Media-icmal 08.02.2017

Azərbaycanda islam həmrəyliyinin dəyərləndirilməsi, manatın bahalaşmasının səbəbləri, bank sektorunun durumu, işsizliyin artması bugünkü medianın aparıcı mövzusudur.

İslam Həmrəyliyi nümunəsi-Azərbaycan

“Azərbaycan” qəzeti “İlham Əliyevin barışdırıcılıq missiyası” sərlövhəli məqalədə (http://www.azerbaijan-news.az/index.php?mod=3&id=115431) müəllif Azərbaycan dövlət başçısının bu missiyasını dəyərləndirir.

Müəllif deyir ki, Azərbaycan dövlət başçısı ölkə daxilindəki tolerantlıqdan dünya miqyasında həmrəylik və barış liderliyinə doğru gedir.

Məqalədə dünyadakı ziddiyyət və savaşlara toxunularaq bunun səbəbləri belə izah edilir: “Dünya ziddiyyətlər burulğanına düşərək qan içində boğulur, dünya terrorizmin girdabına düşüb, dünya “demokratiyanın bərqərar edilməsi”, “insan haqlarının qorunması” adı altında dağıdılır”. 

Müəllif bu mənada hazırda Orta Şərq və ərəb ölkələrində baş verən silahlı qarşıdurmaları nümunə göstərir.

Yazı müəllifi bu savaşlar fonunda Azərbaycanı sabitlik adası adlandırır və  səbəbini izah edir: “Bu, Heydər Əliyev siyasi kursunun qələbəsi, müstəqil daxili və xarici siyasətin bəhrəsi, Azərbaycan dini modelinin uğurudur”. 

Məqalədə Azərbaycanda 2017-ci ilin “İslam həmrəyliyi ili” elan olunması uzaqgörən siyasətin nəticəsi sayılır.

Müəllif hesab edir ki, islam ölkələri və dövlətləri daxilində həmrəyliyin olmaması, dini düşüncənin barış yox, ziddiyyətlər üzərində qurulması islam dünyası üçün ciddi problemlər yaradır.

Yazıda deyilir ki, islam ölkələrində artıq gündəlik hala dönən terror hadisələrinin baş verməsi də islam dünyasına “ixrac” edilir.

Müəllif dövlət başçısı İlham Əliyevin islam dünyasını bir masa ətrafında əyləşməyə dəvət etməsini islam ölkələrinə olan hədələrə qarşı birgə mübarizəyə, həmrəy olmağa dəvət adlandırır.              

Müəllif deyir ki, Azərbaycan belə bir nümunə ortaya qoyur: “İslam rəhbərlərini bir məclisə cəmləyir, hamıya qarşılıqlı maraqlara əsaslanan əməkdaşlıq nümunəsi göstərir,  nəhayət, islam dünyasının Bakıda toplanmasına şərait yaradan IV İslam Həmrəyliyi Oyunlarını təşkil edir”.

Son olaraq müəllif deyir ki, dövləti, xalqı və dünyanı  təhlükə, terror və dağıntılardan, yoxsulluq və gerilikdən qurtarmaq üçün Azərbaycan prezidentinin yaratdığı bu imkandan səmərəli istifadə edilməlidir.

Manatın bahalaşması müvəqqətidir

“Azadlıqinfo” saytı “Manatın bahalaşması üçün fundamental səbəb varmı?” sərlövhəli məqalədə (https://www.azadliq.info/176730.html) iqtisadçı-ekspert Samir Əliyevin son vaxtlar manatın bahalaşması barədə düşüncələrinə yer verilib. 

İqtisadçı-ekspert Samir Əliyev Facebook səhifəsində manatın bahalaşmasına heç bir fundamental səbəbin olmadığını bildirir və manatın bahalaşması səbəblərini izah edir.

Ekspert son hərracda dollara nisbətdə manatın məzənnəsinin 1,8251 səviyyəsində formalaşdığını və beləlilklə 2,8%  həcmində möhkəmləndiyini xatırladır. Bununla da manatın fevralın 2-dən başlayan bahalaşması davam edəcək.

