borca düşürlər və s. Hələ mən demirəm ki, məhkəmələrdə banklarla sahibkarlar və fiziki şəxslər arasında minlərlə işlər var".

Deputat deyir ki, 2015-ci ildə iki dəfə baş verən devalvasiya proseslərini nəzərə alan dövlət başçısı ciddi fərman (2019-cu il fevralın 28-də imzalanmış fərman nəzərdə tutulur-red.) imzaladı.

V.Əhmədov vurğulayır ki, bu fərmanla 10 min dollara qədər olan kreditlərin qaytarılması mexanizmi ortaya çıxdı, dövlətin bank sisteminə şərt qoymadan, nəsə tələb etmədən, faiz istəmədən 680 milyon manat vəsait ayrıldı.

Deputat əlavə edir ki, bu layihənin bir tərəfi 10 min dollara qədər olan kreditlərin ödənməsi idisə, digər tərəfi bankların müəyyən sağlamlaşdırılmasına maliyyə dəstəyi idi.

V.Əhmədovun iddiasına görə, maliyyə dəstəyi verilməsinə baxmayaraq, problemin ikinci tərəfi heç də həllini tapmayıb: "Əslində bu, bizim üçün son dərəcə əhəmiyyətli məsələdir. Ancaq vaxt keçdi, biz müşahidə apardıq və gördük ki, bank sisteminin sağlamlaşdırılması məqsədilə ciddi proseslər həyata keçirilmir. Başqa sözlə, insanlara kreditlər yenə də 25 və daha çox faizlə verilir".

Deputata görə, bu sistemdə naharatlıq doğruan bir cəhət də budur ki, bank sistemi daha çox istehlak kreditlərinə üstünlük verir, amma real sektora vəsait qoymaq istəmirlər.

V.Əhmədovun deməsinə görə, bank sistemində belə vəziyyətin yaranmasına səbəb bu sektorda "prezident bir dəfə güzəşt edisə, yenə də edə bilər" düşüncəsinin formalaşmasıdır.

Deputat vurğulayır ki, ölkədə inkişaf, ÜDM-in artması, sənayenin inkişafı həm də bank sisteminin real sektora vəsait yatırmasından keçir və bu mənada bank sistemilə ciddi məşğul olmaq lazımdır.

V.Əhmədov deyir ki, bu barədə ölkənin bank sisteminun məsulları ilə görüşə ehtiyac var.

Deputat deyir ki, həmin 10 min dollara qədər borcun ödənilməsi prosesində banklar xeyli vəsait qazansalar da bu banklar heç olmasa kredit faizlərini müəyyən dərəcədə aşağı salmadılar.

V.Əhmədov vurğulayır ki, indi banklar vətəndşalara 25-30 faizlə kredit verir, bu 15-16 faizdən yuxarı olmamalıdır.

Deputatın deməsinə görə, hazırda vaxtı keçən kreditlərin məbləği təxminən 1,5 milyard manatdır, bu məsələ hələ açıq qalır və maliyyə bazarına təsir edən amillərdən biridir.

Təhsil kreditlərilə bağlı danışan V.Əhmədov deyir ki, belə bir qanun layihəsi var, həmin layihə müəyyən qədər bank sistemi ilə əlaqədardır, bu kreditlərin hansı faizlə verilməsi məsələsi var: "Təsəvvür edin ki, bizə təhsil kreditlərinə dair müraciətlər həddən artıq çoxdur. Minlərlə tələbə oxuya bilmir, universitetləri atıb gedir, imkanları olmur, yaşaya bilmirlər. Həm krediti ödəyə bilmirlər, həm yaşayış yeri üçün mənzil haqqını verə bilmirlər. Digər problemləri də var, dediyiniz qanunda bu məsələlərin hamısı öz əksini tapıb.

Qeyri-neft ixracı artır, amma...

"Marja.az"da isə "Manat azı 4 il neft dollarlarına bağlı olacaq" sərlövhəli məqalə diqqəti çəkir.

Müəllif vurğulayır ki, 2023-cü ildə Azərbaycanın qeyri-neft ixracının 3 milyard ABŞ dolları ötəcəyi gözlənilir və bu məbləğ, Mərkəzi Bankda keçirilən valyuta hərraclarında satılan illik vəsaitdən də azdır.

Müəllifin deməsinə görə, 2019-cu ilin 9 ayı ərzində Dövlət Neft Fondu tərəfindən 4 milyard 512 milyon 850 min dollar məbləğində vəsait satılıb.

Müəllif Azərbaycanın iqtisadiyyat naziri Şahin Mustafayevə istinadən bildirir ki, xarici ticarətin genişləndirilməsi sahəsində görülən işlərin nəticəsi olaraq, bu ilin 8 ayı ərzində qeyri-neft ixracı 15 faiz artıb.

Müəllif nazirə istinadən deyir ki, gələn il bu göstəricinin 20 faiz təşkil edəcəyi, 2023-cü ildə 3 milyard ABŞ dollarını ötməsi gözlənilir.

Müəllif vurğulayır ki, Ş.Mustafayev Rusiya ilə ticarət əməkdaşlığı ilə bağlı bildirib ki, ötən il iki ölkə arasında ticarətin həcmi 2,5 milyard ABŞ dolları təşkil edib: "Bu sahədə həyata keçirilən ardıcıl və sistemli tədbirlər, artım dinamikası 2019-cu ildə ticarət dövriyyəsinin 3 milyard dollara çatacağını söyləməyə tam əsas yaradır", müəllifin deməsinə görə, bunu nazir bildirib.

Müəllif isə vurğulayır ki, ixracın 90%-dən çoxu neft və qaz ilə bağlıdır və Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, 2019-cu ilin yanvar-avqust ayında Azərbaycanın ixracının dəyəri 13 milyard 520 milyon dollar təşkil edib.

Müəllif bu statistikadan irəli gələrək vurğulayır ki, ixracın 10 milyard 458 milyon dollarını və ya 77,4%-ni xam neft, 1 milyard 421 milyon dollarını və ya 10.5%-ni təbii qaz, 335 milyon dollarını və ya 2,5%-ni neft məhsulları təşkil edib.

Müəlif deyir ki, 2019-cu ilin yanvar-iyul aylarında ölkədən 1 milyard 133 milyon dollar dəyərində qeyri neft-qaz məhsulları ixrac edilmişdi.