S.Əliyev manatın məzənnəsinin bahalaşmasına əsas ola biləcək ölkəyə dollar axınının  güclənmədiyini, idxalın kəskin azalmadığını, hərraca çıxarılan dolların həcminin dəfələrlə artmadığını deyir: “ Ölkəyə dollar yenə ancaq Dövlət Neft Fondu xəttilə daxil olur, hərraca çıxarılan dollar 25-30 milyon həcmində olur, idxal  cəmi 7,6%, ixrac 20%, qeyri-neft ixracı 28% azalıb, neft də kəskin bahalaşmayıb”. 

Ekspert hesab edir ki, manatın möhkəmlənməsinin fundamental əsası yoxdur, bu bahalaşma uzunmüddətli və dayanıqlı deyil.

S.Əliyev manatın bahalaşmasının bir səbəbini möhtəkirliklə əlaqələndirir, belə ki, artıq bir sıra banklar aktiv şəkildə valyuta alqı-satqısına girişiblər, buna da səbəb odur ki, kreditləşmə imkanları məhdudlaşan banklar yeni gəlir mənbəyi kimi zərərləri valyuta alqı-satqısı hesabına aradan qaldırırlar.

Ekspert daha bir səbəb kimi xarici borcların qaytarılmasını göstərir. Belə ki,  bu il də istər dövlət, istərsə də dövlət şirkətləri xarici borcları qaytarmalıdır. Manatın ucuzlaşması həmin borcların qaytarılmasına çətinlik yaradır.

S.Əliyevə görə, daha bir səbəb isə büdcə xərclərinin azlığıdır. Bir qayda olaraq, ilin əvvəlki aylarında büdcə xərclərinin icra səviyyəsi aşağı olur. İqtisadiyyata yönəldilən pul kütləsi az olduğundan manat qıtlığı yaranır, dollara tələbat isə aşağı səviyyədə olur: “Neft Fondundan Mərkəzi Banka ayrılan 7,5 milyard manat məbləğindəki “makroiqtisadi sabitlik” pulu valyuta bazarında ötən il müşahidə edilən gərginliyi azaltmağa imkan verəcək. Həmin vəsaitlər bazarda gərginlik yaradan xarici borc problemini həll edəcək”.

Ekspert deyir ki, hökumət bu il kəskin devalvasiyaya getmək niyyətində deyil, bununla belə bütün qiymətlər 1.90 həddinə uyğunlaşıb, odur ki, manatın 1,80 və ya 1.70-ə yüksəlməsi qiymətləri ucuzlaşdırmayacaq.

S.Əliyev manatın indiki möhkəmlənməsini müvəqqəti hesb edir və bir müddət sonra yenidən ucuzlaşmanın müşahidə ediləcəyini bildirir.

Daha bir neçə bank bağlanacaq

“Exo” qəzeti isə “Azərbaycanda daha bir neçə bank bağlana bilər” sərlövhəli məqalədə (http://ru.echo.az/?p=56230) ölkənin bank sisteminin durumunu ekspert Əkrəm Həsənovla müzakirə edir.

“Bu il Azərbaycanda daha bir neçə bank bağlanacaq. Artıq məlumdur ki, bəzi maliyyə institutları əmanətçilərə, o cümlədən xarici əmanətçilərə əmanət ödəyə bilmir. Bu, bankın müflis olmasının ilk əlamətidir”. Ekspert durumu qəzetə belə şərh edir.

Ə.Həsənov xatırladır ki, 15 bank 2016-cı ilin IV rübünə aid maliyyə hesabatlarını açıqlamayıb və ekspert  hesabatlarını dərc etməyən maliyyə institutlarının bir qayda olaraq, müflisləşmə həddində olduğunu bildirir: “Bundan əlavə, problemli kreditlərin həcmi də bank sabitliyinə təsir edir. Əgər bu həcm çoxdursa və artmaqda davam edirsə şübhəsiz bank tədricən müflisləşməyə doğru gedir. Bütün yuxarıda göstərilən faktlar öz rolunu oynayır və mövcud olan 32 bankın bir hissəsi də bağlanmağa məcbur olacaq”.

  Ə.Həsənov deyir ki, 2016-cı ildə ölkənin bank sektorunun məcmu zərəri 1 milyard yarım manatdan yuxarı olub. Ekspert bunu da bildirir ki, bu həcm formal hesabatlara görə bu qədərdir, çünki, bankların çoxu zərərin həcmini gizlətməyə çalışır. Ekspert keçən il ən böyük zərərə “Nikoil bank”ın uğradığını bildirir.

Ə.Həsənov artıq bağlanmış 9 bankın ləğvilə bağlı planlar məsələsinə də aydınlıq gətirir. Onun fikrincə, bu planlar səthi hazırlanıb və ona görə də cəmiyyətə açıqlanmır, amma istənilən halda bu planlarla bağlı məhkəmələrə qatılan əmanətçilər öz əmanətlərinin taleyinə aydınlıq gətirə bilərlər.

Müəllif xatırladır ki, Azərbaycanın bank sektorunun zərəri 2017-ci ilin yanvar ayına 1 млрд. 667,6 млн. манат olub, bağlanan 10 bankın əmanətçilərinə 723, 976 milyon manatdan artıq əmanət ödənilib.

Böhran tüğyan edəcək

“Novaya Vremya” qəzetində isə  “İşsizliyi qızışdırmaq olmaz” sərlövhəli məqalə (http://www.novoye-vremya.com/w81338/.../#.WJoo6juLTIU) diqqəti cəlb edir.

Müəllif rəsmi Bakının 2017-ci ilin iqtisadi baxımdan ağır olduğunu gizlətmədiyini deyir və belə şərh edir: “İqtisadi böhran tüğyan edəcək, ümumi daxili məhsul azalacaq, manat dəyərsizləşməkdə davam edəcək, inlflyasiya və bahalaşma, eləcə də işsizlik artacaq”. 

Müəllif vurğulayır ki, İSR-in Neftçalada yerləşən yod-brom müəssisəsində 100-ə qədər əməkdaş məcburi məzuniyyətə göndərilib.

Məqalədə əməkdaşlara istinadən deyilir ki, onlardan martın 1-nə kimi əvəzi ödənilmədən könüllü olaraq məzuniyyətə getmələri barədə ərizə alınıb. Yenə də müəllif əməkdaşlara istinadən buna səbəb kimi elektrik enerjisinin bahalaşmasından sonra müəssisənin qeyri-rentabelli olmamasını göstərir və bunun əslində 250 personaldan 100-nün işdən çıxarılması demək olduğunu bildirir. 

Müəllif hesab edir ki, belə hallarda geriyə dönüş olmur, yəni işçilər yenidən işlə təmin edilmirlər və bu mənada oliqarxların işdən çıxarılmalara yol verilməməsi barədə bəyanatlarına inanmaq olmaz.

Yazıda vurğulanır ki, belə kütləvi işdən çıxarılmalar hesabına istər özəl, istərsə də dövlət müəssisələri öz şəxsi və maliyyə problemlərini həll edirlər.

Müəllifə görə, hətta müəyyən pul vəsaitlərinə qənaət edilsə də ixtisarlar  işin səmərəliliyini yüksəltmir. 

Digər tərəfdənsə müəllif xatırladır ki, elektrik enerjisinin bahalaşması ölkənin bütün iri müəssisələrinə təsir göstərib və bir çox müəssisələr bu sərt şəraitdə bazarın tələblərinə cavab verə bilmirlər: “Bu mənada özəl sahə çoxdan çalxalanır, Bakının mərkəzində və regionlarda yüzlərlə market və mağaza bağlanıb, ticarət mərkəzləri boşalıb, ofis və bank əməkdaşları işsizlər ordusuna qoşulub”.   

Yazıda bu da vurğulanır ki, ölkədə bir çox xarici şirkət fəaliyyətlərini dayandırıblar və bu şirkətlərdə çoxsaylı vətəndaş çalışırdılar. 

Bu ixtisarlar və işdən çıxarılmalar fonunda müəllif  müəssisə rəhbərlərinə ölkədə işsizliyi qızışdırmamaq xəbərdarlığı edərək bunun ölkə iqtisadiyyatına, bank sektorunun, manatın durumuna təsir edəcəyini bildirir.

Müəllif hesab edir ki, işsizliyin geniş yayılması korrupsiyaya və inhisara qarşı tammiqyaslı islahatlara başlamaqdan başqa çıxış yolu qoymur və hökumətə sual ünvanlayır: “Bu həyati zərurəti Nazirlər Kabineti dərk edəcəkmi?”.